به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، آیین گرامیداشت سردار سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی با حضور کارکنان و اعضای هیات علمی پژوهشگاه با سخنرانی دکتر محمدرضا سنگری مدیر گروه ادبیات اندیشه پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی در تهران برگزار شد.
دکتر سنگری با تسلیت ایام شهادت سردار سپهبد شهید قاسم سلیمانی و همرزم شهیدش ابومهدی المهندس گفت: امیدوارم به برکت خون این شهید فصل جدیدی در روند انقلاب اسلامی و نه تنها در کشور ما که در جهان اسلام رقم بخورد؛ البته بارقه‌های آن هم اکنون کاملاً قابل ادراک و احساس است. آنچه در فرهنگ قرآنی ما در باب شهادت آمده چند خصلت و فضیلت برای شهدا خیلی بارز شده است، این که خداوند متعال در قرآن می فرمایند: وَلا تَحسَبَنَّ الَّذینَ قُتِلوا فی سَبیلِ اللَّهِ أَمواتًا ۚ بَل أَحیاءٌ عِندَ رَبِّهِم یُرزَقونَ
(ای پیامبر!) هرگز گمان مبر کسانی که در راه خدا کشته شدند، مردگانند! بلکه آنان زنده‌اند، و نزد پروردگارشان روزی داده می‌شوند.(آل عمران/ ۱۶۹) یک مورد این است که هیچ وقت شهدا را رفته نینگاریم، اما دشوارتر از نگفتن تصور نکردن است: ولاتحسبن، اصلاً گمان هم نکنید، اینها را از رفتگان به شما نیاورید اینها هستند. حالا اینکه موت برای شهید نیست چه معنایی دارد؟ با این مفهوم که ما در قرآن داریم: کل نفس ذائقهُ الموت، خداوند کُل می فرماید و استثنا نمی‌کند همه نفوذ موت را می چشند درک می کنند اما در وصف شهدا می فرماید آنها را اموات ننامید: قطعاً باید شهدا روزی موت را درک کنند و آن موقع رجعت است.
مدیر گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه با اشاره به خطبه امام حسین(ع) در روز عاشورا افزود: حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام در خطبه ششم خود در ظهر روز عاشورا به این مسئله اشاره می فرمایند: اولین کسی که به این عالم برمی‌گردد بعد از ظهور من هستم و شهدا هم به این عالم برمی‌گردند و موت شان در عصر ظهور و رجعت اتفاق می افتد. یعنی چشش مرگ و موت برای شهدا هم خواهد بود اما اکنون آنها زنده اند و این حیات و زندگی که شهدا دارند در توصیف قرآن این است که کاملاً با ما ارتباط دارند: وَیَستَبشِرونَ بِالَّذینَ لَم یَلحَقوا بِهِم مِن خَلفِهِم أَلّا خَوفٌ عَلَیهِم وَلا هُم یَحزَنونَ، آنها بخاطر نعمتهای فراوانی که خداوند از فضل خود به ایشان بخشیده است، خوشحالند؛ و بخاطر کسانی که هنوز به آنها ملحق نشده‌اند [= مجاهدان و شهیدان آینده]، خوشوقتند؛ (زیرا مقامات برجسته آنها را در آن جهان می‌بینند؛ و می‌دانند) که نه ترسی بر آنهاست، و نه غمی خواهند داشت. (آل عمران / ۱۷۰)
شهدا به کسانی که هنوز به آنها ملحق نشده‌اند بشارت می‌دهند و هم حزن را از آنها می گیرند و هم خوف را.
در روایتی از رسول اکرم صلی الله داریم که خداوند به شهدا هفت ویژگی داده است. أَوَّلُ قَطْرَهٍ مِنْ دَمِهِ مَغْفُورٌ لَهُ کُلُّ ذَنْبٍ.
به شهید هفت امتیاز از طرف خداوند عطا می‌شود، اولین آن ها بخشیدن تمام گناهان اوست به واسطه‌ی اولین قطره‌ی خونش.
خداوند در اولین قطره از خونی که از بدن شهید بر خاک چکه می کند همه گناهان او را می بخشد. در قرآن واژه هایی که گناه را می رسانند زیاد هستند. ذنب، سیئه، ثوب.
