اصولی در آموزه های قرآنی در مذاکره با آمریکا
نوشتاری از حجت‌الاسلام و المسلمین محمدعلی اسدی‌نسب مدیر گروه قرآن پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
براساس آموزه های دینی، قرآن کریم در هر عرصه لازمی و هرتنگنایی دارای ارشادها و دستورالعملها برای همگان در عرصه هدایت و امور ارزشی است. در شرایط خاص فعلی که سخن از مذاکره با آمریکا مطرح است لازم است به حکم مسلمانی و ادعای دینداری، بدانیم قرآن کریم در این عرصه چه اصولی را بیان داشت است که به نظر می رسد اصول فراوانی از جمله اصول ذیل مورد تأکید قرآن است:
- اصل توسعه دید انسان به عالم غیب و توجه به مقایسه سود و زیان در دنیا و آخرت
وحی بر پیامبران الهی نازل شده است تا انسانها بدانند عالم هستی منحصر در دنیا نیست و اصالت با آخرت است و همه امور دنیا باید مقدمه برای آخرت باشد در نتیجه معیار ارزیابی سود و زیان باید در چنین مقیاسی محاسبه شود و نباید به خاطر مطامع دنیوی آخرت خود را تخریب و نابود سازیم لذا در قرآن آمده است: وَ مَا الْحَياةُ الدُّنْيا إِلَّا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ لَلدَّارُ الْآخِرَةُ خَيْرٌ لِلَّذِينَ يَتَّقُونَ أَفَلا تَعْقِلُونَ (انعام:۳۲) و زندگى دنيا جز بازى و سرگرمى نيست و البتّه خانهى آخرت، براى تقواپیشگان بهتر است؛ آيا تعقل نمی‌ورزید؟
آیه فوق اشاره دارد که لازمه تقوا آن است که هدف انسان نباید منحصر به دنیا باشد و باید کارهای خود را برای آخرت انجام دهد در غیر این صورت از تقوا و عقل بهره‌ای ندارد. لازمه عصری این اصل این مطلب است که اگر در مبارزه با آمریکا خسارتهای دنیوی داشته باشد باید ان را با سود اخروی و رعایت انسانیت مقایسه نمایید. در نتیجه تحمل مشکلات باید بیشتر باشد و به سبب زیانهای این دنیای محدود آخرت ابدی خود را خراب نکنیم.
- اصل کمک به عدالت
دین آمده است تا عدالت در جوامع بشری پیاده شود؛ قرآن هدف از ارسال پیامبران را چنین بیان می کند: لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ(حدید: ۲۵). ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻣﺎ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺩﻟﺎﻳﻞ ﺭﻭﺷﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻳﻢ ﻭ ﺑﺎ ﺁﻧﺎﻥ ﻛﺘﺎﺏ ﻭ ﺗﺮﺍﺯﻭ [ ﻱ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺣﻖ ﺍﺯ ﺑﺎﻃﻞ ] ﻧﺎﺯﻝ ﻛﺮﺩﻳﻢ ﺗﺎ ﻣﺮﺩم ﺑﻪ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺑﺮ ﺧﻴﺰﻧﺪ. منظور از عدالت، اجرای آن در همه جهان است و منظور از ناس در آیه فوق همه مردم اعم از مسئولان و مردم عادی است. کسانی که می گویند کمک به ملل مظلوم دیگر ربطی به ما ندارد از انسانیت و عدالت و آموزه قرآنی و ایمان بدورند.
