به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، حجت الاسلام و المسلمین محمد عابدی عضو هیأت علمی گروه قرآن پژوهی پژوهشگاه در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان با اشاره به معرفی شخصیت پیامبر(ص) در قرآن کریم اظهار داشت: در این زمینه بررسی روش کشف و تبیین شخصیت پیامبر از نگاه قرآن کریم اهمیت زیادی دارد، زیرا برای معرفی شخصیت قرآنی پیامبر(ص) راه‌های مختلفی طی شده که همانند مراجعه به تاریخ، سخنان بزرگان ومعاصران پیامبران و ائمه اطهار(ع) است که مردم را به بخش هایی از شخصیت پیامبر(ص) توجه داده اند.
عضو هیات علمی گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه افزود: ساده ترین راه که همه ما از آن طریق آن پیامبر(ص) را می‌شناسیم مراجعه به آیاتی است که نام پیامبر(ص) یا خاطره و یادی از ایشان و یا خطاب و بیان و دستوری نسبت به پیامبر(ص) در آن وجود دارد.
وی تصریح کرد: با توجه به اینکه برخی از این راهها ممکن است کامل نباشد و نتواند چتری عمومی و نقشه راهی دقیق برای تبیین و شناسایی شخصیت پیامبر(ص) در قرآن کریم باشد باید برای تبیین روش جامع به نکات مهمی توجه داشت.
حجت الاسلام و المسلمین عابدی با اشاره به این نکات عنوان کرد:یکی از این نکات این است که باید توجه داشت آنچه در قرآن است چند دسته شامل اعتقادات و مبناهای فکری مانند اعتقاد به خداوند با همه صفاتش مثل وحدانیت، هدفداری و حکمت؛ خالقیت و ربوبیت و. اعتقاد به وجود قیامت است و او رسولی است که اول از خود شروع کرده است.
وی بیان کرد: همچنین ارزشهایی که از دل آن بایدها و نبایدها و اعتقادات برخاسته‌اند که مانند ارزشمندی عدالت و ضد ارزش بودن ظلم است، در واقع بایدها و نبایدها، احکام واجب و حرام است که از دل آن مبناها و ارزشها تولید می‌شوند؛ مانند لزوم بندگی و اطلاعت خدا، لزوم عدالت داشتن؛ که در نهایت از اینها یک برنامه زندگی دنیایی و اخروی تولید می شود.
عضو هیات علمی گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه خاطرنشان کرد: بر اساس آن اعتقادات، نظام خانوادگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، مسلمانان شکل می‌گیرد و بر اساس آن می‌جنگند، صلح می‌کنند، زندگی می‌کنند، می‌میرند و ازدواج و تجارت و تفریح وگذران زندگی و معیشتشان همگی تابع این نطامهای برآمده از دل اعتقادات، ارزشها واحکام ناشی از آنهاست.
وی در خصوص دومین نکته مهم در شناخت جامع پیامبر(ص) براساس قرآن کریم گفت:پیامبر(ص) به عنوان اسوه و الگو در قرآن معرفی می‌شود «لکم فی رسول الله اسوه حسنه». اسوه بودن و الگو بودنش هم مطلق است یعنی در بخش اعتقادات، در بخش ارزشها یا بخش رفتارها ؛در همه حوزه ها اسوه است.
حجت الاسلام و المسلمین عابدی افزود: وقتی می‌گوییم پیامبر(ص) الگو و نمونه برای بشریت است، برای این است که او ترجمان و نمونه موفق و قابل نمونه برداری وسرمشق قرار دادن همه اعتقادات و ارزشها و احکامی است که در قالب قرآن برای مردم آورده است، در واقع او تصویر قرآن است و کوچکترین تمایز و تفاوتی با آن ندارد و هر چه می‌گوید از همان منبعی است که قرآن از آن است و همان را عمل می کند:« مَا ضَلَّ صَاحِبُکُمْ وَمَا غَوَی وَمَا یَنْطِقُ عَنِ الْهَوَی انْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحَی(نجم،۲ـ۴) قرآن تاکید می کند که هرگز دوست شما از راه راست منحرف نشده، و [در ایمان و اعتقادش از راه راست] خطا نرفته؛ ….و از روی هوا و هوس سخن نمی گوید. گفتار او چیزی جز وحی که به او نازل می شود، نیست.
