فاطمه(س)؛ بانویی که خود را طلبکار از انقلاب اسلامی پیامبر(ص) ندید!
نوشتاری از حجت الاسلام و المسلمین محمد عابدی عضو هیأت علمی گروه قرآن پژوهی پژوهشگاه
فاطمه(س) مظهر مدیریت انسان بر محور ارداه الهی: یکی از مهم ترین غریزه های انسان، سودمحوری و خود محوری است و بر همین اساس، انسان امروزی تلاش می کند همه چیز را بر محور خود بفهمد، معنا کند و برای آن کارکرد و فایده تعریف کند. از این نگاه انسان مدرن همیشه مطالبه می کند و کمتر پیش می آید که خود را بدهکار هم بداند. اساساً رشد انسان به این است که همین غرایزش را مدیریت کند و از پوسته خود خارج شود؛ از خود دوستی بگذرد و به دیگر دوستی برسد؛ از خود محوری و اصالت فرد و شخص رها شود و در همه عرصه های حیات فردی و اجتماعی و اقتصادی و… خواست و اراده خداوند را محور و اصل قرار بدهد و خواسته های خود را در مدرا خواست خداوند تنظیم کند از مطالبه گری نسبت به خدا بیرون بیاید و به وظایف خود در برابر خدایی که به او وجود وهستی و هویت و قدرت و حیات داده، متوجه شود. این دقیقا ضد آن چیزی است که نظام انسان و فرد محور و لیبرالی سرمایه داری وسرمایه سالاری می خواهد. در نظامی که انسان خود را مدیون خدا بداند؛ همه غرایز در مسیر جلب رضایت خدا مدیریت خواهد شد؛این مدیریت البته فقط در حوزه فردی متوقف نخواهد شد و در سطح کلان نیز نظام اجتماعی وسیاسی بر محور آن مدیریت خواهد شد.
اگر بخواهیم به صورت عینی این مطلب را توضیح بدهیم می توانیم از زندگی حضرت فاطمه(س) سخن بگوییم. او دختر رسول خدا (ص) و به اصطلاح امروزین آقازاده است. موقعیت بزرگی در اختیارش قرار گرفته است.پس او بر اساس حسّ خود دوستی؛ اصالت فرد، خود محوری و همیشه طلبکاربودن از زمین و زمان و همه هستی:
باید همه چیز را از زاویه فایده مندی برای خود ببیند.
باید خودش را مطالبه گر از انقلاب نبوی ببیند؛
باید درپی تصاحب مشاغل و موقعیتهای مالی و …. برآید؛
باید اموال کشور اسلامی را حق خود بیانگارد؛
باید خود را ژن برتر بداند و در پی آن طلبکار همیشگی از انقلاب نبوی خواهد بود؛ به گونه ای که اگر آنچه را فکر می کند حقش از انقلاب است به او ندهند، خود را مجاز به دزدی؛ رشوه؛ احتکار اموال و موقعیت ها، و….بداند تا به حقِ مورد ادعا و توهمی خود برسد؛
اما فاطمه(س) نه تنها خود را بر دیگران ترجیح نمی دهد نه تنها انحصارات برای خود ایجاد نمی کند؛ نه تنها برای خود کیسه نمی دوزد؛اینها که هیچ؛ برعکس
- گردنبند خود را به فقیر می بخشد؛
- سه روز غدای خود را به مسکین و یتیم و اسیر می بخشد و به همراه اهل بیت تنها سخنش این است که «انما نطعمکم لوجه الله»؛«فقط به خاطر خدا به شما غدا دادیم»
- غذای فرزند خردسال خود را که گرسنه است به مهمان می بخشد؛
۴.در دعای نماز شب فقط برای همسایگان دعا می کند و در جواب فرزندش که از علت این شیوه دعا می پرسد جوابش« الجار ثم الدار؛ اول همسایه بعد خانه» است.
۵ .کار داخل خانه را با خادمش تقسیم می کند؛در حالی که طبق فرهنگ و نظامات حقوقی آن عصر وظیفه خادم کار تمام وقت و همه جانبه بود؛
- حتی زیورآلات و پرده خانه اش رابه نزد پیامبر(ص) می فرستد که خرج نیازمندان کند؛
- چراگاهی سه روز خود و فرزندانش گرسنه می مانند؟ و….
پاسخ این است که فاطمه نگاه مطالبه گر به خدا و انقلاب نداشت.
فاطمه(س) تالحظه شهادت تکلیف محور در برابر خدا بود و خود را مدیون و بدهکار خدا می یافت؛ زیرا این خدا بود که به وی منت وجود و هستی داد؛ خدا بود که به او نعمت اسلام و سعادت ابدی بخشید؛ خدا بود که به او کرامت و عزت داد و…
فاطمه در صحنه هایی برای مداوای جراحات پیامبر شرکت کره بود؛ طعم تلخ بایکوتها و تحریمهای مختلف توسط مردان و زنان مکه را چشیده بود؛ دوران مختلف جنگها و سختی های طاقت فرسای آنها را چشیده بود؛ طعم فقر را با همه وجود احساس کرده بود؛ اشتغالات پدر و همسر در صحنه های مختلف انقلاب مانع رسیدگی آنان( مثل هر دختر و خانم دیگر) به وی شده بود…. ولی با همه اینها در تاریخ گزارش نشده است که فاطمه(س) حتی یکبار در برابر انقلاب اسلامی پیامبر(ص) خود را طلبکار بداند. این جمله امام خمینی(ره) را به یاد آوریم که «هی نگویید انقلاب برای ما چه کرد، بگویید ما برای انقلاب چه کردیم»! این سخن تبیین کننده همان حس سودمحوری؛ اصالت من؛ وانسان محوری گروهها و احزاب و دسته هایی در دوران انقلاب است که همه سهم خواه از انقلاب بودند و حاضر بودند برای رسیدن به سهم توهمی خود انقلاب را تکه پاره کنند.