- اصل ضرورت مبارزه با ستمگران
یکی از ارزشهای قرآنی در راستای عدالت انسانی مبارزه با ستمگران و کمک به مستضعفان در هر زمان و در هر مکان است قرآن می فرماید: وَمَا لَكُمْ لَا تُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاءِ وَالْوِلْدَانِ. (نساء:٧٥) ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﭼﻪ ﺷﺪﻩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺧﺪﺍ ﻭ [ ﺭﻫﺎﻳﻲ ] ﻣﺮﺩﺍﻥ ﻭ ﺯﻧﺎﻥ ﻭ ﻛﻮﺩﻛﺎﻥ ﻣﺴﺘﻀﻌﻒ[ ﻱ ﻛﻪ ﺳﺘﻤﻜﺎﺭﺍﻥ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺭﺍﻩ ﭼﺎﺭﻩ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﺴﺘﻪ ﺍﻧﺪ ] ﻧﻤﻰ ﺟﻨﮕﻴﺪ؟
امروزه روشن ترین مصداق ستمگر، آمریکا و آشکارترین ملت مظلوم، مردم فلسطین و غزه است؛
- اصل مبارزه عهد شکنان
باید در تعامل با دولتها سوابق آنان را در نظر گرفت و براساس آن مواجهه نمود و ساده لوحی را کنار زد و حسن ظن را نادیده گرفت و با آنان مبارزه کرد چرا که قرآن در باره دولتها و افراد عهدشکنی چون ترامپ و امثال او می گوید: وَ إِنْ نَكَثُوا أَيْمانَهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَ طَعَنُوا فِي دِينِكُمْ فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْكُفْرِ إِنَّهُمْ لا أَيْمانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ يَنْتَهُونَ (توبه:۱۲) و اگر پيمانهاى خود را پس از عهد خويش بشكنند و آئين شما را مورد طعن قرار دهند با پيشوايان كفر پيكار كنيد چرا كه آنها پيمانى ندارند، شايد دست بردارند.
- اصل ضرورت پاسخ به طلب یاری مظلومان
قرآن در آیات متعددی پذیرش ظلم و ستم را مذموم دانسته و بر مقاومت در برابر ظالمان و یاری‌‌رسانی امت اسلامی به مظلومان و مستضعفان تأکید کرده است. و می‌فرماید: «وَالَّذِينَ إِذَا أَصَابَهُمُ الْبَغْيُ هُمْ يَنْتَصِرُونَ؛(توبه:۳۹) و کسانی که هرگاه ستمی بر آنها رسد، تسلیم ظلم نمی‌شوند و یاری می‌طلبند.
برای یاری ملت مظلوم فلسطین سه دلیل وجود دارد: یکی پیمان‌شکنی مکرر یهود و آمریکا و دوم امر قرآنی بر کمک به مظلومان و سوم فریاد و استغاثه آنان از مسلمانان دیگر، هریک از این دلایل سه گانه به تنهایی کافی است تا با آمریکای جنایتکار و اسرائیل کودک کش مبارزه نماییم؛ علامه طباطبایی در تفسیر «المیزان» درباره این آیه آورده است که: «مؤمنين كسانی‌اند كه چون ببينند به يكى از مؤمنين ظلم شده از ديگران طلب نصرت مى‌كنند و چون همگى بر سر حق متفق و چون يك تن واحدند، قهراً اگر به يكى از ايشان ظلم شود مثل اين است كه به همه ايشان ظلم شده، يک دل و يک جهت در مقابل آن ظلم مقاومت نموده، نيروى خود را در يارى او به‌كار مى‌بندند.
در روایت مسلم بین شیعه و سنی از پیامبر اسلام نقل شده است: «مَنْ سَمِعَ رَجُلاً یُنادِی یا لَلْمُسْلِمِینَ فَلَمْ یُجِبْهُ فَلَیْسَ بِمُسْلِم» کسى که صداى انسانى را بشنود که فریاد مى زند: اى مسلمانان به دادم برسید و کمکم کنید، کسى که این فریاد را بشنود و پاسخ نگوید، مسلمان نیست. این روایت حتی قید مومن یا مسلمان را ندارد و می گوید هر فرد مظلومی که ندای یاری سردهد اگر از طرف مسلمانان یاری نشود آنان مسلمان نیستند. وقتی چنین باشد وضعیت امت اسلامی نسبت به فریاد دادخواهی مردم مظلوم غزه روشن می شود.
