مولفه های تکامل شخصیت معنوی سردار سلیمانی
نوشتاری از حجت الاسلام ابوالحسن غفاری مدیر گروه معرفت شناسی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
مولفه های تکامل شخصیت معنوی سردار سلیمانی چه بود؟ پاسخ به این پرسش را باید در عنصر معنویت و ایمان جستجو کرد. معنویت که به نوعی نتیجه ایمان است از کشمکش میان فطرت الهی و امیال حیوانی بروز میکند، سالک الی الله برای قدم گذاشتن در مسیر ارتقای معنوی ابتدا باید جهت گیری امیال و خواست های خود را راستای فطرت و در تحت تدبیر عقل که از قوا و جنود فطرت است قرار دهد. در این میان از یک سو شریعت مقدس و عقل که شعبه ای از فطرت است با تبیین فضایل و رذایل، خوبی ها و بدی ها، از یک سو و بیان آفات سلوک از سوی دیگر، عوامل و راه کارهای ارتقای روحی، اخلاقی و معنوی انسان را نشان داده، و عوامل انحطاط و سقوط آدمی را توضیح داده اند. بنابراین انسان برای رسیدن به کمالات انسانی به چیزی جز اعتقاد و عمل به طریق عقل ناب و شریعت صحیح و همت واراده مصمم نیازی ندارد، به استناد مفاد آیات قرآن و روایات اسلامی میتوان گفت آنکه انسان را به طی طریق فطرت و معنویت فرا خوانده است ارائه طریق نیز کرده و نحوه وصول به آن را نیزدر مرتبه نظر و عمل بیان کرده است.
بدون تردید موفقیت انقلاب اسلامی از آغاز پیدایش، در عنصر ایمان و معنویت و در تمسک به قرآن و اهلبیت قرار دارد و بدون تردید در مرحله بقا و حفظ دستاوردهای آن نیز باید اینگونه باشد. حاج قاسم سلیمانی در منظومه ای قرار داشت که مراتب قرب معنوی را یکی پس از دیگری سپری کرد و معنویت اش برخاسته از شناخت و معرفت اسلام، قرآن و حب اهلبیت عصمت و طهارت، اخلاص و حرکت در صراط مستقیم، عبادت، جهاد در راه خدا، ایثار و … است. دستاورد چنین معنویتی او را در زمره انسانهایی صالح، مومن، با تقوا، شجاع، مقاوم ، دشمن شناس، مجاهد فی سبیل الله قرار داد که بدون شک از زمره اولیای الهی و بندگان مخلص خدا است.
نقش مسئله معنویت از این جهت ضروری و مهم است که معنویت کلید اصلی ارتقاء و صعود سردار سلیمانی به مراتب عالی انسانی است و معنویت جز با ترک معصیت حاصل نمیشود و تقویت آن با دو عبادت مهم فکر و ذکر حاصل میشود، او در مرتبه فکر و اندیشه جز به خدا و انجام وظایف خود نمی اندیشید، در روایات اسلامی آمده است که تفکر بهتر از هفتاد سال عبادت است، تفکر سالک را در مسیر اطاعت قرار میدهد و سالک ظاهر و باطن خود را مطابق با خواست مولایش قرار میدهد، و ذکر و دعا و عبادت را بالی در کنار بال تفکر، وسیله عروج و تقرب به خدای سبحان قرار میدهد، تا به مقام عبد خدا و « بندگی» نایل شود، بندگی خدا عالیترین مقام در سیر و سلوک است که با انقطاع انسان از تعلقات و وابستگی ها به دست می آید و سالک با وصول به آن زندگی و جوانی و مال و منال دنیا و … را در مسیر خدا قرار میدهد. سردار سلیمانی ابتدا در عرصه جهاد اکبر بر خویشتن خویش و بر نفس اماره مسلط شد و عنان وجودی خود را در دست خدای رحمان سپرد و سپس در عرصه جهاد اصغر و مبارزه با ظلم و طغیان وارد عرصه نبرد با دشمنان و متجاوزان به دین و کشور شد و در همه عمر بابرکت خود خط معنویت را حفظ کرده و در کنار مبارزه با نفس و جهاد اکبر با دشمنان اسلام و انقلاب اسلامی جنگ کرد و پیروزی های بزرگی هم در دوران دفاع مقدس و هم درمبارزه با داعش و اربابان مستکبر آنها به دست آورد بدون شک در اثر فرماندهی و تلاش های او بود که سیطره داعش بر سرزمین های اسلامی از بین رفت و نقشه استکبار جهانی نقش برآب شد.
