در گسترۀ مطالعات و بررسی­‌های حوزۀ عدالت اجتماعی، باید توجه بیشتری به  عدالت سیاسی انجام گیرد

به گزارش اداره روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، حجت الاسلام و المسلمین دکتر سیدکاظم سیدباقری عضو هیات علمی گروه سیاست پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه، در جدیدترین تحقیق خود به عدالت سیاسی پرداخته و تأکید بر توجه بیشتر به عدالت سیاسی داشته اند که در ادامه این مطلب از منظرتان عبور خواهد کرد:

در گسترۀ مطالعات و بررسی­‌های حوزۀ عدالت اجتماعی، باید توجه بیشتری به  عدالت سیاسی انجام گیرد.
در گذر زمان، مفهوم عدالت سیاسی ـ اجتماعی از مباحث چالش برانگیز تاریخ اندیشه و فلسفه سیاسی بوده است، این امر در تمدن و فرهنگ اسلامی از اهمیت بیشتری برخوردار بوده و همواره بحث دربارۀ آن وجود داشته و دارد. نصوصی که به صراحت از عدالت و اجرای آن سخن به میان آورده­اند، پیام‌­آوری که رسالتش بر پایۀ عدالت است، آموزه‌­ها، گفتار و رفتارش در جهت گسترش دادورزی است و رفت و برگشت­‌هایی که اندیشوران مسلمان میان نصوص و واقعیت­‌های اجتماعی داشته‌­اند تا بتوانند نظریۀ عدالت را از منظر اسلام رصد کنند و دریابند، برجستگی آن را دو چندان کرده است.

در گسترۀ مطالعات و بررسی­‌های حوزۀ عدالت اجتماعی، عدالت سیاسی، کمتر مورد توجه بوده است، حال آن که بسیاری از مسائل و مشکلات امروزی جوامع اسلامی ناشی از نظام­‌های سیاسی و خودکامگی حاکمان است، گستردگی ادبیات عدالت در قرآن کریم، عدم طراحی راهبردهای عدالت‌­محور و نبود معیارهای جامعۀ عادلانه در کشورهای اسلامی، پژوهش در عدالت سیاسی را بیش از هر زمانی بایسته می‌­سازد تا با تبیین و بررسی جامع آن از منظر سخن الهی؛ بینش، نگرش و روشی شایسته و  فراگیر پیش­روی پژوهشگران و مشتاقان گشوده گردد.

این تحقیق در جستجوی پاسخ به این سؤال کلیدی است که از دیدگاه قرآن کریم، ماهیت نظریۀ عدالت سیاسی کدام است و دارای چه مولفه­‌هایی می­باشد؟ با توجه به این پرسش اصلی چند سئوال فرعی مانند عقلایی ـ عرفی و برون دینی یا درون دینی عدالت، مبانی عدالت سیاسی، مولفه­‌ها و راهبردهای آن عدالت سیاسی طرح و به آن ها پاسخ داده شده است. روش به کار رفته در این اثر، با رویکرد تفسیر موضوعی قرآن کریم، روش تفسیر اجتهادی می­‌باشد. برای پاسخ به سؤال اصلی بر این فرضیه تاکید شده است که با توجه به نگاه هنجاری قرآن کریم و مبانی هستی‌شناختی (مبانی خدا ـ جهان‌شناختی، مبانی انسان‌شناختی و مبانی جامعه‌شناختی) و معرفت‌شناختی آن، عدالت سیاسی ارزشی بنیادین است که با وجود آن، نوعی نسبت میان شهروندان برقرار می­‌گردد که در عرصۀ سیاسی، هر صاحب حقی، به حق خود می­رسد، این ارزش دارای مولفه­‌هایی چون احقاق حقوق، قانون محوری، برابری فرصتها و امنیت فراگیر است که با توجه به راهبردهای فرهنگی و اجتماعی آن می‌­توان امور جامعه را در پیوند با قدرت به نحوی سامان داد که هر امری به تناسب در جای شایسته و بایستۀ خویش، قرار ­گیرد.

در نوآوری کتاب می­‌توان به مواردی چون ارائه تحلیل و تعریفی روشن از عدالت سیاسی با توجه به آموزه­‌های قرآنی؛ بررسی و کنکاش عدالت سیاسی با روش بومی و قرآن­‌شناختی تفسیر اجتهادی؛ ارائۀ مبانی بینشی، اهداف، مولفه‌­ها و راهبردهای قرآنی عدالت سیاسی در یک منظومه؛ تبیین مبانی معرفت‌شناختی، هستی‌شناختی و انسان‌شناختی عدالت سیاسی از منظر قرآن کریم و برجسته‌­سازی مرزهای آن در تمایز با مکاتب رقیب و تبیین نقش آن مبانی در گزینش اهداف و اصول راهبردی عدالت سیاسی.

این تحقیق شامل یک مقدمه، خاتمه، نتیجه‌­گیری و پنج فصل است و در آن مباحثی چون مفاهیم، چیستی، ذاتی و مطلق بودن؛ عقلایی بودن؛ درون یا برون‌دینی بودن، اهداف؛ مبانی، مولفه­‌ها و راهبردهای عدالت سیاسی پژوهیده شده است.