به گزارش اداره روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، اسفندماه سال گذشته با حضور آیت الله العظمی مکارم شیرازی و نخبگان حرفه دانشنامه‌نگاری دینی دانشنامه علوم قرآن در قم رونمایی شد. از همین روی فرصت را غنیمت دانستیم و با توجه به در مسیر چاپ قرار گرفتن این اثر ارزشمند، با تنی چند از اعضای شورای علمی دانشنامه به بحث و گفتگو پیرامون ابعاد مختلف علمی و محتوایی این اثر گران‌سنگ پرداختیم.
در این بخش گفتگوی ما با حجت الاسلام و المسلمین سعید داوودی عضو شورای علمی دانشنامه علوم قرآن از نظرتان خواهد گذشت.
ü با سلام لطفا پیرامون دانشنامه علوم قرآن و فرآیند اولیه تولید آن توضیح دهید.
دانشنامه قرآن شناسی که در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تولید می‌شود، هم در نگارش و هم در ارزیابی مقالات از دقت نظر بالایی برخوردار است. این دانشنامه از نظر جامعیت هم بسیار قابل توجه است. یعنی تلاش بر این بوده تا اقوالی که در حیطه یک موضوع وجود دارد دیده و بررسی شده و نهایتا گزارش خوبی داده شود.
ü هدف از نگارش این دانشنامه چه بوده است؟
هدف نگارش دانشنامه این بوده که یک دفاع عالمانه، و متقنی از مکتب اهل بیت انجام شود. ببینید برای اینکه دفاع عالمانه‌ای باشد طبعا باید یک فرایند را طی کند. یا به عبارتی مولفه‌هایی دارد و تلاش بر این بود تا این مولفه‌ها در تدوین مقالات دانشنامه علوم قرآن مراعات شود. مثلا نمونه این مولفه‌ها این است که مقالات از اتقان برخوردار باشند. درست نوشته شوند، از نظر متن، از نظر استناد، از نظر تغییری که در عبارت و ترجمه صورت می‌گیرد. درست بتواند منتقل شود. مولفه دیگر این است که انصاف رعات شود؛ یعنی منصفانه بنویسیم، آن زمانی که می‌خواهیم قول کسی را نقل کنیم، درست نقل شود. آن وقتی که می‌خواهیم نقد کنیم، منصفانه نقد شود، اگر حرف درستی هم دارد، بپذیریم و حرف‌هایی که نادرست به نظر می‌رسد را هم آورده و منصفانه و با ادبیات درست نقد کنیم.
ویژگی سومی که برای دفاع عالمانه نیاز است، مودبانه بودن آن است. یعنی بعد از اینکه ما پذیرفتیم این انتساب به منظر اهل بیت(ع)، درست نبوده یا این اشکال وارد نیست، اینجاست که بعضی افراد قلمشان احساسی می‌شود. قلم احساسی و شعاری توان مقابله با یک شبهه را ندارد. نیاز است که از ادبیات مودبانه، درست، متقن، خوب و جامع استفاده شود. ادبیاتی که تلاش شده در این دانشنامه مورد استفاده قرار گیرد، طبعاً یک ادبیات مودبانه، منصفانه و متقن است و به صورت روشن و مستدل سعی کردیم تا به شبهات پاسخ دهیم. در اینجا جمله‌ای که از امام رضا (ع) نقل شده، در واقع برای ما معنا پیدا می‌کند که حضرت فرمود: «اگر مردم زیبایی‌های کلام ما را بشناسند از ما پیروی می‌کنند». در واقع این جمله امام رضا(ع) سرلوحه کار ما برای تدوین دانشنامه علوم قرآن بود. “دانشنامه قرآن‌شناسی”که دانشنامه علوم قرآنی آن آماده است، با توجه به جامعیتش از یک سو، انصافش از سوی دیگر و ادبیات فاخر و مودبانه‌ای که صورت گرفته، قابلیت این را دارد تا به عنوان منبع تدوین کتب مورد استفاده قرار گیرد؛
ü از وجوه تمایز این اثر ارزشمند با سایر آثار به چه نکته‌ای می‌توان اشاره کرد؟
این دانشنامه علاوه بر پاسخگویی به شبهات، در نهایت میتواند یک منبع بسیار کارآمد برای تدریس باشد، یعنی اگر کسی بخواهد موضوع جمع‌آوری قرآن یا نسخ را درس دهد، یا بخواهد ویژگی‌هایی خود قرآن را معرفی کند، بخواهد مساله وحی را درست معرفی کند، محکم و متشابه را بخواهد درس دهد، این مقالاتی که در جلد اول آمده از منابع بسیار مهم و اثرگذار در این موضوعات است که میتواند برای تدریس اهل فن مورد استفاده قرار گیرد و روشن است که با توجه به منابع فراوانی که دارد، کسی که مدرس این فن است، میتواند به آن منابعی که در مقالات آمده، مراجعه کرده و از این منابع برای اتقان کار خود و غنی سازی تدریس استفاده کند.
والسلام علیکم و رحمت الله و برکاته.