وی تصریح کرد: به همین جهت پیامبر خودش بهترین تبلیغ برای محتوایی دینی است که آورده است. یعنی سخن و رفتار پیامبر(ص) دقیق‌ترین و عینی‌ترین و محقق شده‌ترین تفسیر آیات و آموزه‌های قرآن در همه ابعاد حیات بشری است، به این ترتیب اگر کسی می‌خواهد برای مثال آیات جهاد را فهم کند، باید مواجهه حضرت با جهاد و اخلاق جنگی پیامبر(ص) و نوع جنگها و دشمنانی که برای خود معرفی و تعریف می‌کرد و قلمروی خشم و مدارای پیامبر(ص) در جنگ و چگونگی برخوردش با افراد مختلف در جنگ را مطالعه کند.
عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی عنوان کرد: قرآن کریم آیات جنگ و جهاد را در سه حوزه مبانی جنگ و ارزشها و اخلاق جنگ و بایدها و نبایدها و احکام جنگ و در نهایت نظریه جنگ و جهاو صلح تفسیر می‌کند، حال این وضعیت را به حوزه‌های خانواده و اقتصاد و سیاست و فرهنگ و ….گسترش بدهیم؛ می‌بینیم دقیق‌ترین و سالم ترین و مطمئن ترین تفسیر عینی آیات گفتار و رفتار پیامبر است.
وی در خصوص اینکه قرآن کریم به چه ویژگی‌های رسول خدا اشاره دارد بیان کرد: برای کشف و تبیین دقیق ویژگی های پیامبر در قرآن باید توجه داشت که نخست نظام فکری قرآن و نظام بینشی برخاسته از آن را باید کشف کرد تابتوان مبناهای شخصیت پیامبر(ص) را در پازل آن نظام اندیشگی و پارادایم فکری توضیح داد و بر اساس آن به الگو برداری پرداخت، برای مثال نظام اندیشگی قرآن بر مدار وحدانیت خدا و توحید است و بنابر این ویژگی های رسول اکرم در حوزه نظام اندیشگی نمی تواند مغایرت با نظام توحید باشد.
حجت الاسلام و المسلمین عابدی در خصوص ویژگی این روش اظهار داشت: نظام فکری که با این روش برای پیامبر(ص) طراحی می‌شود، پویا و پاسخگوست و از پیامبر(ص) دفاع می‌کند؛ یعنی اگر خبری جعلی از تاریخ مبنی بر شرک پیامبر(ص) بیاورند، یا خبری از افسانه غرانیق و رضایت پیامبر(ص) بر عبادت بتها بسازند؛ این نظام فکری خواهد گفت که چنین خبری کذب محض است.
وی گفت: نظام ارزشی قرآن راباید کشف کرد تا بر اساس آن بتوان ارزشهایی را که پیامبر(ص) به آنها اعتقاد داشت و بر مدار آنها حیات فردی و خانوادگی و اجتماعی و سیاسی و تعاملات جهانی واقتصادی را تنظیم می‌کرد، توضیح داد.
عضو هیات علمی گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه افزود: به این طریق می‌توان نظام ارزشی حاکم بر شخصیت پیامبر را بازسازی و تبیین کرد، فایده این روش این است که جاهای خالی در گزارشهای تاریخی از نظام اخلاقی پیامبر(ص) را پر خواهد کرد و ثانیا می توان نسبت به درستی و نادرستی آنچه به عنوان ارزش یا ضد ارزشهای اخلاقی به پیامبر(ص) نسبت داده می شود، قضاوت وداوری کرد و قدرت نقد داشت.
وی تصریح کرد: برای مثال در مقابل چنین شبهاتی که آیا پیامبر(ص) می‌تواند خودخواهی کند و همسر زید را برای خود بخواهد و او را مجبور به طلاق دادن همسرش کند و آیا می‌تواند دیکتاتوری پیشه کند و مستبد باشد باید گفت. نظام اخلاقی تولید شده بر مبنای قرآن کریم، چنین نسبتی رابه شدت رد می‌کند و در مقابل گزارش‌هایی که از کرامت و بخشش و عزتمندی و احترام و قداست و قناعت و آخرت محوری و پرهیز از دنیا طلبی و رحیم و رئوف و همربانی و دلسوزی برای مردم حتی بیشتراز خودشان که به پیامبر(ص) نسبت داده می شود، در دایره نظام قرآنی مذکور تایید می‌شود.
