به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، «طرح از نگاه نبوی (ص)»در قالب۲۳ دفتر می کوشد عناوین و موضوعات متنوعی را در عرصه های اجتماعی، ادبی، سیاسی، اخلاقی، فرهنگی، معرفتی، عرفانی، حقوقی و …از نظرگاه نبی مکرم اسلام(ص) مورد بررسی قرار داده و دریچه ای نو، حیات بخش و جهت دهنده را بر روی دیدگان جوانان باطراوت وطن اسلامی مان بگشاید. در این مجموعه کوشش شده سنت ( قول، فعل و تقریر) آخرین فرستاده خدا با استفاده از منابع متقن منعکس گردد تا تلالو اندیشه آن ابرمرد تاریخ، روح و جان خواننده را به درستی صیقل دهد. کتاب «بیداری از منظر پیامبر(ص)» دفتر نهم از مجموعه ۲۳ جلدی «طرح از نگاه نبوی (ص)» می باشد که به همت مرکز پژوهش های جوان منتشر گردیده است. آنچه در ادامه می خوانید گفت و گو با نویسنده این کتاب خانم دکتر ریحانه شهربافی است.
*محورهای اصلی این کتاب چیست؟
این کتاب مشتمل بر ۳ فصل اصلی با عناوین کلیات، چرایی بیداری و چگونگی بیداریاز نگاه پیامبر(ص) است. در این کتاب از چرایی بیداری انسانی از منظر پیامبر(ص) صحبت می شود و از ۳ مولفه اصلی در این زمینه یاد می شود:
تشکیل امت واحده اسلامی، عزت طلبی و نفی سلطه سبیل مستکبران و در نهایت نیز ضرورت دعوت و تبلیغ اسلام. بنابر این پیامبر(ص) به این سه دلیل وجدان های به خواب رفته مردم عصر خود را بیدار نمود و اصرار بر هوشیاری آنان داشت.
*اهمیت موضوع کتاب در شرایط امروز جامعه ما چگونه ارزیابی می کنید ؟
بیداری مختص به زمان حاضر و وقوع خیزش ها و انقلاب های اسلامی در منطقه نیست، بلکه مفهومی فرا زمانی و فرامکانی است که از همان ابتدای آفرینش انسان موضوعیت داشته و رسولان الهی و در صدر آنها نبی مکرم اسلام(ص) آن را مورد تاکید و تنفیذ قرار داده و با تکیه بر کتب آسمانی خویش ابعاد و مختصات آن را تبیین نموده اند. بی تردید بیداری اسلامی که امروز شاهد آن هستیم یکی از ثمرات شیرین، عملی و عینی جریان بیداری در برابر غفلت و جهالت است که در طول تاریخ به وقوع پیوسته است.
*فصل سوم این کتاب درباره چگونگی بیداری از منظر پیامبر اکرم (ص) است. در این فصل به چه مواردی اشاره می شود ؟
یکی از اقدامات رسول خدا(ص) در جهت هویت بخشی به مسلمانان، راهکار امت سازی است مطابق با این راهکار همه اعضای جامعه در قبال یکدیگر و جامعه احساس مسئولیت می‌کنند. از این رو، قرآن کریم امت اسلامی در عصر پیامبر(ص)را بهترین امت و جامعه ای دانسته است که تا آن زمان تشکیل شده بود.اصولاً توجه و اهتمام جدی به هویت و فرهنگ اصیل اسلامی یکی از راهبرد های بیدارکننده پیامبر(ص) در صدر اسلام بوده است. راهبرد دوم ایشان در جزیره العرب مبارزه با ظلم و استبداد بوده است. در طول تاریخ یکی از مهم ترین اهداف پیامبران، عدالت خواهی و ظلم ستیزی بوده است. این هدف چنان دارای اهمیت است که قرآن در آیه ۲۵سوره حدید به صراحت هدف از ماموریت های پیامبران و فرو فرستادن کتاب های آسمانی را آگاهی بخشی و روشنگری مردم نسبت به حقوق خود، بسترسازی برای نهضت و قیام توده های مردم در راستای عدالت اجتماعی و فراهم آوری بسترهای مناسب برای فرصت های برابر برمی شمارد. اما راهبرد سوم تلاش پیامبر (ص) در جهت تحقق آرمان های واقعی بشری است.