وی افزود: ذنب گناهی است که پیامد، طنین و ادامه دارد. آیا این روایت متوجه بخشش گناهان شهید است یا نه؟ بافت روایت هم می گوید که شهید با شهادتش جاروب می کند آنچه را که در جامعه از تباهی و سیاهی هست. غبارها را فرو می نشاند. از صبح جمعه که خبر شهادت سردار سلیمانی منتشر شد در همین یکی دو روز فضای جامعه را نگاه کنید واقعاً حضور شهید سلیمانی را در جامعه حس میکنیم و تاثیر آن را درک میکنیم. یک برانگیختگی اجتماعی در جامعه وجود دارد و همه غبار ها که در این ایام بعد از فتنه ها بوجود آمده بود همه شسته شد، جامعه زلال کرد و این تاثیر اولیه خون سردار سلیمانی و یاران او بود. باش تا صبح دولتت بدمد، که این هنوز از نتایج سحر است. اینها تنها رهاورد ها و استبشارات اولیه این ماجرا است، بشارات و درک و دریافت های بعدی بعداً بسیار معلوم خواهد شد.
وی تصریح داشت: آیاتی که در ابتدای صحبت هم خواندم در سوره محمد صلی الله آمده است، خداوند متعال می فرماید: وَالَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَلَنْ یُضِلَّ أَعْمَالَهُمْ(محمد/۴): هیچ وقت تصور نکنید دستاورد شهادت گم می‌شود، این دستاورد تباه نمی شود. لفظ ضلالت به معنای گم شدگی و در مفهوم زیر پا نهادن، گیجی و سردرگمی است. خداوند می فرمایند ما جهت می دهیم، خدا خود هدایت خون شهید و تاثیرگذاری خون شهید را قبول کرده است. و یصلح بالهم: یعنی شهید بعد از شهادتش نقش اصلاحی در جامعه ایفا خواهد کرد که می‌توان آن را به خوبی و با تمام وجود حس کرد؛ نه تنها در محدوده جغرافیایی خود بلکه در تمام هستی! الان خون شهید سلیمانی فضای غبار آلود عراق را نیز شفاف و روشن کرده است کسانی که تشییع جنازه شهید سلیمانی و یارانش را دیدند، ملاحظه کردند که چه جمعیتی آمده بود و چه اتفاقی افتاد در کاظمین در نجف و کربلا و امروز در ایران، منطقه خوزستان که تشییع شد طول صف تشییع کنندگان را بیش از پنج کیلومتر برآورد کرده اند در حالی که آنچه برای تشییع جنازه برنامه‌ریزی شده بود از روز قبل صرفا قطعی شده بود، همین اتفاق را در قم و کرمان خواهید دید
این خون خیلی از گره های ما را باز و مشکلات را مرتفع کرد. نگرانی ها و تشویش هایی که ما داشتیم را حل کرد. خوف و حزن را از ما گرفت. به جامعه نشاط داد. حقیقت این است من می پرسم شما در این ایام برای برخی مسائل آینده دلواپس و نگران نبودید؟ الان این نگرانی وجود ندارد این حضور دارد تاثیر می گذارد.
دکتر سنگری گفت: شهید را خداوند وارد بهشت می کند در حالی که “عرّفها لهم” این نکته عجیبی است که در پیام مقام معظم رهبری هم بود تقاضا می‌کنم یکبار بازگردید و این پیام را مطالعه کنید. در شب عاشورا در آخرین لحظات حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام وقتی یاران خویش را جمع و آنها را دعوت کرد و احتمالاً از خیمه بیرون آورد و در فضای بیرون آنها را ملاقات کرد، دو انگشت مبارک خود را بلند کرد و همه جایگاه بهشتی خود را از بین دو انگشت ایشان ملاحظه کردند و بی‌تابی ها شروع شد.
دکتر سنگری در بیان جایگاه والای شهدا گفت: خداوند به شهدا پیش از شهادت بهشت شان را نشان می‌دهد و سردارسلیمانی از خیلی پیش بهشت خود را دیده بود شهادت خود را ادراک کرده بود. ما با سردار سلیمانی از خیلی وقت پیش در زمان جبهه ها آشنایی داشتیم، وقتی دوستان ایشان شهید می شدند چنان بی تابی می کرد که من در خانواده آن شهید چنان موضوع و مسئله ای را ندیده بودم.