عضو هیات علمی گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه عنوان کرد: نظام بایدها و نبایدها و احکام و واجبات قرآنی باید تولید و تبیین شود و بر اساس آن، ویژگی‌های پیامبر(ص) در حوزه عمل به احکام و قوانین و واجبات و محرمات شناسایی شود، براین اساس است وقتی بپرسید «رفتار و منش رسول خدا(ص) طبق آیات الهی چگونه تعریف شده است»؛ می توان پاسخی قرآن محور به معنای واقعی برای آن تولید کرد، اینکه رفتار و منش پیامبر(ص) در قرآن تابع یک نقشه راه کلی و سند بالادستی یعنی نظام ارزشی و نظام فکری و بینشی او بود که نظامی توحیدی است.
وی با تاکید بر اینکه مکارم اخلاقی رسول خدا(ص) می‌تواند محور وحدت و الگوی مسلمانان باشد خاطرنشان کرد: شخصیت رسول اکرم(ص) در قالب سخنان و رفتارهای او نمود یافته است که مجموعا مکتب محمدی را شکل می دهد، بنابر آنچه قبلاً مطرح شد، آن دسته از سخنان و رفتارها و آن بخش از شخصیت رسول اکرم(ص) و در یک کلام مکتب پیامبر(ص)که مورد اتفاق مسلمانان است، می‌تواند محور اتحاد و یکپارچگی مسلمانان باشد.
حجت الاسلام و المسلمین عابدی عنوان کرد: گوهر مکتب و جان وجود و کانون اصلی شخصیت پیامبر(ص) توحید است و پیامبر به ساحل دریای یگانگی خدا رسیده است و آن را در زندگی خود جریان داده است؛ از نگاه و خوراک تا حیات و ممات محمد(ص)، بر مدار خدا باوری و خواست خدا و کسب رضایت خداست.
وی بیان کرد: بنابر این همین محور عمده که مورد پذیرش همه مسلمانان و حتی ادیان توحیدی است، می تواند عروه الوثقی و دستگیره وحدت مسلمانان باشد، این جمله از امام خمینی(ره) بسیار در این زمینه راهگشا است که فرمود«آنچه که شما ملت شریف و مجاهد برای آن بپاخاستید .مکتب الوهیت به معنی وسیع آن و ایده توحید با ابعاد رفیع آن است که اساس خلقت و غایت آن در پهناور وجود و در درجات و مراتب غیب و شهود است؛ و آن در مکتب محمدی – صلی الله علیه و آله و سلم – به تمام معنی و درجات و ابعاد متجلی شده؛ و کوشش تمام انبیای عظام – علیهم سلام الله – و اولیای معظم – سلام الله علیهم – برای تحقق آن بوده و راهیابی به کمال مطلق و جلال و جمال بی‌نهایت جز با آن میسر نگردد. (صحیفه امام خمینی،ج۲۱،ص۴۴۹)
عضو هیات علمی گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه اظهار داشت:البته توحید انواعی دارد که از جمله توحید در عبادت و توحید در اطاعت است، در توحید در عبادت، مسلمانان معتقدند که فقط باید از خدا اطاعت کرد و به تبع کسانی که از سوی خدا مامور به اطاعتشان شده ایم« وَأَطِیعُواْ ٱللَّهَ وَٱلرَّسُولَ لَعَلَّکُم تُرحَمُونَ(آل عمران،۱۳۹) » بنابر این اطاعت از خدا و اطاعت از پیامبر(ص) اگر محور وحدت قرار بگیرد موجب تحقق جامعه توحیدی و یکپارچه خواهد شد؛ جامعه ای که زیر چتر صفت رحمت خداوند قرار خواهد داشت؛روشن است که اوامر آنها به هر میزان پذیرفته و محور قرار بگیرد، وحدت نیز به همان میزان محقق و رحمت نیز به همان تناسب نازل خواهد شد.
وی تصریح کرد: در این راستا یک بار به صورت حداقلی به پیامبر(ص) مرجعیت می‌دهیم و دور وجودش حلقه می زنیم؛ یک بار به صورت حداکثری؛ مثلاً طبق آیه« یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِی شَیْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَی اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ کُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ ذَلِکَ خَیْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِیلًا» (نساء،۵۹) در این آیه می بینید که محور وحدت در منازعات خدا و پیامبر است و خداوند دستور می دهد در منازعات به خدا و رسول برگردیم وآنها را محور قرار بدهیم، اگر مسلمانان فارغ از شبهات علمی و شهوات عملی، علماً وعملاً این دو را محور قرار بگیرند در بغرنج ترین مسائل اختلافی نیز راه مشترک را خواهند یافت.
