دکتر کمیل خجسته
مدیر گروه مطالعات انقلاب اسلامی پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
نقشه آیت‌الله خامنه‌ای چیست؟
بیش از شصت متن از مجموع سخنرانی‌های رهبر انقلاب از آخرین دیدار با دولت قبل، دولت آقای روحانی در مرداد سال ۱۴۰۰ تا دیدار نوروزی ۱۴۰۲ منتشر شده است. با مطالعه این متون و کدگذاری آن‌ها و یافتن کلمات پرتکرار کلیدی، تصویری از نقشه ذهنی رهبر ایران به دست می‌آید. به نظر می‌رسد این نقشه دو بردار دارد. یک مولفه بردار آن، داخلی و دیگری خارجی است. این پست، این نقشه را در بردار داخلی مطرح می‌کند.این نقشه در سطح داخلی شرایط را چگونه می‌بیند؟
«شرایط قبل از فتح خرمشهر» است. آن زمان دشمنی بود که «نیروهایش بعضی از شهرها را که تصرّف کرده بودند… بنده منطقه‌ی غرب بودم؛ فراموش نمیکنم، یعنی واقعاً همین الان که دارم با شما حرف میزنم، آثار آن غمی که بر فضا گسترده بود در آن روز، هنوز در دل من هست… نیروهای دشمن مسلّط، نیروهای ما ناآماده؛ امکانات ما در نهایت ضعف، امکانات او فراوان.» اما اتفاقی افتاد که آن «معادله‌ی تلخ، شیرین شد و نجات ملی» صورت گرفت و آن #فتح_خرمشهر بود. هر چند که «در عملیّات بعد از فتح خرّمشهر هم، بعضی‌ها پیروزی بود، بعضی هم پیروزی نبود امّا روال، روال پیروزی بود… فتح خرّمشهر در واقع نماد تغییر یک معادله‌ی تلخ به یک معادله‌ی شیرین بود که ملّت ایران نجات پیدا کرد.»
خرمشهر امروز چیست؟
خرمشهر امروز «برطرف کردن نقاط ضعف» است. سه نقطه ضعف اصلی وجود دارد که «راس این نقاط ضعف، اقتصاد» است و به صورت مشخص همان چیزی که هم در پیام سال ۱۴۰۱ و هم ۱۴۰۲ش مطرح شد: «تورم، گرانی و تنگی معیشت». دومین نقطه ضعف «اصلاح فرهنگ عمومی» است که راه‌حل آن با «اصلاح انقلاب ساختار فرهنگی کشور» و رفع «عادات غلط فرهنگی» است. سومین آن هم مقابله درست با «تهاجم ترکیبی دشمن» است.
چرا اقتصاد به عنوان اصلی‌ترین مسئله اینگونه است؟
چون «انباشتی از مشکلات ده ساله» در داخل بخاطر مسائل مدیریتی ایجاد شده است. از طرف دیگر هم «فشار تحریمی» دوسویه دشمن از خارج آن را تشدید کرده است. دشمن با تحریم می‌خواهد «تولید کشور را به زانو در بیاورد: یکی از جهت نفت و گاز که مهم‌ترین منبع ارزی کشور محسوب میشد؛ یکی هم از ناحیه‌ی مبادلات تا هم عایدی کشور از این ناحیه دچار اشکال شود و هم مبادلات با دنیا محدود بشود»
چگونه حل می‌شود؟
اول اینکه «تجربه دولت [قبل] نشان داد که اعتماد به غرب جواب نمیدهد؛ به ما کمک نمیکنند و هر جا بتوانند ضربه میزنند.» دوم اینکه «تولید کلید حل مشکلات اقتصادی کشور است. تولید موجب افزایش اشتغال، درآمد سرانه، رفاه عمومی و موجب کاهش تورّم و … است.» سوم اینکه «به دنبال تولیدی برویم که دانش‌بنیان باشد.»
چگونه اجرا می‌شود؟
شاید بتوان تمرکز اجرا در نقشه آیت‌الله خامنه‌ای را اینگونه دید که ایشان می‌خواهند با «سپردن فعّالیّتهای اقتصادی مورد نیاز مردم به مردم»، «دولتی بودن اقتصاد» را از بین ببرند. با محور قرار دادن «تولید دانش‌بنیان»، «وابستگی به صادرات نفت خام» را از بین ببرند و با کاهش «وابستگی به دلار» و «افزایش تحرک تجارت خارجی» تحریم‌‌ها را کم اثر کنند تا هم «رشد مستمر و سریع اقتصادی» به دست بیاید و هم «تورم کاهش» یابد.
آیا می‌شود؟
موفقیت نقشه رهبری به عملکرد کارگزارانش بستگی پیدا می‌کند. «امروز هم میتوانیم؛ خدای سال ۶۰، همان خدای امسال است؛ خدای دورانهای سختی و دورانهای گوناگون یکی است، همه‌ی سنّت‌های الهی هم سر جایش است. سعی کنیم خودمان را مصداق سنّت‌های الهی در راه پیشرفت قرار بدهیم؛ سعی‌مان این باشد. عامل اصلی همین است؛ یعنی انسان با توکّل، با اخلاص وارد میدان بشود، بعد، ازخودگذشتگی داشته باشد، مجاهدت کند، عزم راسخ داشته باشد، دنبال ابتکار عمل باشد و راه‌های نو را جستجو کردن، پیدا کردن، در همه‌ی امور این [طور] است؛ اگر این چیزها بود، قطعاً پیروزی پشت سر این است.» درست مثل رزمندگان دفاع مقدس که «چون امام بیانات رسا و روشنی را نسبت به این جنگ و نسبت به این حادثه‌ی عظیم بیان کرده بودند، لذا بود که حوادث جزئی و روزمرّه ذهن عناصر مؤثّر در این حرکت عظیم را، این جهاد را مشغول نمیکرد؛ دنبال آن اهداف بلند بودند، دنبال آن اشاره‌ای بودند که امام کرده بودند.»