وی از ۲۳ سالگی منتظر شهادت خود بود از وقتی که اداره آب را رها کرد و برای نجات مهاباد وارد این شهر شد از آن زمان برای شهادت بی تاب بود. به تعبیر مقام معظم رهبری شهدا برای شهید سلیمانی آغوششان را گشودند. حالا این تعبیر دو معنی دارد آنهایی که شهید سلیمانی را دوست داشتند یا نه آنهایی که شهید سلیمانی به آنها عشق می ورزید یعنی شخص پیغمبر اکرم(ص) شخص اباعبدالله(ع) امیرالمومنین و اهل بیت علیهم السلام همه برای او آغوش باز کردند. حضرت آیت الله علامه حسینی طهرانی از شاگردان شاخص و برجسته مرحوم علامه طباطبایی(ره) است دو کتاب دارد یکی امام‌شناسی که یک مجموعه است و کتاب معاد شناسی. این عالم چهره خیلی مظلومی بود. او در کتاب معاد شناسی نکاتی شگفت در باب شهید و شهادت دارد که می گوید اگر کسی هنگام جان دادن بالای سر شهید باشد تا آخرین لحظه پلک شهید رو به بالا حرکت می کند. علت این است که در آن هنگام خداوند دو دسته از فرشتگان را به دیدار شهید می‌فرستد تا او را به سمت ملکوت و بهشت همراهی کنند. وقتی چشم او به ملکوت باز می‌شود و پرده‌ها کنار رفته و حقایق عالم را ملاحظه می‌کند، فرشتگان از او می پرسند دوست داری دوباره به دنیا برگردی؟ با اشاره پلک می‌گوید خیر و پلک خود را بالا می آورد. خوشا به حال شهدا و این نگرانی ها باید برای خود ما باشد که بعد از این هستی چه اتفاقی برای ما خواهد افتاد؟
وی با اشاره به اینکه در این ایام از ابعاد گوناگون پیرامون شخصیت شهید حاج قاسم سلیمانی خیلی صحبت می شود ولی ابعاد شخصیت فرهنگی پژوهشی ایشان مغفول واقع شده گفت: از یکی دو بعد ایشان کمتر صحبت شده است که کاملاً با فضای پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نیز همخوانی داشت. من از نزدیک با این مسائل آشنایی دارم که دو مصداق را در این مجال عرض خواهم کرد. یکی از بارزترین خصوصیات سپهبد سلیمانی این بود که فوق‌العاده به مسائل پژوهشی اهمیت می داد و به گمان من کمتر کسی را می توان در ایران یافت که به اندازه سردار سلیمانی در حفظ میراث فرهنگی دفاع مقدس تلاش کرده باشد من به منزل پدری ایشان در کرمان رفته ام وی منزل خود را اختصاص داده است به این موضوع. اگر شما الان کرمان باشید منزل پدری ایشان را ببینید یک خانه ساده، قدیمی و محقر است ایشان منزل را تبدیل به موسسه ای تحت عنوان حماسه ثارالله کرد چون فرماندهی لشکر ۴۱ ثارالله را داشت. و شروع به جمع آوری منابعی کرد که نگران بود آنها از دست بروند. در این موسسه ۵۰۰ هزار برگ سند موجود است ۹ جلد کتاب عملیاتی با محوریت و مدیریت سردار سلیمانی چاپ شده است کاملاً نقش پژوهشی داشته‌اند. وقتی در کسی به ابعاد شخصیتی که خیلی بارز است می‌پردازند دیگر ابعاد وجودی او ممکن است کمتر دیده شود چون عمدتاً وجه نظامی سردار سلیمانی منتشر شده است وجه فرهنگی ایشان مغفول واقع شده است. ایشان ۳۰ نقد بر کتاب‌های مختلف دارد کتاب‌هایی که گاهی ما هنوز هم نخوانده ایم و ندیده‌ایم کتاب جزئی از زندگی ایشان بود. در جبهه ها هم که بود همیشه با خود کتاب هایی داشت تا در مجال هایی که پیدا می کند با همه شلوغی که وجود داشت بتواند مطالعه کند. چندین سخنرانی در باب کتب مختلف دارد مثل کتاب آب هرگز نمی میرد، وقتی مهتاب گم شد از جناب آقای حمید حسام. هم درباره آنها بحث کرده و هم تقریظ نوشته است تعداد زیادی کتاب هست که ایشان تقریظ نوشته مقدمه نوشته توضیح بر آن کتاب ها با قلم فوق العاده قشنگی که دارد نوشته است.