*منظور از آرمان های واقعی بشری که اشاره کردید چیست؟
یکی از مهم ترین این آرمان ها عدالت است. یکی از اصول سیاست خارجی پیامبر عدالت بود. این اصل تمام فروعات آیین اسلام را در بر می گیرد. در اسلام تبعیض به هر نوع آن مردود شمرده شده است.تکریم شخصیت انسانی دومین آرمان واقعی بشر است. تکریم مقام انسانی و کرامت ذاتی در نگاه نبوى آن چنان جایگاهى داشت که حتى حاضر نمى شد براى گسترش رسالت خود یا تثبیت اقتدارش آن را قربانى نماید، به همین دلیل، پیشنهاد مشرکان صاحب نفوذى که اسلام آوردن خود را به فاصله گرفتن آن حضرت از مسلمانان فقیر، مشروط مى کردند، نمى پذیرفت.برابری، سومین آرمان واقعی بشر است؛ براى اولین بار شعار مساوات و برابرى همه انسان ها توسط آن حضرت مطرح شد:«ان الناس من عهد آدم الى یومنا هذا مثل اسنان المشط»؛ از زمان آدم تاکنون، همه انسان ها مثل دندانه هاى شانه با هم برابرند.تفاهم اعتقادیچهارمین آرمان واقعی بشر است؛ پیامبر حامل پیام دعوت اسلام به نزدیکی، تقارب و گفتگوی حسنه و صحیح است و نه بزرگشمردن اختلافات و دوری کردن از یکدیگر. سعادت ابدی نیز جزء پنجآرمان های واقعی بشری قرار می گیرد.از جمله اهداف و فلسفه اصلی رسالت ابلاغ پیام های الهی به مردم است. خداوند در آیاتی از جمله ۲۰ سوره آل عمران، ۹۲ و ۹۹ سوره مائده و ۴۰ سوره رعد و نیز ۳۵ و ۸۲ سوره نحل به این مهم اشاره کرده است. بنابراین، دین در حقیقت چیزی جز پیام الهی نیست که در شکل رسالت به انسان ابلاغ شده است تا انسان از آن آگاه شده و براساس آن زندگی خویش را مدیریت کند و به سوی اهداف مشخص شده در پیام حرکت نماید.
*در پایان اگر نکته خاصی هست بفرمایید.
شاید جدی ترین واژه همسو با بیداری را بتوان بصیرت نامید. بصیرت به معنای در فرهنگ قرآنی به معنای رؤیت قلبى و ادراک باطنى می باشد. از نظر قرآن، بصیرت، نیاز اساسی بشر است و خداوند برای این که انسان به این حالت دست یابد، همه شرایط و بسترهای لازم را فراهم آورده است؛ بطوری که همه موجودات و آفریده های جهان را به عنوان مایه بصیرت معرفی می کند؛ زیرا انسان با بررسی و دقت در آفریده های جهان که نشانه ها و آیات الهی هستند، می تواند فراتر از ظاهر و کارکردهای عادی و معمولی آن ها، به حقایقی دست یابد که وی را به مسیر درست زندگی هدایت می کند.بصیرت، نوعی عبرت و عبور کردن از ظاهر به باطن است به این صورت که در اثر تفکر، نوری در قلب شخص ایجاد می شود که او در پرتو روشنایی آن نور، به حقیقت اشیاء پی میبرد.برخی از محققان درباره بصیرت گفته اند که بصیرت، شناخت و معرفت و نیز اعتقاد حاصل شده در قلب نسبت به امور دینی و حقایق امور است. بنابراین بصیرت دانایی صرف نیست بلکه دانایی همراه با باور و ایمان است از این رو موجب هدایت و حرکت است در حالیکه علم همواره مقرون باور قلبی نبوده و در نتیجه لزوماً مایه عمل به مقتضاتش نیست.
پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد(ص) ازضمیریروشن و آگاه برخوردار بودند. قرآن دربارهایشان می فرماید: قُلْ هَـذِهِ سَبِیلِی أَدْعُو إِلَى اللّهِ عَلَى بَصِیرَهٍ أَنَاْ وَمَنِ اتَّبَعَنِی؛بگو: این راه من است من، با بصیرت به سوی خدا دعوت می‌کنم.
ایشان امت خویش را نیز به بصیرت ورزی در امور فرا می خواند.بصیرت در دو موضع اهمیت فوق العاده ای می یابد یکی در شناخت دشمن و دیگری در درک موقعیت ها.
لازم به یادآوری است کتاب “بیداری از منظر پیامبر(ص)” دفتر نهم از مجموعه ۲۳ جلدی «طرح از نگاه نبوی (ص)» است که سال گذشته توسط انتشارات کانون اندیشه جوان منتشر و در اختیار علاقمندان قرار گرفته است.
