به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، مجموعه مقالات “مباحثی از مالکیت فکری” به کوشش آقای حسینعلی بای، محقق ارزشمند گروه فقه و حقوق پژوهشکده نظام های اسلامی پژوهشگاه منتشر شد.
مجموعه حاضر نتیجه تلاش علمی محققان ارجمند جناب آقای دکتر محمود حکمت‌نیا، جناب آقای دکتر محمد حبیبی مجنده، جناب آقای دکتر محمود صادقی، جناب آقای دکتر عبدالحسین شیروی، جناب آقای حمیدرضا اصلانی، جناب آقای محسن صادقی، جناب آقای موحدی ساوجی، جناب آقای محمدعلی میرزایی، جناب آقای یوسف خلج، جناب آقای علی طهماسبی و سرکار خانم مریم شیخی در گروه فقه و حقوق پژوهشکده نظام‌های اسلامی است، به موضوعات مختلفی در حوزه مالکیت فکری می‌پردازد و با کوشش جناب آقای حسینعلی بای گردآوری و تنظیم شده است.
امروزه پیشرفت صنعت چاپ و تکثیر، منافع مادی پدیدآورندگان را با خطر جدی مواجه ساخته است؛ لذا حمایت از آنها در سایه طراحی نظام مالکیت فکری، امری ضروری و غیرقابل تردید است که نوعی همگرایی بین‌المللی نیز نسبت به آن بوجود آمده است. در عین حال، با توجه به اینکه دستیابی به قواعد و مقررات مالکیت فکری و روابط بین آنها در هر نظام حقوقی تحت تأثیر مبانی نظری مالکیت فکری در آن نظام است، لذا برخی تفاوت‌ها بین نظام‌های حقوقی مالکیت فکری به چشم می‌خورد.
در این مجموعه، موضوعات مختلفی از بحث مالکیت فکری شامل جایگاه مبانی نظری در فهم و ترسیم نظام مالکیت فکری، حقوق اخلاقی مالکیت فکری و مبانی اعتبار آن، تنوع نظریه‌های مالکیت فکری، حقوق مرتبط با حق مؤلف، مدیریت جمعی حق مؤلف و حقوق مرتبط، حمایت از حق اختراع در حقوق ایران و چالش‌های حقوقی، الحاق به موافقت‌نامه تریپس، حمایت از مالکیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط در محیط مجازی، حمایت از حقوق پدیدآورنده پایگاه داده، نام‌های دامنه از منظر حقوق مالکیت فکری، حمایت از نشان‌های تجاری در شبکه‌های اطلاع‌رسانی رایانه‌ای و راهکارهای کیفری مقابله با نقض حقوق مالکیت صنعتی با لحاظ حقوق تطبیقی مورد بررسی قرار گرفته است.
در قسمتی از مقدمه نویسنده می خوانیم :
پیشرفت‌های چشمگیر قرون اخیر حاصل سرمایه‌گذاری‌های مادی و فکری فراوانی است که به آسانی به دست نیامده است. لیکن این دستاورد فکری، دست‌کم در برخی حوزه‌ها تنها به مدد وجود نظام حمایتی، تضمین‌کننده منافع پدیدآوردنده و سرمایه‌گذاران شده است. بدون چنین نظام حمایتی، نتیجه سرمایه‌گذاری‌های فکری و مادی دیگران به آسانی، تقلید‌پذیر و قابل تکثیر و توزیع است. نتیجه این وضعیت آن است که دسترنج متفکران، تولیدکنندگان و خالقان آثار و… به کام تکثیر و تقلیدکنندگان باشد و همین امر به نوبة خود موجب می‌شود، انگیزه‌ها جهت تولید کمتر و کمتر گردد و در این آشفته‌بازار، از سیر صعودی اختراعات و ابتکارات کاسته شود؛ ازاین‌رو باید راهی جست تا خالق هر اثر، اندیشه، ابتکار و تولیدی، ضمن بهره‌برداری از منافع مادی و معنوی اثر خود، بتواند دستاوردهای خویش را در اختیار دیگران قرار دهد. عدم حمایت حقوقی و بلکه کیفری از پدیدآورندگان آثار، مخترعان و… می‌تواند با پیامدهای منفی فراوان خود، ابعاد علمی، اقتصادی، تجاری و فرهنگی، جریان شتا‌ب‌آور پیشرفت را در عصر فناوری اطلاعات، مختل سازد.
بنابراین ضرورت بود که حقوق مالکیت فکری، که رسالت پاسداشت از مالکیت‌های غیر قابل لمس را بر عهده دارد، پایه‌گذاری شد.
*در مقاله نخست که تحت عنوان «جایگاه مبانی نظری در فهم و ترسیم نظام مالکیت فکری» و به قلم دکتر محمود حکمت‌نیاو موحدی ساوجی است، به چرایی مشروعیت مالکیت فکری پرداخته می‌شود و تأثیر مبنا را بر شکل‌گیری نظام مالکیت فکری و تقسیمات آن، حقوق مترتب بر پدیده فکری و شرایط حمایت از مالکیت فکری، مورد بررسی قرار می‌دهد.
*مقاله دوم، با عنوان «مروری بر حقوق اخلاقی مالکیت فکری و مبانی اعتبار آن»، به قلم دکتر محمود حکمت‌نیابه نگارش درآمده است. مؤلف به بیان مواردی از حقوق معنوی از قبیل حق افشای اثر، حق تمامیت اثر، حق عدول و حق استرداد پرداخته، مبانی اعتبار حقوق معنوی مالکیت فکری و گستره حقوق اخلاقی را حسب مبانی موجود، بررسی می‌کند.
