هفته دفاع مقدس، نه تنها یادآور مقاومت بی‌نظیر ملتی است که در برابر تجاوز بی‌رحمانه؛ از مرزهای جغرافیایی، هویت، استقلال و آرمان‌های بلند خود دفاع کرد، بلکه گنجینه‌ای از افتخار ملی و منبعی الهام‌بخش برای ساختن آینده‌ای روشن و مقتدر است. این حماسه عظیم، فراتر از یک نبرد نظامی صرف، تجلی اراده‌ای پولادین بود که در اوج کرامت و آزادگی، غریزه حیات را به نمایش گذاشت و الگویی ماندگار برای ایستادگی در برابر زیاده‌خواهی‌های نظام سلطه به ثبت رساند. درس‌ها و دستاوردهای آن دوران، امروز پشتوانه محکمی برای حرکت رو به جلو و بالندگی ایران اسلامی در عرصه‌های مختلف است.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در این ایام غرورآفرین، برای واکاوی ابعاد بی‌بدیل این پدیده و تبیین نقش آن در ترسیم چشم‌انداز مقاومت و پیشرفت، قدس آنلاین با حجت‌الاسلام و المسلمین سیدسجاد ایزدهی؛ رئیس پژوهشکده نظام های اسلامی پژوهشگاه، به گفتگو نشست. همراه ما باشید.
دفاع؛ غریزه حیات و تجلی کرامت انسانی
حجت‌الاسلام ایزدهی در آستانه هفته دفاع مقدس، با اشاره به اهمیت این ایام، دفاع را نه تنها یک واکنش غریزی، بلکه جلوه‌ای از حیات و کرامت انسانی برشمرده و توضیح می‌دهد: هفته دفاع مقدس یادآور دفاع جانانه مردم ایران در برابر دشمنانشان بود. اصولاً دفاع در برابر هجوم، دشمنی و تجاوز، از ویژگی‌های نه فقط انسان‌ها بلکه هر موجود زنده‌ای است که علامت حیات در او وجود دارد. بر این اساس، همه انسان‌ها در برابر تعرض به خانه، محل کار یا میهن خویش، از محل زندگی‌شان و از امکاناتشان در برابر یک متجاوز دفاع می‌کنند و طبعاً اجازه نمی‌دهند که دشمن متجاوز بخواهد به آنها تعرض کند، مکان آنها را تصرف نماید و آنها را از حق خود محروم سازد.
ایشان اضافه می‌کند: دفاع مقوله‌ای انسانی است و اختصاص به یک جامعه خاصی ندارد. به همین دلیل در طول تاریخ مشاهده می‌کنیم که کشورهای مختلف در برابر دشمنان، مهاجمان و ظالمان از خود و از میهنشان دفاع کرده‌اند و در این راه نیز چه بسا جان خود را فدا کرده‌اند و به این قضیه نیز مباهات می‌کنند. جوامع مختلف نیز از این افراد به عنوان قهرمان یاد می‌کنند؛ کسانی که در برابر دشمن ایستادند، ننگ تسلیم و عدم مقاومت را برای خود نپذیرفته و عملاً حیات و آزادگی خود را به نمایش گذاشتند.
دفاع مقدس؛ تجلی ایمان و اراده در نبردی نابرابر
رئیس پژوهشکده نظام های اسلامی پژوهشگاه با تأکید بر وجه تمایز دفاع مقدس، خاطرنشان می‌کند: گرچه دفاع، مقوله‌ای انسانی و جهان‌شمول است، اما دفاع هشت‌ساله ملت ایران در برابر تجاوز رژیم بعث، با ویژگی‌های منحصر به فردی همراه بود. زیرا در حالی که بسیاری از کشورهای جهان از صدام حمایت می‌کردند، ایران اسلامی تقریباً به تنهایی در برابر این تجاوز ایستادگی کرد. در حالی که در شرایط موجود آن زمان برای انقلاب اسلامی، بسیاری از کشورها در صورت مواجهه با چنین حمله‌ای، توان و امکان برای مقاومت را نداشتند، چنان که در آن دوره، انقلاب اسلامی علاوه بر تجاوز رژیم بعثی، با چالش‌های متعددی نیز همزمان روبرو بود؛ از جمله وجود یک رئیس جمهور خائن و بی‌اعتقاد به دفاع، غائله مسلحانه منافقین در داخل کشور، نوپا بودن نهادهای نظامی و کمبود امکانات و تجهیزات مناسب برای مقابله با دشمن مهیّا و مسلّح.
