معاد

اعتقاد به معاد و جهان پس از مرگ، در همه ادیان و مذاهب وجود دارد. متکلمان و حکیمان، افزون بر آیات قرآن، برهان‌هایی نیز در ضرورت معاد و جهان پس از مرگ ‌اقامه کرده‌اند که نمونه‌هایی از این برهان‌ها در سخنان حضرت فاطمه(س) نمایان است. ازجمله:

برهان رحمت: از این برهان در اثبات جهان آخرت و معاد استفاده می‌شود و حضرت فاطمه(س) در ابعاد این برهان، همچون: رحمت الهی، آفرینش جهان و انسان، و تجلی کامل رحمت در آخرت، سخنان ارزنده‌ای دارند.

برهان حکمت: این برهان با تکیه بر حکمت الهی در آفرینش انسان و جهان، به اثبات معاد می‌پردازد. در سخنان حضرت فاطمه(س) اشاره شده که جهان، آفریده حکیمی بی‌نیاز است که این جهان را بی‌هدف و بیهوده نیافریده است.

برهان حرکت: ازجمله برهان‌های عقلی در اثبات جهان آخرت، برهان حرکت است. در نگاه دختر رسول خدا(ص) سرانجام این جهانِ در حال تکاپو و حرکت، جهان آخرت و روز قیامت است؛ چرا که جهان طبیعت همواره در حال تبدل و حرکت است و هیچ حرکتی در این دنیا، بدون مقصد نیست و از آنجا که این دنیا محل زوال، فنا و محدودیت است، پایان این حرکت، جهان آخرت است.

برهان عدالت: برای اثبات برهان عدالت از نکاتی چون: عدالت و قدرت خداوند، اتمام حجت با فرستادن پیامبران،‌امکان‌ناپذیری اجرای کامل عدالت در دنیا و اجرای عدالت کامل در آخرت،‌بهره‌گیری می‌شود. از دیدگاه حضرت فاطمه(س) اگر حسابرسی اعمال انسان در آخرت نبود، تفاوتی میان نیکوکاران و گناهکاران وجود نداشت.

برهان وفای به عهد، برهان بقای روح و برهان فطرت از دیگر برهان‌هایی هستند که و سخنان حضرت فاطمه(س) می‌توان استنباط نمود.

چگونگی حشر در قیامت: حضرت فاطمه(س) در نیایش‌های خود، قیامت و فرجام دنیا و چگونگی زنده شدن مردگان را توصیف می‌کند، سپس به ذکر ویژگی‌های روز قیامت می‌پردازد.

به فرموده آن حضرت، خداوند به همان اسم اعظمی که با آن زمین و آسمان را برپا کرده، مردگان را زنده می‌کند. همچنین حضرت، از شکافته شدن زمین، تنهایی و غربت انسان، فراگیری صدای آسمانی بر افراد و دمیدن در صور، برانگیخته شدن برای حساب و سختی‌های آن روز، همچون نزدک شدن خورشید به جمجمه‌های انسان و طولانی بودن آن روز یاد می‌کند.

در موارد فراوانی از سخنان حضرت فاطمه(س) به هر دو نوع معاد جسمانی و روحانی اشاره شده که حاکی از این است که معاد جسمانی و روحانی در کنار یکدیگر رخ می‌دهند.

مواقف قیامت:‌ قیامت دارای مواقف گوناگونی است که در هر یک از آنها به حساب افراد رسیدگی می‌شود. پیامبر(ص) در روایتی در پایخ به پرسش فاطمه(س)، جایگاه ملاقات خود و فاطمه(س) در قیامت را در کنار حوض، بر روی پل صراط، نزد میزان و بر کرانه دوزخ بیان می‌کند که در هر یک از این مواقف، پیامبر(ص) به شفاعت مسلمانان می‌پردازد.

بهشت و دوزخ: دختر رسول خدا(ص) در نیایش‌های خود از خداوند می‌خواهد که جایگاهی را در آخرت به او عطا کند که اولین تا آخرین بشر به او رشک برند که این همان بهشت لقاءالله است.

درباره اینکه بهشت و دوزخ از آغاز وجود داشته‌اند یا هم‌زمان با قیامت پدید می‌آیند، میان متکلمان اختلاف‌نظر وجود دارد. از سخنان حضرت فاطمه(س) چنین برمی‌آید که بهشت و دوزخ از هم‌اکنون وجود دارند. ایشان در حدیثی به معراج پیامبر(ص) و ورود ایشان به بهشت اشاره دارند که این حاکی از مخلوق بودن بهشت است.

آثار اعتقاد به معاد: ایمان به معاد و زندگی پس از مرگ، آثار گوناگون فردی و اجتماعی دارد که در سخنان حضرت زهرا(س) به آنها اشاره شده است: مانند اطاعت الهی و دوری از گناه، تعهد و مسئولیت‌پذیری، آرامش دل و شکیبایی و نیکی و محبت به دیگران.