کسانی که سخنرانی های حاج قاسم را گوش کرده اند کاملاً نشان می‌دهد که چقدر پختگی و سختگی در انتخاب واژه ها و طرح مباحث در نگاه نو و بدیع نسبت به مقولات و موضوعات فرهنگی وجود دارد البته اینها بعدا بیشتر مطرح خواهند شد. ایشان دستور داد تعدادی از ضبط های ساده در همین موسسه جمع آوری شد نزدیک به پنجاه نفر آموزش دیدند. خودش پرسشنامه‌ای تنظیم کرد در بهره گیری از شناختن شهدا
در آنجا ۲۷۰۰۰ مصاحبه با والدین شهدا صورت گرفته است ۵۰ هزار ساعت مصاحبه با همسران و فرزندان شهدا صورت گرفته است. او نگران بوده که اینها از دست برود. من خودم از نزدیک مشاهده کردم یکی از مسائلی که مطرح شد این بود که تا به حال چند نفر از پدران و مادران شهدا زنده اند چراکه به فرموده مقام معظم رهبری اینها گنج هستند. ۱۳۰ جلد کتاب در آنجا وجود دارد که هیچ یک از این کتاب‌ها از ۱۰۰۰ صفحه کمتر نیست. همه اینها کلاسه شده منظم، دقیق و با نظارت شخص خودش سامان داده شده است. وقتی پرسشنامه تنظیم می شد سردار سلیمانی می گفت اگر با پدر و مادران شهدا صحبت می کنید چند سوال پرسید از پدر و مادر اگر یادشان است لحظه تکوین و شکل گیری نطفه فرزند شهید اگر یادشان است چگونه بوده است؟ نکته ای که در آن شرایط تاثیر گذاشته باشد و این فرزند شکل گرفته شده باشد چه علتی در این مسئله بوده است؟ این نطفه پاک نمی‌تواند بی دلیل و بی ارتباط با آن قضیه باشد این تیزبینی دقت و ریزبینی های سردار سلیمانی را می رساند.
سنگری تصریح داشت: ایشان دائماً اهل مطالعه بود و کتاب مطالعه میکرد و کتاب همراه داشت در باب کتاب‌ها بحث میکرد و در جبهه اگر مجالی پیدا میکرد با افراد دیگر که آنها هم اهل مطالعه بودند مباحثه میکرد. هیچ داغی برای سردار سلیمان بیشتر از داغ شهادت همرزمش شهید احمد کاظمی نبود. ایشان خیلی علاقه به شهید احمد کاظمی داشت برشی از مجلس شهید احمد کاظمی را وقتی نشان می‌دهند در کنار آقای قالیباف نشسته می توانید حس کنید که ایشان چه حال دگرگونی در این شهادت امام داشت.
وی گفت: اینها همه افرادی بودند که روحیات فرهنگی داشتند و با شهید کاظمی بحث و گفتگو می کرد. مثلاً نهج البلاغه را کامل خوانده بود و مباحثه کرده بود. جرج جرداق در کتاب خودش می‌گوید من ۲۰۰ بار نهج البلاغه را خواندم. حال ما از خودمان بپرسیم تا به حال چند بار نهج البلاغه را به صورت کامل مطالعه کردیم؟ ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه یکی از خطبه های نهج‌البلاغه را وقتی طرح می‌کند می‌گوید امروز هزارمین بار است که من نهج البلاغه و این خطبه را می‌خوانم و با آن گریه می کنم. که از آن به عنوان اخ القرآن یاد می شود. اخت القرآن(صحیفه سجادیه) را در جیب همراه داشت و دائم مطالعه و زمزمه میکرد. در خلال صحبت های خودش هم اگر دقت کنید معلوم می‌شود که چقدر با ادعیه امام سجاد علیه السلام و با خطبه های امیرالمومنین علیه السلام در نهج البلاغه انس و الفت داشت
یکی دیگر از خصوصیات ایشان خستگی ناپذیری بود از این جبهه به آن جبهه. مثلاً در سیل خوزستان ایشان را حاضر دیدیم در اربعین و … روز بعد در بین رزمندگان سوریه چند روز بعد در عراق و چندین روز بعد در لبنان به سر می برد و خستگی ناپذیر بود. سال ۱۳۷۶ بعد از این که ۱۸ سال جنگیده بود و بدنش پر از ترکش بود به ایشان گفته شد کافیست شما استراحت کنید گفت: فاذا فرغت فانصب: اگر تمام کردید تازه کار جدید را شروع کند. سال ۱۳۸۹ بعد از ۳۰ سال خدمت به او دستور بازنشستگی دادند می توانست استراحت بکند ولی نکرد. ۶۳ سال داشت که شهید شد او را مانند یک جوان رشیدی در میدان های گوناگون می‌دیدید خستگی ناپذیر بود و این تعبیری که امیرمومنان دارد از ویژگی‌های متقین این است که در هدایت نشاط دارند از ویژگی‌های بارز ایشان نیز بود این سرزندگی بهجت و شور کاملاً در وجود ایشان محسوس بود. ویژگی دیگر ایشان ساده‌زیستی و تواضع مثال زدنی او بود چقدر در برخی از این فضاها علیه او تهمت زدند که چقدر حقوق می گیرد در کجا زندگی می کند چقدر پس انداز دارد خدا شاهد است، شهد الله حقوق بیشتر از حقش نگرفت هیچ گاه. گاهی اوقات نیاز به پول داشت و در تامین زندگی خود در مانده بود برای هیچ مأموریتی حاج قاسم سلیمانی ریالی و دلاری ماموریت نگرفت خدا شاهد است من از نزدیک شناخت دارم و این نکته را عرض می‌کنم و گاهی با هدایایی که می دادند این اندک نداری خود را جبران می کرد.