دکتر ایزدهی می‌گوید: امام خمینی(ره) با تکیه بر دو اصل اساسی، ایمان به خدا و باور به مردم، رهبری این نبرد نابرابر را بر عهده گرفت و فرمان دفاع از مرزهای کشور را صادر کرد. لذا بسیج مردمی به عنوان سوغات جنگ تحمیلی، هدیه ای بود که دفاع هشت‌ساله ما را از سایر مقاومت‌ها و دفاع ها متمایز کرده است، چنان که رزمندگان اسلام با وجود کمبود امکانات و تجهیزات نظامی و پشتیبانی، با ایمان به خدا، باور به معنویت و با منطق أحدی الحسنیین، یعنی پیروزی در هر دو حالت (پیروزی یا شهادت)، در برابر دشمن ایستادند و به خاطر نابرابری امکانات جنگی دو طرف نبرد، از مبارزه نایستادند. چنان که در دفاع مقدس، بسیاری از سرداران و سربازان ما، عملا جوانانی بودند که هیچ تجربه‌ای در جنگ نداشتند و با سلاح‌ها و راهبردهای جنگی آشنایی کافی نداشتند، اما با وجود روح مقاومت و ایستادگی و باور به حقانیت و اعتماد به نصرت الهی، توانستند در عملیات‌های مختلف به پیروزی دست یابند و دشمن را از مرز و بوم ایران اسلامی، عقب برانند.
رهبری امام خمینی(ره) و خنثی‌سازی توطئه‌های دشمنان در دفاع مقدس
دکتر ایزدهی با اشاره به نقش بی بدیل امام خمینی(ره) در هدایت جنگ تحمیلی، عنوان می‌کند: امام خمینی(ره) با در نظر گرفتن شرایط دشوار آن دوران، از یک سو مردم را با روحیه انقلابی، جهادی و شهادت‌طلبی که از ویژگی های انقلاب اسلامی و مقاومت علیه متجاوزان است، آشنا کرده و به باور و ایمان عمیق به آرمان‌های انقلاب، مجهز کرد. طبعا ایشان در نظام مردم سالاری دینی، به نیروهای مسلح موجود در مبارزه با دشمن و متجاوز اکتفا نکرده و با احیای بسیج مردمی به عنوان معجزه انقلاب اسلامی، زمینه را برای حضور گسترده مردم در جبهه‌ها و پشت جبهه ها فراهم کرد. در این فرایند بسیاری از افرادی که تا آن زمان تجربه نظامی نداشتند، با آموزش‌های لازم در جنگ شرکت کرده بلکه حماسه‌های بزرگی را رقم زدند.
ایشان در ادامه می‌افزاید: در شرایطی که انقلاب اسلامی به عنوان منطق جدید زندگی و حاکمیت سیاسی، از سوی نظام سلطه مورد تهدید واقع شد، لذا نظام استکبار جهانی، به غرض متوقف کردن و تحدید انقلاب اسلامی، مشکلات زیادی را بر این نظام تحمیل کرده و بسیاری از کشورهای سلطه‌گر درصدد نابودی آن بر آمدند، انقلاب اسلامی به برکت رهبری امام(ره) و حضور مردم در صحنه و معنویت حاکم بر دفاع هشت ساله، نه فقط تمامی خاک اشغال شده کشور خود را از دست دشمن نجات دادند، بلکه توطئه‌های آنان برای از بین بردن انقلاب اسلامی و تجزیه ایران را خنثی کردند. طبعا دفاع مقدس هشت ساله نه فقط هزینه‌های هنگفتی را به دشمن تحمیل کرد، بلکه گنجینه ای از تجریه و خودباوری را برای ملت ایران به ارمغان آورد که در سالیان بعد ملاک و معیار بازدارندگی کشور ایران در برابر تجاوزات احتمالی دشمنان شدند. و نسلی از قهرمانان ملی را به ملت ایران تقدیم کردند که برخی در قالب شهدای گرانقدر جنگ، همواره مورد احترام و تجلیل مردم ایران هستند و مزارشان در گلزارهای شهدا، زیارتگاه عاشقان است و برخی به عنوان سرداران سپاه و ارتش، از تجربه دفاع مقدس در سازندگی و تقویت ایران اسلامی، نقش موثری ایفا کردند.
