به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، کرسی علمی ترویجی “نظریه فطرت و برآیند آن در علوم انسانی” توسط گروه کلام پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی با همکاری قطب علمی فلسفه دین پژوهشگاه و با حضور اساتید و صاحبنظران این حوزه در قم برگزار شد.
حجت‌الاسلام دکتر قاسم ترخان عضو هیات علمی گروه کلام پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی به عنوان ارائه‌دهنده گفت: بر اساس دیدگاه اندیشمندان اسلامی، انسان موجودی فطرتمند است به این معنا که از جنبة ثابتی برخوردار است که دین الهی با آن هماهنگ و بر اساس آن نازل شده است. از این رو، فطرت به آفرینش ویژة انسان اشاره دارد که در سه بعد شناختی، گرایشی و توانشی قابل دسته‌بندی است.
وی با بیان اینکه پذیرش مسأله فطرت به عنوان یکی از مهمترین پیش‌فرض‌های انسان‌شناختی در علوم انسانی اسلامی، آثار فراوانی از خود بجای می‌گذارد، افزود: گاهی در مبانی این علوم نقش‌آفرینی می‌کند مانند اینکه از حیث معرفت‌شناختی می‌تواند چونان منبعی برای معرفت و معیاری برای توجیه و سنجش آن و تنها راه حل چالش نسبیت در علوم توصیفی و هنجاری به شمار آید. گاهی نیز عناصر و مؤلفه‌های دیگر علوم انسانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد به عنوان مثال از حیث موضوع‌شناختی تفاوت‌های مفهوم‌شناختی و وجود‌شناختی را نسبت به پارادایم‌های سه‌گانۀ موجود، موجب خواهد شد و همچنین از حیث غایت‌شناختی تكامل فطرت می‌تواند تنها يا مهم‌ترين غايت علوم انساني اسلامي معرفی شود و از حیث روش‌شناختی همراهی نقل در کنار عقل و تجربه را برای شناخت انسان، ایجاب کند.
عضو هیات علمی پژوهشگاه با بیان اینکه برآیند نظریه فطرت را می‌توان گاهی در مبانی علوم انسانی دنبال کرد و زمانی در عناصری مثل موضوع و غایت و روش و مسائل این علوم، تصریح داشت: در این نوشتار و در بخش مبانی صرفا به نقش فطرت در مبنای معرفت‌شناختی و انسان‌شناختی علوم بسنده شده. در بخش مبانی معرفت شناختی چهار نکته اساسی ( پذیرش نظریه مطابقت و نفی شکاکیت عام و ارجاع آن به فطرت/ فطری بودن معیار معتبر در سنجش/ فطرت و ارائه معیار عام و غیر نسبی/ منبع بودن فطرت) مورد بحث قرار گرفته است. در مبنای انسان‌شناختی به تآثیر این نظریه بر موضوع علوم انسانی پرداخته شده و آنگاه در دو عنصر و مؤلفه کلیدی علوم انسانی یعنی هدف و روش، بحث پی‌گیری شده است. البته گفتنی است که حل بسیاری از مسائل علوم انسانی نیز به نظریه فطرت وابسته است؛ مانند اینکه عینی‌بودن یا نسبی‌بودن عدالت اجتماعی با ارجاع آن به فطرت و تکوین، تصویر دو بعدی از آن ارائه شده و ضمن پذیرش نسبیت بایدهای اخلاقی، اعتبار عدالت را ثابت و مشترک دانسته می‌شود که باید در جای دیگر به آن پرداخت.
در ادامه این کرسی علمی، دکتر رمضان علی تبار و دکتر حسین کلباسی اشتری به نقد مطالب ارائه‌شده پرداختند.
