به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان، مناظره علمی جایگاه عقل و نقل در اجتهاد کلامی با حضور حجج اسلام والمسلمین رضا برنجکار، محمدتقی سبحانی، محمدمهدی گرجیان و محمدحسن قدردان قراملکی در حاشیه همایش ملی اجتهاد عقل گرا چهارشنبه شب ۲۳ آذرماه در قم برگزار شد.
حجت الاسلام والمسلمین رضا برنجکار از اساتید حوزه علمیه در این مناظره پیرامون جایگاه عقل و نقل در اجتهاد کلامی اظهار داشت: انسانیت انسان، وابسته به عقل است، به تعبیر قرآن، کمال و انسانیت انسان به واسطه عقل است و ارزشمندترین چیزی که انسان دارد عقل است و بدون عقل هیچ معرفتی شکل نمی‌گیرد.
وی بیان کرد: در غرب وقتی از عقل سخن گفته می شود نوعا در مقابل سه چیز قرار می‌گیرد گاهی عقل گرایی در برابر ایمان و گاهی عقل در برابر تجربه گرایی و و گاهی نیز در مقابل دین قرار می گیرد.
حجت الاسلام والمسلمین برنجکار عنوان کرد: در جهان اسلام بیشتر عقل مقابل نص و عقلگرایی در مقابل نص گرایی قرار دارد، اینکه عقل انواع و اقسامی دارد و عقل مفهوم نگر یا عقل ریاضی این ها در کتاب روش شناسی علم کلام بحث شده است.
وی تصریح کرد: بهتر است از طریق کارکردهای عقل به این بحث ورود کنیم در این راستا ۵ کارکرد برای عقل بیان کرده ایم که شامل کارکرد نظری و کارکرد عملی و کارکرد ابزاری و کاردکرد استنباطی و کارکرد دفاعی است.
این استاد حوزه علمیه قم اظهار داشت: در این کتاب براساس ۵ کارکرد و تعاملی که عقل با وحی انجام می دهد ۸ فعالیت عقلانی در عرصه دین بیان کرده ایم که برخی از این ها مستقل‌اند و برخی در تعامل عقل و وحی به نتیجه می رسند، ما در علم کلام هم عقل نظری را به رسمیت می شناسیم و هم عقلی که به هست ها و نیست ها می رسد و هم عقل عملی را قبول داریم.
وی خاطرنشان کرد: در بحث عقل یکی از نزاع های مهم در بین متکلمان، عقل عملی بود و اشاعره تا به امروز عقل عملی را به رسمیت نشناخته اند؛ ما در علم کلام هر دو را به رسمیت می شناسیم.
حجت الاسلام والمسلمین برنجکار گفت: کارکرد سوم عقل نیز کارکرد استنباطی است، معتقدیم این اجتهاد عقل گرا واژه ای نادرست است اساسا اجتهاد، کاری عقلی است یکی از کارکردهای عقل، عقل استنباطی و اجتهادیک کارعقلی است و ما اجتهاد نقلگرا نداریم؛ اجتهاد یک فرآیند عقلی است.
وی افزود: تعامل عقل و وحی نیز یک مساله مهم است ما معتقدیم اگر عقل فعالیت نکند ما از نقل نیز محروم می شویم.
در ادامه حجت الاسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی از اساتید پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: عنوان همایش موضوع مهمی است؛ باب تحقیق و پژوهش در مورد آرای دیگران دارای قواعدی است آن چه تاکنون از سوی مخالفان تفکیک یا اخباری گری مطرح شده نیاز به تحیقیق و پژوهش دارد.
وی گفت: آن چه تاکنون در ادبیات فارسی در باب اخباری گری و عقل از دیدگاه اخبارگری و متکلمان و اهل تفکیک نوشته شده مطالبی نیست که واجد استناد کامل باشد بسیاری از این افراد مطالعاتی دقیق آثار بزرگان و پیشینیان را نخوانده اند از این رو بسیاری از استنادات دقیق نیست.
حجت الاسلام سبحانی عنوان کرد: وی نسبت به عقل فیلسوفان ۶ اشکال اساسی دارد برخی از عبارت هایی ناشر به این اشکالات است گاه عقل را برابر عقل فلسفی می دانیم و یا باید برای عقل تفسیری واحد داشت.
وی تصریح کرد: میرزای اصفهانی یک عقل گرای موجد و مصر در حوزه اصول و فروع است تعابیری که وی در کتب اصولی خودش آورده است تاکنون مجتهدی با این صراحت در مورد حجیت عقل سخن نگفته است.
حجت السلام محمدمهدی گرجیان نیز عنوان کرد: مراحل تطور تفکیکی ها را به سه مرحله تقسیم کرد مرحله ای که این ها قائل به تعارض روش عقلی با روش نقلی بودند، تفکیک در مرحله بعد از آن دست کشیدند و گفتند باید تفکیک کرد و تمایز میان روش عقلی و وحیانی گذاشت و تطابق بخشی از روش عقلی با روش وحیانی است و در این زمینه شخصیت هایی به بیان دیدگاههای خود پرداخته اند.