دفاع مقدس؛ نماد مردم سالاری دینی و بستری برای خودباوری، انسجام ملی و تعالی معنوی
دکتر ایزدهی با برشمردن عوامل افتخارآمیز دفاع مقدس بیان می‌کند: نخست آنکه، در این جنگ، شعار محوری انقلاب اسلامی یعنی مردم سالاری دینی، تحقق عینی یافت. زیرا مردم با عشق، علاقه، و معنویت پای انقلاب اسلامی ایستادند و به عنوان صاحبان اصلی آن، از مرز و بوم آن در برابر دشمن محافظت کردند. دوم آنکه، جنگ تحمیلی موجب شد، ایران اسلامی با تکیه بر توانمندی‌های داخلی، روی پای خود ایستاده و با وجود تحریم و ممانعت دشمن نسبت به تقویت ساختارهای دفاعی، امنیتی، جوانان و جنگاوران ایران اسلامی، همت گماشتند و به تولید سلاح و تجهیزات مورد نیاز پرداختند و به این ترتیب، توانستند با بومی سازی تجهیزات دفاعی، و عدم وابستگی نظامی، دفاعی و امنیتی، ابتکار عمل را در مواجهه با دشمنان انقلاب اسلامی به دست بگیرند. امروز همگان شاهد هستند که ایران از نظر تسلیحاتی نه تنها در منطقه، بلکه در سطح جهان، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و این، از برکات جنگ تحمیلی است.
ایشان اظهار می‌کند: نکته دیگر، انسجام ملی بی‌نظیری بود که در اوج جنگ و مشکلات، در سراسر کشور حاکم شد. همه مردم ایران، از هر قوم و زبان و منطقه‌ای، با وحدت و همدلی از مرز و بوم نظام اسلامی دفاع کردند و این انسجام را تا پایان دفاع مقدس حفظ نمودند. علاوه بر این، دفاع مقدس سرشار از معنویت، توکل به خدا، شهادت‌طلبی، توسل و ایثار و از خودگذشتگی و اخلاق بود. این دوران، به مثابه یک مدرسه انسان‌سازی عمل کرد و جوانان بسیاری، چه آنان که به فیض شهادت نائل آمدند و چه آنان که زنده ماندند، تجربیات ارزشمندی کسب کردند و بعدها از آن در جهت پیشبرد اهداف انقلاب اسلامی بهره بردند. در نبرد اخیر با رژیم صهیونیستی نیز، انقلاب اسلامی با تکیه بر همان اصول به کار گرفته شده در جنگ هشت‌ساله به پیروزی رسید، و با تجربه نسبت به دوران دفاع مقدس، توانست به گونه ای عمل کند که شرّ دشمن از سرّ این ملّت و مرز و بوم کم شده و هزینه های گزافی بر دشمن تحمیل شود. طبعا انسجام ملی و اجتماعی مثال‌زدنی مردم در برابر دشمن، استقبال از شهادت و ایستادگی در برابر تهدیدها، از جمله عوامل موثر در توفیق و پیروزی انقلاب اسلامی در برابر تجاوز دشمن بودند.
دفاع مقدس؛ رمز استقلال، اقتدار و الهام‌بخش ملت‌های آزاده
رئیس پژوهشکده نظام های اسلامی پژوهشگاه با تحلیل عوامل شکست دشمن در جنگ تحمیلی دوازده روزه تأکید می‌کند: اگر دشمن در این نبرد به هیچ یک از اهداف شوم خود نائل نشد و ناگزیر به عقب‌نشینی و درخواست آتش‌بس شد، به این دلیل بود که ملت ایران به عنوان مستقل‌ترین کشور جهان، با اتکا به توانمندی‌های داخلی، پایه‌های استقلال خود را مستحکم کرد و با تولید و تأمین تجهیزات دفاعی مورد نیاز، توانست امنیت و تمامیت ارضی خود را تضمین کند. این مهم، مرهون جانفشانی‌های شهدای والامقامی چون: تهرانی مقدم، حاجی زاده، سلامی، باقری، دانشمندان بزرگی چون تهران چی و دیگر شهدای گرانقدر این مرحله از دفاع مقدس است. در واقع، استقلال و اقتدار امروز کشور، مدیون قدرت بازدارندگی مثال‌زدنی ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که با وجود محدودیت‌ها و کمبودها، توانستند سپر دفاعی بومی برای کشور ایجاد کرده و به واسطه آن، کشور را از تهاجم رژیم کودک کش صهیونیستی با همکاری کشورهای قدرتمند استکباری، حفظ و تقویت کنند. کافی است این وضعیت را با بسیاری از کشورهای منطقه مقایسه کنیم که فاقد توان بازدارندگی لازم هستند و در برابر تجاوزات رژیم صهیونیستی (به نیابت از ناتو و دیگر قدرت‌های استکباری)، هیچ‌گونه توان دفاعی از خود ندارند. اما انقلاب اسلامی، با اراده رهبران و مردم خویش، مسیری متفاوت را پیموده و سرنوشت دیگری را برای خود رقم زده است.