با بررسی مختصر زندگی سردار سلیمانی روشن میشود که او از آغاز جوانی همه چیز و حتی جنگ و صحنه نبرد را در راستای بندگی و عبودیت قرار داده است و در عین حال میدان زندگی عادی نیز برای او میدان معنویت بوده و در یک کلام او همان چیزی را می پسندید کـه معشوق و مـحـبوب او پسند میکرد. از اینرو برای او جـبـهـه جـنـگ و جبهه کمک رسانی برای محرومان و مصدومان و نیز زندگی عادی تفاوتی ندارد، و آنچه مهم و اساسی است انجام وظیفه بندگی و تقرب الی الله اسـت. و این مساله روح و عنصر اصلی و شاخصه اساسی کارهای او در طول عمر باعزت و پر ثمر او بود. سردار سلیمانی هر جا حضور داشت با قول و فعل خود در تزریق و توسعه معنویت و اینکه برای خدا باید کار کرد را سرلوحه خود قرار میداد و بر این اساس نیروهای تحت امر خود را معنوی و الهی بار می آورد بنده حقیر در غروب شب عملیات کربلای ۵ در شلمچه و در کنار خاکریز دژی در آبگرفتگی شلمچه قرار داشت غواصان لشکر ثارالله و نیروهای سردار سلیمانی را دیدم که برای ورود به آب و حرکت به سمت دشمن منتظر دستور سردار سلیمانی بودند، تا لحظاتی که دستور ورود به آب صادر شود همگی آرام ذکر بر لب داشتند از کنار هر کدام که در پشت خاکریز دراز کشیده بودند، عبور میکردم زمزه عاشقانه و راز و نیاز عارفانه می شنیدم، آری سردار سلیمانی خود اهل عمل بود و نیروهایش را نیز اینگونه تربیت کرده بود، جوانانی با ایمان و سرشار از معنویت و روح بندگی که عاشق شهادت بوده و مـعـنـویـت شان ریـشـه در ارتـبـاط بـا خـدای متعال و بی رغبتی در دنیا و جلب رضایت او بود.
سردار سلیمانی جهاد در راه خدا را وسیله خوبی در ارتقای معنوی و وصول به قرب الهی قرار داد، امیرالمومنین علی علیه السلام می فرماید :جـهاد دری از درهای بهشت است که خدای متعال به روی دوستان خاص خود باز کرده است، جهاد لباس تـقـوا و زره نـفـوذ نـاپذیر و سپر اطمینان بخش خداوند است، کسی که آن را از روی بی رغبتی کنار گذارد خـداونـد متعال لبـاس ذلت و خواری و ردای بـلا را بـر او مـی پـوشـانـد، از رضـایـت جـدا و ذلیل می گردد و بر قلبش مهر میزند. نیز به فرموده خدای متعال در قرآن جهاد مومن معامله با خدا است: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آَمَنُوا هَلْ أَدُلُّکُمْ عَلَی تِجَارَهٍ تُنْجِیکُمْ مِنْ عَذَابٍ أَلِیمٍ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتـُجـَاهـِدُونَ فـِی سـَبـِیـلِ اللَّهِ بـِأَمـْوَالِکـُمْ وَأَنْفُسِکُمْ ذَلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ یـَغـْفـِرْ لَکـُمْ ذُنـُوبـَکـُمْ وَیـُدْخـِلْکُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ وَمَسَاکِنَ طَیِّبَهً فِی جـَنَّاتِ عـَدْنٍ ذَلِکَ الْفـَوْزُ الْعـَظـِیـمُ وَأُخْرَی تُحِبُّونَهَا نَصْرٌ مِنَ اللَّهِ وَفَتْحٌ قَرِیبٌ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِینَ. (صف /۱۰-۱۳) ای آنـان کـه ایـمـان آورده ایـد، آیـا راهنمایی نـکـنـم شما را به تجارتی که شما را از عذاب دردنـاک نـجـات مـی بـخـشـد: بـه خـدا و رسـولش ایـمـان مـی آوریـد و در راه خـدا بـه مـال هـا و جـان هـایـتان مجاهده می کنید، این برای شما بهتر است اگر بدانید. گناهانتان را برایتان می آمرزد و شما را در بهشت هایی که از زیر آن ها نهرها جاری است وارد می سازد و دیگر چیزی که شما دوست می دارید یاری از جانب خدا و پیروزی نزدیک است که بشارت آن را به مؤ منان بده.
سردار سلیمانی با تهذیب نفس و تسلط بر هوی و هوس خود را در اختیار اراده الهی قرار داد و سلوک علمی وعملی او و جهاد او در میادین نبرد تعیین کننده مزد و اجر او بود و این مزد و اجر با شهادت او توسط اشقی الاشقیا حاصل شد درود و سلام خداوند بر او باد روزی که به دنیا آمد و روزگاری که عاشقانه و عارفانه زیست و روزی که به شرف شهادت نایل شد.
ابوالحسن غفاری – مدیر گروه معرفت شناسی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