- اصل ضرورت کمک به مردم مظلوم با دوری از حب دنیا
کمک به مردم مسلمان مظلوم و لو حتی بدون طلب یاری آنان، لازمه ایمان است یعنی هرکس مسلمان است باید به مردم غزه با جان و مال خود و در حد توان خویش کمک نماید از این رو در قرآن آمده است: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَا لَكُمْ إِذَا قِيلَ لَكُمُ انفِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ أَرَضِيتُم بِالْحَيَاةِ الدُّنْيَا مِنَ الْآخِرَةِ فَمَا مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فِي الْآخِرَةِ إِلَّا قَلِيلٌ(توبه:۳۸) ﺍﻱ ﺍﻫﻞ ﺍﻳﻤﺎﻥ ! ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﭼﻪ ﻋﺬﺭ ﻭ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﮔﻮﻳﻨﺪ : ﺑﺮﺍﻱ ﻧﺒﺮﺩ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺧﺪﺍ ﺑﺎﺷﺘﺎﺏ [ ﺍﺯ ﺷﻬﺮ ﻭ ﺩﻳﺎﺭﺗﺎﻥ ] ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺭﻭﻳﺪ ; ﺑﻪ ﺳﺴﺘﻲ ﻭ ﻛﺎﻫﻠﻲ ﻣﻰ ﮔﺮﺍﻳﻴﺪ [ ﻭ ﺑﻪ ﺩﻧﻴﺎ ﻭ ﺷﻬﻮﺍﺗﺶ ﻣﻴﻞ ﻣﻰ ﻛﻨﻴﺪ ؟ !] ﺁﻳﺎ ﺑﻪ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺩﻧﻴﺎ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺁﺧﺮﺕ ﺩﻝ ﺧﻮﺵ ﺷﺪﻩ ﺍﻳﺪ ؟ ﻛﺎﻟﺎﻱ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺩﻧﻴﺎ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺁﺧﺮﺕ ﺟﺰ ﻛﺎﻟﺎﻳﻲ ﺍﻧﺪﻙ ﻧﻴﺴﺖ.
براساس آیه فوق مشکل اساسی کسانی که اهل مبارزه با استعمارگران نیستند حب متاع ناچیز و ترجیح دنیای حقیر خود بر آخرت ماندگار است اینان نه حقیقت پوچی دنیا را درک کرده اند و نه ماندگاری ابدی و حقیقی آخرت و ارزش والای آن را تعقل نموده اند از این جهت است که خداوند می فرماید:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَا لَكُمْ إِذَا قِيلَ لَكُمُ انفِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ أَرَضِيتُم بِالْحَيَاةِ الدُّنْيَا مِنَ الْآخِرَةِ فَمَا مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فِي الْآخِرَةِ إِلَّا قَلِيلٌ.(توبه:۳۸) ﺍﻱ ﺍﻫﻞ ﺍﻳﻤﺎﻥ ! ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﭼﻪ ﻋﺬﺭ ﻭ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﮔﻮﻳﻨﺪ : ﺑﺮﺍﻱ ﻧﺒﺮﺩ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺧﺪﺍ ﺑﺎﺷﺘﺎﺏ [ ﺍﺯ ﺷﻬﺮ ﻭ ﺩﻳﺎﺭﺗﺎﻥ ] ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺭﻭﻳﺪ ; ﺑﻪ ﺳﺴﺘﻲ ﻭ ﻛﺎﻫﻠﻲ ﻣﻰ ﮔﺮﺍﻳﻴﺪ [ ﻭ ﺑﻪ ﺩﻧﻴﺎ ﻭ ﺷﻬﻮﺍﺗﺶ ﻣﻴﻞ ﻣﻰ ﻛﻨﻴﺪ ؟ !] ﺁﻳﺎ ﺑﻪ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺩﻧﻴﺎ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺁﺧﺮﺕ ﺩﻝ ﺧﻮﺵ ﺷﺪﻩ ﺍﻳﺪ ؟ ﻛﺎﻟﺎﻱ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺩﻧﻴﺎ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺁﺧﺮﺕ ﺟﺰ ﻛﺎﻟﺎﻳﻲ ﺍﻧﺪﻙ ﻧﻴﺴﺖ.