وی در تبیین عوامل پیروزی ایران در دفاع مقدس می‌گوید: به‌طور خلاصه، می‌توان به چند عامل کلیدی اشاره کرد: نخست، رهبری مدبرانه و دوراندیشانه رهبر کبیر انقلاب، حضرت امام خمینی(ره) که با شجاعت و قاطعیت، سکان هدایت جنگ را در دست گرفت و لحظه‌ای از دشمن هراس به دل راه نداد. پس از ایشان نیز، مقام معظم رهبری با همان صلابت و تدبیر، راه ایشان را ادامه دادند و در دفاع مقدس دوازد روزه اخیر، با وجود شهادت بسیاری از فرماندهان رشید، با سرعت به ترمیم و تقویت جبهه انقلاب اسلامی پرداختند و با جایگزینی سرداران و با استفاده از راهبرد تهاجمی، قدرت بازدارندگی کشور را حفظ کردند؛ چرا که در غیر این صورت، مشکلات و آسیب‌های جبران‌ناپذیری متوجه کشور می‌شد. دوم، معنویت و ایمان راسخ رزمندگان اسلام بود که با توکل به خداوند متعال و باور به فرهنگ شهادت، از کیان این مرز و بوم دفاع کردند. سوم، انسجام و وحدت ملی بود که با همبستگی و همدلی تمامی اقشار جامعه، دشمن را مأیوس و وادار به عقب‌نشینی کرد.
ایزدهی در پایان با تأکید بر درس‌ها و عبرت‌های دفاع مقدس، خاطرنشان می‌کند: اعتماد به مردم مومن و انقلابی، معنویت، رهبری داهیانه راهبران انقلاب، استقلال، اعتماد به نفس و عدم هراس از دشمنان قدرتمند، موجب شد که انقلاب اسلامی به جایگاهی رفیع در جهان و جهان اسلام دست یابد و الهام‌بخش بسیاری از ملت‌های مسلمان شود. امروز، بسیاری از مردم در کشورهای مختلف، روی ایران حساب می‌کنند؛ زیرا ایران قوی، ایران مقتدر، ایران انقلابی، ایرانِ ولایت فقیه، ایرانِ منسجم و ایرانِ در حال پیشرفت است که می تواند در برابر نظم سلطه و تجاوز مستکبران عالم، با وجود تمام مشکلاتی که دشمنان برای انقلاب اسلامی ایجاد می‌کنند، (در دفاع مقدس، چه در هشت سال دفاع جانانه و چه در دفاع مقدس دوازده روزه اخیر)، همواره با تکیه بر مؤلفه‌های قدرت، پیروزی را برای ایران به ارمغان آورده و هر دشمنی را مرعوب و شکست‌خورده می‌سازد. در این فرایند گرچه ممکن است هزینه‌هایی برای کشور تحمیل شود(که البته این امر لازمه هر دفاعی است)، اما دشمنان هرگز قادر به از بین بردن انقلاب اسلامی نخواهند بود. ایران اسلامی، ایرانی زنده و پویاست که مردم آن به انقلاب خود باور دارند و از ارزش‌ها و آرمان‌های آن دفاع می‌کنند. هفته دفاع مقدس، فرصتی مغتنم برای بازخوانی نقاط قوت، هویت و عوامل پیروزی ایران بر قدرت‌های زمان خود است و این الگو همواره می‌تواند راهگشا باشد. این مهم در گذشته به دست آمد، در جنگ اخیر نیز محقق شد و طبیعتاً در هر زمان دیگری نیز قابل تکرار خواهد بود.
