به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، حجت‌الاسلام دکتر محمد ملک‌زاده، عضو هیأت‌علمی گروه سیاست پژوهشگاه، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه ، با تشریح محورهای کلیدی پیام رهبر انقلاب به مناسبت یکصدمین سالگرد باز تأسیس حوزه علمیه قم، بر ضرورت حضور فعال روحانیت در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی، طراحی نظامات اداره جامعه، نوآوری تمدنی، به‌روزرسانی ساختارهای آموزشی و تدوین برنامه تحول درون‌سازمانی تأکید کرد.
حضور فعال در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: رهبر معظم انقلاب با ردِ گفتمان انزواطلبی دینی، قداست روحانیت را در میدان‌های «جهاد فکری، سیاسی و نظامی» دانستند و تأکید کردند که حوزه‌های علمیه نباید از مسائل اساسی جامعه فاصله بگیرند. ایشان ورود به این عرصه‌ها و انجام «جهاد تبیین» را ضروری خواندند.
حجت‌الاسلام والمسلمین ملک‌زاده با اشاره به فرمایش رهبر معظم انقلاب توضیح داد: نقش روحانیت در جهاد تبیین، تنها به روشنگری محدود نمی‌شود بلکه شامل ارائه راهکارهای عملی برای چالش‌هایی چون فقر، آسیب‌های اجتماعی و تهدیدهای فرهنگی است. نمونه عینی این حضور، مشارکت در طراحی سیاست‌های کلان مانند اصلاح نظام آموزشی کشور یا مبارزه با جنگ نرم دشمن است.
طراحی نظامات اداره جامعه
استاد حوزه علمیه قم گفت: بر اساس این پیام، حوزه‌ها باید در تولید و تبیین نظامات اجتماعی نقش محوری ایفا کنند. محدودیت فعالیت‌ها به احکام فردی و عبادی مغایر با رسالت حوزه‌هاست و ورود به مسائل کلان جامعه یک «ضرورت راهبردی» است. حوزه نباید مصرف‌کننده نظریه‌های وارداتی باشد، بلکه باید مهندسی نظامات اجتماعی مبتنی بر اسلام ناب باشد.
وی با انتقاد از محدود شدن فعالیت‌ها به فقه فردی، خاطرنشان کرد: فقه نظام‌ساز محور اصلی این تحول است؛ از طراحی نظام اقتصادی مقاومتی تا الگوی حکمرانی عدالت‌محور. روحانیت باید در تولید مفاهیمی مانند “سبک زندگی اسلامی” یا “الگوی پیشرفت درون‌زا” پیشگام باشند.
نوآوری تمدنی در چارچوب اسلام جهانی
حجت‌الاسلام والمسلمین ملک‌زاده خاطرنشان کرد: انتظار اصلی از حوزه‌ها، زمینه‌سازی برای استقرار تمدن اسلامی است؛ تمدنی که در آن علم، فناوری و منابع انسانی در خدمت «عدالت اجتماعی»، «رفاه عمومی» و «ارتقای معنوی جامعه» قرار گیرد.
وی در ادامه افزود: تمدن اسلامی مورد انتظار رهبری معظم، ترکیب دانش روز با حکمت دینی است. به‌طور مشخص، حوزه‌ها باید در سه عرصه ورود کنند، عرصه اول تولید علوم انسانیِ اسلامی مانند اقتصاد بدون ربا یا روان‌شناسی مبتنی بر فطرت، عرصه دوم توسعه فناوری‌های اخلاق‌محور و توحیدمحور همچون هوش مصنوعی و عرصه سوم نیز طراحی مدل‌های حکمرانی برای تحقق عدالت اجتماعی در سطح کلان است.
به‌روزرسانی ساختارهای آموزشی
استاد حوزه علمیه ادامه داد: همگامی با تحولات زمان، شرط پاسخگویی به نیازهای نوین جامعه عنوان شده است. تحول در کتاب‌های درسی، شیوه‌های آموزشی و همه ابعاد مدیریتی حوزه‌ها برای تحقق این هدف ضروری است.
این نویسنده حوزوی گفت: رهبر معظم انقلاب تأکید دارند برنامه‌ریزی تحول حوزه باید از درون خودِ نهاد حوزه صورت گیرد. تشکیل «مراکز مطالعات راهبردی»، طراحی برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت با زمان‌بندی دقیق، از ملزومات این تحول است.
حجت‌الاسلام والمسلمین ملک‌زاده گفت: پیام رهبر معظم انقلاب دعوتی فراگیر از حوزه‌های علمیه برای حضور در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی، تحول ساختاری، پاسخگویی به نیازهای روز و مشارکت در ساخت تمدن نوین اسلامی است.
نوسازی نظام آموزشی حوزه؛ از متون درسی تا مهارت‌های رسانه‌ای
حجت‌الاسلام والمسلمین ملک‌زاده نخستین اولویت را «به‌روزرسانی متون درسی» دانست و تصریح کرد: کتب سنتی با زبان امروزین تدریس شده و دروس تخصصی جدید مانند اقتصاد اسلامی، فقه حکومتی به برنامه آموزشی افزوده شوند. برگزاری دوره‌های مهارتی سواد رسانه‌ای، ارتباطات و فرهنگ برای طلاب، شرط ضروری اثرگذاری در جامعه امروز است.