حال پرسش این است آیا فاطمه(س) آنگونه که بود، می تواند برای دنیای مدرن در همه ابعاد فردی تا اجتماعی، قانون گذرای تا اجرا و نظارت؛ ….. الگوی نظری و عملی باشد؟اگر تعارفات را کنار بگذاریم به زبان حال اینک پرسش مهم طرفداران نظام مدرن اقتصادی وسیاسی از فاطمه(س) این است که:
این طرز رفتار ضد مدرن فاطمه(س) برای چیست؟
آیا فاطمه(س) می تواند الگوی نظری تا عملی برای نظام مدرن انسانی و اجتماعی باشد که خود محوری شاخصه اصلی آن است و نظام مدرن باید خود را با فاطمه(س) تطبیق دهد؟
سخن در این است که امروزه دیدگاهی عملاً التقاطی به وجود آمده که تلاش دارد فاطمه و فرزندانش را در بستر «نظام مدرن» بفهمد، لوازم نظام مدرن را بر رفتار فاطمه(س) و اولاد امامش از عرصه فردی تا اجتماعی وسیاسی بار کند و در یک کلمه به صورتی منافقانه در الگوی نظام مدرن موجود، فاطمه(س) و اولاد طاهرینش تا آخرین موعود امم را بازسازی کند؛اما آیا فاطمه با همه تعالی شخصیتش در این نظامهای انسان محور و خود بنیاد و اومانیستی می تواند بازتعریف شود؟
متاسفانه این رویکردی که در نظام مدرن و انسان محور مطرح شد به گونه ای در فرهنگ خودمان هم حضور دارد،فقط کافی است توجه کنید که نسبتی که مردم در جامعه مابا حضرت فاطمه (س) برای خود ترسیم کرده اند؛ جاده یکطرفه است و بر مدار خودشان می چرخد؛ یعنی همان نگاه فایده محور و خود محور؛ یعنی چیه؟ یعنی جز عده اندکی امروزه همه از فاطمه(س) مطالبه گرند.اساسا ازهمه معصومین مطالبه گر هستند. امروزه همه از امام زمان(ع) مطالبه ای دارند؛ شخصی یا اجتماعی؛ همه از فاطمه(س) مطالبه دارند؛ یکی فرزند می خواهد؛ دیگری پول و امکانات مادی می خواهد؛ یکی شفای مریض می خواهد؛یکی آزادی زندانی اش را می خواهد و ……..؛با این که آنها این ظرفیت را دارند و حتی خوشان دستور داده اند نمک غدایتان راهم از ما بخواهید کنایه از این که به «یمن و برکت آنها» نعمت های الهی در اختیار بشر قرار می گیرد؛ اما گویی همه در صف مطالبه گران ایستاده اند؛ و:
اولاً کسی از خود نمی پرسد که آیا اوج و ظرفیت نهایی اهل بیت(ع) و فاطمه(س) همین امور جزیی مادی است؟ یا آنان ائمه هدایت هستند و فاطمه ام الائمه هدایت است وباید در مسیر هدایت نظری و عملی برای زندگی فردی و شخصی و حیات اجتماعی وسیاسی و اقتصادی تا حوزه روابط خانوادگی و زناشویی و… باید از آنها مطالبه داشت.آیا ائمه و ام الائمه حوزه حیات اجتماعی و سیاسی و اقتصادی و….را طلاق داده اند یا….
بیایید از خود بپرسیم امروزه کدام دختر دانش آموز(پسر که بماند) در این ابعاد خود را از فاطمه مطالبه گر می داند؟آیا اساسا به فکر داشن آموزان و دنشجویان و استادان دانشگاهی ما امکان وجود چنین ظرفیتی در وجود فاطمه تصور می شود ؟ آیا نظام آموزشی و پرورشی ما و نظام هنری و ارشادی و تبلیغی ما در این عرصه ها خود به باوری قابل اتکا رسیده است که بتوان سریز آن را در نسل جوان دید؟
ثانیا هیچ کس از خود نمی پرسد که فاطمه (س) از ما چه می خواهد! این محصول همان نگاه خود محور و خودبین است؛ که همه چیز را از روزنه سود شخص خود، ضرر شخص خود؛ منافع گروه و حزب و محله و شهر وکشور خود می خواهد؛ و ردّ و نشانی ضعیف از همان فرهنگ فایده محور غربی دارد یا بهتر است بگوییم به سوی آن به صورت نرم و خزنده در حرکت است. به نظر می رسد در کنار آنچه امروزه در مراسمات ایام فاطمیه می گذرد و به عنوان محتوا در اختیار مردم در فضای مجازی و رسانه ها و منابر و …..قرار می گیرد، مهندسان فرهنگ عمومی که در گویی در تعطیلات به سر می برند؛ باید الگوی بینشی و گرایشی مارا به این سمت بکشانند و باید در تحقیقات پیرامون زندگی حضرت به این ناگفته ها اهتمام شود.