- اصل عدم اعتماد به ظالمان
ما وظیفه داریم تا به ظالمان اعتماد نکنیم زیرا روحیه ستمگری ریشه همه فسادها و نقض عهدها و گناهان دیگر و از دست دادن حمایت الهی است؛ قرآن می گوید: وَلَا تَرْكَنُوا إِلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّكُمُ النَّارُ وَمَا لَكُم مِّن دُونِ اللَّهِ مِنْ أَوْلِيَاءَ ثُمَّ لَا تُنصَرُونَ.(هود:١١٣) ﻭ ﺑﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ [ ﺑﻪ ﺁﻳﺎﺕ ﺧﺪﺍ ، ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻭ ﻣﺮﺩم ﻣﺆﻣﻦ ] ﺳﺘﻢ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ، ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻭ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻭ ﺗﻜﻴﻪ ﻣﻜﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺁﺗﺶ [ ﺩﻭﺯﺥ ] ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺭﺳﻴﺪ ﻭﺩﺭ ﺁﻥ ﺣﺎﻝ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺟﺰ ﺧﺪﺍ ﻫﻴﭻ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ ﻧﻴﺴﺖ ، ﺳﭙﺲ ﻳﺎﺭﻱ ﻧﻤﻰ ﺷﻮﻳﺪ هرگونه تمايل واعتماد به ستمگران داخلى وخارجى، ممنوع است. آنان لايق پيروى و رهبرى نيستند.
براساس آیه فوق، هرگونه تمايل واعتماد به ستمگران داخلى وخارجى، ممنوع است و تكيه بر ستمگران، گناه كبيره است. (هر گناهى كه قرآن درباره‌ى آن وعده‌ى آتش داده، گناه كبيره است) و به جاى تمسّك به ظالم، به خدا باید توكّل كنيم.
- اصل مسابقه در امر خیر کمک به مردم غزه
دنیا محل مسابقه و سبقت گرفتن مومنان برای انجام کار خیر و کسب مغفرت پروردگار است لذا قرآن می فرماید: سابِقُوا إِلى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُم(حدید:۲۱) . و به سوی کسب مغرت پروردگارتان سبقت جویید.
جمهوری اسلامی با عنایت به اینکه مردم آن مسلمانند و پسوند اسلامی را دارد و از سوی دیگر توان مقابله نظامی با اسرائیل و آمریکا را با تدبیر رهبری به دست آورده است وظیفه مقابله با آمریکا را دارد و در این امر نباید از ملت مظلوم یمن ضعیفتر عمل نماید چرا که قدرت او ده ها برابر یمن است و باید از این قدرت درست بهره بردارینماید.
- اصل عبرت گیری
در پایان دولت دوازدهم که هشت سال مردم را برای مذاکره با آمریکا و به نتیجه رساندن برجام نافرجام و رفع تحریمها معطل کرد و هیچ نتیجه ای نداشت، رهبر معظم انقلاب تنها دست آورد دولت را “عبرت” بیان کردند تا سرمشق دیگران باشد و حرکت آن دولت را پی گیری نکنند که جز خسارت نتیجه ای ندارد؛ اگر آن دولت حرف رهبری را گوش می داد و بجای معطل شدن برای کمک دشمنان ایران، به فکر سرو سامان دادن داخل و مدیریت نحوه بهر بهره داری امکانات بسیار زیاد داخلی و پانزده کشور همسایه می بود آن همه خسارت بر ما وارد نمی شد؛ قرآن در باره خسارت وارد بر مسلمانان در جنگ احد علت عمده را گوش ندادن به کلام پیامبر بیان می دارد و می فرماید: إِذْ تُصْعِدُونَ وَ لا تَلْوُونَ عَلى أَحَدٍ وَ الرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ فِي أُخْراكُمْ فَأَثابَكُمْ غَمًّا بِغَمٍّ(آل عمران:۱۵۳) به خاطر بياوريد هنگامى را كه از كوه بالا مى‌رفتيد؛ و يا در بيابان پراكنده مى‌شديد؛ و از وحشت، به هيچ كس از عقب‌ماندگان نگاه نمى‌كرديد؛ در حالى كه پيامبر از پشت سر، شما را صدا مى‌زد. سپس اندوهها را يكى پس از ديگرى به شما جزا داد.
