گشاده‌رویی با دیگران سرّ ماندگاری در مهمانی الهی
نوشتاری از حجت‌الاسلام و المسلمین غلامرضا پیوندی مدیر گروه فقه و حقوق پژوهشگاه
حسن خلق به معنای خاص عبارت است از خوشرویی، خوشرفتاری، حسن معاشرت و برخورد پسندیده با دیگران. امام صادق (ع) در بیان حسن خلق به معنای خاص فرمود: «تُلَیِّنُ جانِبَکَ وَ تُطَیِّبُ کَلامَکَ وَ تَلْقی اَخاکَ بِبِشرٍ حَسَنٍ؛ حسن خلق آن است که برخوردت را نرم کنی و سخنت را پاکیزه سازی و برادرت را با خوشرویی دیدار نمایی. (بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۳۸۹.)
امیر بیان علی علیه‌السلام فرمودند: رَوِّضوا أنفُسَکُم على الأخْلاقِ الحَسَنَهِ ؛ فإنّ العَبدَ المُسلِمَ یَبلُغُ بحُسْنِ خُلقِهِ دَرجَهَ الصّائمِ القائمِ؛ نفسهاى خود را بر اخلاق نیکو تمرین دهید ؛ زیرا که بنده مسلمان، با حُسنِ خُلقِ خود به درجه روزه گیرِ شب زنده دار مى رسد.
با توجه به نکات مطرح شده در خطبه شعبانیه توسط پیامبر مهربانی؛ می‌توان مدعی شد: «حُسن خلق» رمز ماندگاری در ضیافت الهی رمضان است. حضرت رسول توصیه کردند در ماه رمضان با فرزندان، خویشان، زیردستان و دوستان خود با اکسیر حُسن خلق و مهربانی برخورد کنید؛ البته انسان همیشه باید دارای حُسن خلق باشد ولی در این ماه حسن خلق و گشاده رویی با دیگران حکم کیمیا را دارد. در نتیجه در این ماه به طور خاص سفارش به خوش‌برخوردی با دیگران خصوصا خانواده و کودکان و بزرگسالان شده است. در حقیقت لحظه عصبانیت و خشم ما همان لحظه اخراج از این مهمانی الهی است.
به حسن خُلق توان کرد صیدِ اهل نظر
به دام و دانه نگیرند مرغ دانا را
پیامبر خدا ( صلى الله علیه و آله):
أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ حَسَّنَ مِنْکُمْ فِی هَذَا الشَّهْرِ خُلُقَهُ کَانَ لَهُ جَوَازاً عَلَی الصِّرَاطِ یَوْمَ تَزِلُّ فِیهِ الْأَقْدَامُ وَ مَنْ خَفَّفَ فِی هَذَا الشَّهْرِ عَمَّا مَلَکَتْ یَمِینُهُ خَفَّفَ اللَّهُ عَلَیْهِ حِسَابَهُ وَ مَنْ کَفَّ فِیهِ شَرَّهُ کَفَّ اللَّهُ عَنْهُ غَضَبَهُ یَوْمَ یَلْقَاهُ وَ مَنْ أَکْرَمَ فِیهِ یَتِیماً أَکْرَمَهُ اللَّهُ یَوْمَ یَلْقَاهُ.
ای مردم! هرکس اخلاق خود را در این ماه نیکو کند، از صراط، آسان بگذرد، آن روز که قدم‌ها، بر آن بلغزد. هرکس در این ماه کارهای زیردستان و افراد تحت فرمان خود را سبک گرداند، خدا در قیامت حساب او را آسان کند. هرکس در این ماه از آزار رساندن به مردم خودداری کند، حق تعالی، روز قیامت، خشم خود را از او بازدارد. هرکس در این ماه یتیم بی پدری را گرامی دارد، خدا او را در قیامت عزیز گرداند.
این جملات نشان دهنده این مطلب است که ریشه‌ها همه عبادت‌ها و خوبی‌ها گشاده رویی و خوش‌برخوردی با دیگران است. به همین دلیل حضرت در خطبه مذکور تاکید فرمودند:
«وَ وَقِّرُوا کِبَارَکُمْ وَارْحَمُواصِغَارَکُمْ وَ صِلُوا أَرْحَامَکُمْ؛ به پیران و کهن‌سالان احترام و به کودکانتان ملاطفت و مهربانی نموده و با خویشاوندان رفت و آمد داشته باشید.
و سپس فرمودند مواظب زبان و گوش و چشم (مجاری ادارکی) خود باشید؛ که ورودی اصلی جان انسان از این راه‌هاست. وَ احْفَظُوا أَلْسِنَتَکُمْ وَ غُضُّوا عَمَّا لَا یَحِلُّ النَّظَرُ إِلَیْهِ أَبْصَارَکُمْ وَ عَمَّا لَا یَحِلُّ الِاسْتِمَاعُ إِلَیْهِ أَسْمَاعَکُمْ
زبان خود را از گفتار ناشایست نگاه دارید. دیدگان خود را از دیدن ناروا و حرام بپوشانید و گوش‌های خود را از شنیدن آنچه نادرست است، باز دارید.