مشی ایشان واقعاً تواضع بود. به مادران شهدا که می رسید در برنامه ها جزء کار دائمی او بود که حتماً بیفتد و پای مادر شهید را ببوسد این جزء مشی ایشان بود و حال که برشی از وصیت نامه او را حتما دوستان دیده اید گفته است مرا در کنار دوستانم دفن کنید در کرمان مبادا مزار من نسبت به آنها برجسته باشد یا عنوان های خاصی روی سنگ قبرم نوشته شود فقط بنویسید سرباز قاسم سلیمانی!
خاکی بودن و تواضع از ویژگی‌های ممتاز او بود. حال باید به این نکته هم اشاره کنیم که خداوند متعال در قرآن می فرماید آیه ۱۰۶ سوره بقره آیه: ما ننسخ من آیه: می‌دانید که در بیان قرآن انسان ها آیه اند. اینطور نیست که اگر یکی از اینها رفت بهتر از آن را نیاوریم بهتر از این خواهد آمد. شما بعدها در مورد سردار قاآنی بیشتر خواهید شنید که این که آمده است کیست؟ من به شما می‌گویم بهتر از سردار سلیمانی خواهد بود و این را بعداً متوجه خواهید شد و یکی از مسائل شگفت این درایت و هوشمندی و فتانت مقام معظم رهبری است که چند ساعت بعد از شهادت سردار سلیمانی جانشین را تعیین کرد. مثلاً ممکن بود ۲ روز منطقی باشد یا بعضی به ذهنشان برسد که خوب حالا شاید اگر صبر می کردید بهتر بود فکر می کنم به ۵ ساعت نکشید، حدود ظهر بود که اعلام کردند حضرت آقا سردار قاآنی را به جانشینی انتخاب کرده است. شهادت سردار سلیمانی بیش از برکات دوران حیات ظاهری او خواهد بود و خداوند مدافع مومنان است و قطعاً از این خون و از این شهادت دفاع خواهد کرد. خداوند به همه ما این درک و فهم را عنایت کند. شهید سلیمانی خودش روضه می خواند و نوحه می خواند و در منزلش همیشه روضه حضرت زهرا را برگزار میکرد چون خبر دارم و حضور داشته‌ام گاهی وقت ها شعرخوانی می کرد سخنران قهاری بود اگر کسی گوش بدهد بافت و ساخت سخنان او قابل توجه است ولی خیلی اهل صحبت نبود ولی نوحه می خواند روضه می‌خواند شعر می‌خواند و این خصوصیات از او چهره ای ساخت که محبوب دلها شد این اشارات قرآن است که الذین آمنوا و عملوا الصالحات سیجعل لهم الرحمن ودا… آنهایی که با ایمان و عمل صالح زیست می‌کنند خداوند محبت آنها را در دل ها می اندازد. افرادی در فضای مجازی نسبت به شهادت ایشان واکنش نشان دادند که هیچ کس باور نمی کرد!
همه را تحت تاثیر قرار داد واقعاً این که به او می گویند سردار دلها تعبیر بسیار خوب و دقیقی است خداوند انشاالله ایشان را با اصحاب حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام و اباالفضل العباس علیه السلام محشور بفرماید… انشاءالله
