به گزارش اداره روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، سومین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی کتابخوان با عنوان نشست «مبانی نظری و فلسفه مجازی» صبح روز دوشنبه مورخ ۲۱ اسفندماه جاری به همت مرکز مطالعات فضای مجازی پژوهشگاه و با همکاری نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در محل کانون اندیشه جوان برگزار شد.
در این نشست حجت الاسلام و المسلمین دکتر علیرضا قائمی‌نیا عضو هیات علمی گروه معرفت‌شناسی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، دکتر حسن خجسته رییس پژوهشکده ارتباطات پژوهشگاه فرهنگ و ارتباطات و دکتر عبدالله بیچرانلو، استادیار دانشگاه تهران حضور داشتند.
در ابتدای این نشست حجت الاسلام و المسلمین دکتر علیرضا قائمی‌نیا به معرفی کتاب «بستر‌های اطلاعات دیجیتال» پرداخت و در آغاز سخنانش گفت: بحث‌های فلسفی در خصوص فضای مجازی در کشور ما چندان مطرح نشده است. این کتاب از زوایای مختلف فلسفی، زبان‌شناسی، نشانه‌شناسی، گفتمانی، نظریه اطلاعات تلاش کرده تصویر نسبتا جامعی از نظریه اطلاعات به دست دهد.
وی افزود: عصر ما عصر اطلاعات و فضا‌های مجازی است و این مساله ویژگی عصر امروز است که به دنبال آن انسان جدیدی که می‌توان آن را انسان مجازی دانست، به وجود آمده است. اطلاعات به معنای کنونی اختصاص به عصر جدید دارد. در قدیم این اطلاعات با یک سری مواد از جمله کتاب و کاغذ منتقل می‌شد، اما در عصر جدید به تعبیر نویسنده استقلال فرم از صورت شکل گرفته و اطلاعات از کاغذ و کتاب جدا شده است.
عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصریح کرد: البته در تعریف اطلاعات اختلاف نظر وجود دارد و این مفهوم با معرفت یکی نیست. مهم‌ترین تفاوت عصر جدید با قدیم را باید در تفاوت معرفت و اطلاعات دید. معرفت باور صادق موجه است که باید نسبتی با جهان خارج داشته باشد اما در عصر جدید اطلاعات جایگزین معرفت شده است. در نگاه اطلاعاتی صدق و کذب مطرح نیست و نفس آن مطلوب است. بشر جدید مواجه است با اطلاعات و نه معرفت. تعاملی که بشر جدید با اطلاعات دارد، تعامل معرفتی است و این یکی از مهم‌ترین آسیب بر جوامع اطلاعاتی است که چطور باید بین اطلاعات و معرفت تفکیک کرد و این مساله مشکلات زیادی را ایجاد کرده است. عصر جدید عصر اطلاعات و نه معرفت است.
دکتر علیرضا قائمی‌نیا گفت: از نظر برخی از کارشناسان بهار عربی انقلابی بود که در فضا‌های مجازی صورت گرفته است. این هشداری است که می‌خواستم بدهم که باید این پدیده را از ابعاد مختلف فلسفی، روان‌شناختی، اجتماعی مورد نظر قرار بگیرند. دو نکته در خصوص این کتاب وجود دارد. نگاه فرهنگی در این کتاب ضعیف است. کتاب بیشتر مایل است تا نگاه منطقی را تقویت کند در صورتی که نگاه فرهنگی امروز تقویت شده است. نتیجه‌هایی که می‌توان بر اساس تحلیل گفتمان در خصوص عصر اطلاعات مطرح کرد این است که جریان اطلاعات از بالا به پائین است، بنابراین از نظر تحلیل گفتمان، مراکز قدرت هستند که نظام سلطه خود را با فضای مجازی تقویت می‌کنند در حالی که نگاه کتاب این است که جریان اطلاعات دوسویه است.
در ادامه این نشست دکتر حسن خجسته رییس پژوهشکده ارتباطات پژوهشگاه فرهنگ و ارتباطات به معرفی کتاب «فلسفه فیلم و هنر دیجیتال» پرداخت و در آغاز سخنانش گفت: پرسش مبنایی کتاب «فلسفه فیلم و هنر دیجیتال» این است که آیا ما فلسفه فیلم داریم؟ بخشی از این کتاب در خصوص هستی‌شناسی فیلم است و گزاره‌های معرفت‌شناسانه هم دارد. از نگاه این کتاب ما ۴ رابطه بین سینما و فلسفه داریم که عبارتند از: ساختن فیلم در خصوص فلاسفه فلسفه، تبدیل ایده‌های فلسفی به فیلم نظیر کار‌های معتمدی، بهره‌گیری از فلسفه برای نقد فیلم و توجه متفکران به فیلم به مثابه فلسفه.
وی افزود: اندیشه‌ورزی از دریچه فیلم خود فیلم را به مثابه فلسفه‌ورزی بررسی کرده است. کتاب آقای معتمدی فلسفه فیلم هم در این زمینه وجود دارد. مسائل دانش فلسفی که در کار استنفورد کمتر پرداخته شده مباحث هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی، زیبائی‌شناسی و اخلاق است. سوال اصلی این کتاب این است که آیا اصلا فلسفه فیلمی وجود دارد و اگر باشد چطور باید به آن ساختار داد؟ این کتاب دو پیشنهاد مهم می‌دهد که یا از الگو‌های علمی برای ساختار دادن به فلسفه فیلم استفاده کنیم و دیگری می‌گوید باید به آن الگویی فلسفی داد. این کتاب به صورت خیلی محدود به ماهیت فیلم پرداخته است.
خجسته تصریح کرد: هفت سنت فهم فضای مجازی عبارت از شبیه‌سازی، غوطه‌وری، تعامل، حضور از راه دور، غوطه‌وری با تمام بدن، ارتباطات مجازی و مصنوعی‌بودن است که با هر یک از این‌ها معنای خاصی برجسته می‌شوند.
دکتر عبدالله بیچرانلو استادیار دانشگاه تهران نیز به عنوان آخرین سخنران در این نشست با توجه به معرفی کتاب منطق تحول رسانه‌ای گفت: این کتاب در سال ۲۰۰۰ منتشر شده و در سال ۱۳۸۸ ترجمه و منتشر شده است. کتاب ۱۷ فصل دارد که در دو بخش تدوین شده است. بخش اول تحول رسانه‌ای را تعریف می‌کند و در بخش دوم این تحول در رسانه‌های مختلف ارزیابی می‌شود. در بخش اول بیان می‌شود که هر رسانه جدیدی که ظهور می‌کند قابلیت‌های جدیدی دارد که آخرین رسانه‌های واقعیت و فضا‌های مجازی هست. در دو مفهوم با واسطگی و بی‌واسطگی بحث می‌شود.
وی ادامه داد: در این کتاب به رسانه‌های مختلف پرداخته و منطق کلی تطبیق داده می‌شود. در این کتاب به بازی‌های رسانه‌ای و عکاسی، سینما، فضا‌های رسانه‌ای و … پرداخته است. در این کتاب چنین تعبیر شده است که رسانه در خود کاربر هم تاثیر گذاشته و از خودِ شبکه‌ای شده سخن می‌گوید. هرچند در این کتاب بیان می‌شود که خیلی راحت نیست درباره آینده این فضا پیش‌بینی کنیم، اما این کتاب تصویری از آینده به ما می‌دهد. در مجموع کتاب نگاه مثبتی به فضای مجازی دارد.