- اصل ایمان به موضع رهبری و اعتقاد به برکات آن
رهبری معظم انقلاب منبع خیر و برکات فراوان برای دنیا و آخرت مردم و وحدت آنان و حفظ ارزشهای قرآنی است از این رو استعمارگران و دشمنان این ملت تنها او و نهادهای زیر نظر او را هدف مهمترین و بیشترین حملات خود قرار داده اند و اگر مردم و مسئولین به کلام او گوش دهند امتی نمونه در جهان خواهند شد که نه ظلم به کسی می‌کنند و نه می‌تواند به آنان ستم کنند و همان واقعه ای که در بعد نظامی و دفاعی کشور افتاده است و در نتیجه هیچ ابرقدرتی جرئت حمله نظامی به ایران را ندارد، در عرصه اقتصادی و فرهنگی و سیاسی نیز رخ خواهد داد؛ لذا نباید تبلیغ کافران و منافقان در مردم تاثیر گزارد و برخی خیال کنند علت مشکلات مقاومت رهبر انقلاب در برابر زیاده خواهیهای و دفاع از مظلومین است که قرآن کسانی را که می‌گفتند علت مشکلات شخص حضرت موسی است را توبیخ می‌کند و اشاره می‌کند که علت مشکلات اعمال خود شماها است و رفع آن در دست خدا است:
وَإِن تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ يَطَّيَّرُوا بِمُوسَى وَمَن مَّعَهُ أَلَا إِنَّمَا طَائِرُهُمْ عِندَ اللَّهِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لَا يَعْلَمُونَ.(اعراف:١٣١) ﻭ ﭼﻮﻥ ﮔﺰﻧﺪ ﻭ ﺁﺳﻴﺒﻲ ﺑﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﻣﻰ ﺭﺳﻴﺪ ، ﺑﻪ ﻣﻮﺳﻲ ﻭ ﻫﻤﺮﺍﻫﺎﻧﺶ ﻓﺎﻝ ﺑﺪ ﻣﻰ ﺯﺩﻧﺪ ; ﺁﮔﺎﻩ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ [ ﺳﺮﺭﺷﺘﻪ ﻭ ] ﻋﻠﺖ ﺷﻮﻣﻰ ﻭ ﻧﺤﻮﺳﺖ [ ﻛﻪ ﻋﻜﺲ ﺍﻟﻌﻤﻞ ﺯﺷﺘﻲ ﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺁﻧﺎﻥ ﺍﺳﺖ ] ﻧﺰﺩ ﺧﺪﺍﺳﺖ ، ﻭﻟﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮﺷﺎﻥ ﻧﻤﻰ ﺩﺍﻧﻨﺪ.
تذکر:
ممکن است با عنایت به مطالب بالا کسی بگوید چرا رهبری معظم انقلاب اجازه مذاکرات غیر مستقیم را به دولت داده است؟
در پاسخ باید گفت چون دولتی که منتخب مردم است اصرار بر مذاکره دارد و از سوی دیگر بخشی از مردم نیز چنین مطالبه ای دارند و هنور بی فایده بودن مذاکره با آمریکا برای بسیاری حتی برخی از خواص و مسئولان روشن نشده است رهبری جهت هدایت مردم این بار هم اجازه مذاکره اما غیر مستقیم را داده اند اما ظاهرا این بار مرحله ای خواهد شد یعنی هر مرحله ای باید اقدام مشترک انجام شود نه آنکه ایران اقدام نماید و آمریکا دست از تحریم برندارد.