*در مقاله سوم با عنوان «تنوع نظریه‌های مالکیت معنوی» دکتر محمد حبیبیمجنده، مؤلف مقالة مزبور، پس از اشاره به تنوع نظام‌های حقوقی مالکیت معنوی و تنوع موضوعاتِ ذیل عنوان مالکیت معنوی به بررسی سه نظریة عمده برای توجیه مالکیت معنوی فکری پرداخته و نتیجه می‌گیرد که مالکیت معنوی، مفهومی بسیط نیست که بتوان با نظریه‌ای فراگیر به تبیین آن پرداخت، بلکه مجموعه‌ای از نظریه‌ها، توجیه‌کننده نظم حقوقی مالکیت معنوی است.
*در مقاله «حقوق مرتبط با حق مؤلف» که به قلم آقایان دکتر محمود صادقیو شیما پورمحمدیاست؛ به موضوع لزوم حمایت از عرضه‌کنندگان آثار ادبی و هنری، همچون سازمان‌های پخش رادیو و تلویزیونی پرداخته می‌شود.
*در مقاله پنجم، «مدیریت جمعی حق مؤلف و حقوق مرتبط» آقایان دکتر عبدالحسین شیروی و محمدعلی میرزایی، به موضوع نظام مدیریت جمعی حق مؤلف و حقوق مرتبط می‌پردازند.
عنوان ششمین مقالة این مجموعه «درآمدی بر حمایت از حق اختراع در حقوق ایران و چالش‌های حقوقی الحاق به موافقتنامة تریپس» است. مؤلف مقاله جناب آقای دکتر حمیدرضا اصلانی، حمایت از حق اختراع در حقوق ایران را مورد بررسی قرار داده و آن را با موافقنامة تریپس که پذیرش آن برای اعضای سازمان تجارت جهانی الزام‌آور است، مورد مقایسه قرار می‌دهد.
«مصادیق حقوق مالکیت فکری در صنعت ورزش» عنوان مقاله‌ای است از جناب آقای محمود حکمت‌نیاو جناب آقای امرالله خوشنویس. نویسندگان با تبیین این موضوع که صنعت ورزش از جمله حوزه‌های جدیدی است که حمایت از آن در قالب مالکیت فکری، اعم از مالکیت صنعتی و مالکیت ادبی و هنری در حال شکل‌گیری است، با شمارش مصادیقی چون نام، صدا، تصویر، امضا، شماره پیراهن، شعار بازی‌ها یا باشگاه‌ها و طرح لباس بازیکنان، ضمن طبقه‌بندی آنها، راهکارها و قالب‌های حمایتی مالکیت فکری را مورد بررسی قرار می‌دهند.
در مقالة «حمایت از مالکیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط در محیط مجازی» که به قلم آقایان دکتر محمود صادقیو یوسف خلجاست، با عنایت به خطرهای فراوانی که برای صاحبان آثار در حالت انتشار الکترونیکی، وجود دارد، به بررسی قوانین حمایتی موجود در این زمینه و لزوم وضع قوانین و مقررات متکامل‌تری پرداخته شده است.
در مقالة هشتم؛ «درآمدی بر حمایت از حقوق پدیدآورنده پایگاه داده» مؤلفان مقاله جناب آقایان دکتر محمود صادقیو علی طهماسبی به بررسی جایگاه مبنای نظری حمایت و روش‌های حمایت از پایگاه داده که در حیطة مالکیت ادبی و هنری قرار می‌گیرد، پرداخته‌اند و پس از آن مزایا و معایب هریک از این راه‌ها را مورد بحث و بررسی قرار داده‌اند.
در مقالة «بررسی نام‌های دامنه از منظر حقوق مالکیت فکری با نگاهی به حقوق ایران» تألیف دکتر محسن صادقی، به بیان کلیاتی در خصوص نام دامنه و آخرین تحولات حقوقی راجع به آن در سطح ملی و بین‌المللی نحوة تحصیل، حقوق مربوط به نام‌های دامنه و موارد نقض حق در مورد نام دامنه، پرداخته شده است.
در مقاله «حمایت از نشان‌های تجاری در شبکه‌های اطلاع‌رسانی رایانه‌ای» نوشته آقایان محمود صادقیو یوسف خلج، اهمیت تجارت الکترونیک و ضرورت تصویب قواعدی منسجم که قادر باشد به کارگیری علائم تجاری و نام‌های دامنه در شبکه‌های رایانه‌ای را اداره نماید، مورد تأکید قرار گرفته است.
در مقاله بعدی این مجموعه، خانم دکتر مریم شیخیدر نوشته‌ای تحت عنوان «راهکارهای کیفری مقابله با نقض حقوق مالکیت صنعتی: با لحاظ حقوق تطبیقی» تبیین به حمایت‌های کیفری از مالکیت صنعتی در حقوق داخلی، بین‌الملل و برخی از کشورها پرداخته است.
«جرایم علیه مالکیت فکری در قوانین کیفری ایران و مقررات بین‌المللی» عنوان آخرین مقاله این مجموعه است که به قلم جناب آقای محمدعلی حاجی‌ده‌آبادی و جناب آقای محمدمهدی عالمی طامه به تحریر در آمده است.
گفتنی است کتاب مجموعه مقالات “مباحثی از مالکیت فکری” به کوشش حسینعلی بای با قیمت ۲۳۰۰۰ تومان در اختیار مخاطبان قرار گرفته است.
علاقمندان جهت کسب اطلاعات تکمیلی و تهیه کتاب میتوانند به نشانی www.poiict.irمراجعه کنند.