راه‌اندازی اتاق‌های فکر حوزوی و مراکز آینده‌پژوهی
وی افزود: ایجاد مراکز اندیشه‌ورز با حضور اساتید و نخبگان برای تحلیل مسائل روز و ارائه راهکارهای دینی، دومین ضرورت تحول حوزه است. این مراکز باید با آینده‌پژوهی، الگوهای اسلامی در حوزه‌های سبک زندگی، حکمرانی و عدالت طراحی کنند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بر ارتباط مؤثرتر روحانیت با بدنه جامعه تأکید و تصریح کرد: حضور در مدارس، دانشگاه‌ها، بیمارستان‌ها و فضای مجازی باید افزایش یابد. همچنین راه‌اندازی «شبکه ملی مبلغان هوشمند» با بهره‌گیری از فناوری‌های روز، برای تبلیغ دین در دنیای جدید مورد پیشنهاد است.
تدوین نقشه راه تحول
حجت‌الاسلام والمسلمین ملک‌زاده چهارمین محور را «تحول ساختاری مدیریت حوزه» عنوان کرد و گفت: تدوین نقشه راه تحول، استفاده از فناوری اطلاعات برای نظارت و شفاف‌سازی، و ارتقای کارآمدی نهادهای حوزوی، پایه‌های مدیریت نوین هستند.
توسعه بین‌المللی و تربیت اندیشمندان جهانی
این استاد حوزوی گفت: تعامل فراملی و تمدنی پنجمین اولویت است. آموزش زبان‌های زنده دنیا به طلاب و گسترش شعبه‌های حوزه‌های علمیه در سایر کشورها، فراتر از فعالیت‌های کنونی جامعة المصطفی، برای تربیت مبلغان بین‌المللی ضروری است.
حمایت از پژوهش‌های مسئله‌محور در اولویت‌های ملی
وی افزود: پایان‌نامه‌ها و پژوهش‌های پاسخ‌دهنده به مسائل واقعی کشور مانند فقه حکمرانی، فقه اقتصاد و فقه امنیت، نیاز فوری جامعه است و نیاز است اهتمام جدی‌تر به تحقیقات کاربردی شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین ملک‌زاده تأکید کرد: این تحولات باید صرفاً از درون حوزه و با حفظ هویت اصیل حوزوی صورت گیرد، هرچند نقدهای بیرونی می‌تواند سازنده باشد.» وی هشدار داد بدون این اصلاحات، حوزه‌های علمیه نمی‌توانند در تولید فکر تمدنی و پاسخ به چالش‌های جهانی نقش راهبردی ایفا کنند.
لزوم نهادینه‌سازی حضور میدانی روحانیت در جامعه
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به ضرورت تحول در ارتباط حوزه و مردم، حضور میدانی طلاب و روحانیون در متن جامعه را عنصری کلیدی خواند و خاطرنشان کرد: اجرای طرح‌هایی نظیر «روحانی محله» که بر اساس آن، روحانیون آگاه و مردمی در هر محله یا مسجد به صورت مستمر پاسخگوی مسائل شرعی، خانوادگی و اجتماعی مردم باشند. این ارتباط از طریق مشارکت در اردوهای جهادی، خدمات اجتماعی و همراهی با مردم در بحران‌ها و مراسم شادی تقویت خواهد شد.
آموزش مهارت‌های ارتباطی و رسانه‌ای به طلاب
وی افزود: تحقق این هدف مستلزم آموزش مهارت‌های ارتباط مؤثر به طلاب است. برگزاری کارگاه‌های تخصصی در حوزه‌هایی مانند مدیریت تعارضات خانوادگی، ارتباط با نسل جوان، سواد رسانه‌ای و مهارت‌های اجتماعی، از الزامات تربیت روحانیون اثرگذار در جامعه عنوان شد.
توسعه شبکه تبلیغی مردمی و تولید محتوای کاربردی
حجت‌الاسلام والمسلمین ملک‌زاده بر ایجاد شبکه‌های تبلیغی مردمی در فضای مجازی تأکید کرد و گفت: تولید پادکست‌ها، محتواهای ساده و کاربردی توسط طلاب ضروری است. این محتواها باید معطوف به مسائل واقعی مردم از جمله خانواده، اشتغال، اعتیاد، سبک زندگی اسلامی و دغدغه‌های جوانان باشد.
این استاد حوزه علمیه همچنین حضور فعال‌تر روحانیون در مدارس، دانشگاه‌ها و محیط‌های کاری را ضروری دانست و افزود: این تعامل مستقیم موجب پاسخگویی به شبهات دینی دانش‌آموزان، دانشجویان و اقشار شاغل خواهد شد.
برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی در فضاهای عمومی
وی گفت: توسعه گفت‌وگوهای آزاد در قالب کرسی‌های آزاداندیشی در مساجد، پارک‌ها، دانشگاه‌ها و فضای مجازی، از دیگر پیشنهادات مطرح شده است. به دلیل تأکید مقام معظم رهبری بر این موضوع، اجرای دقیق‌تر آن برای پاسخ به دغدغه‌های جوانان لازم است.
ارائه روایتی نوین از چهره روحانیت
حجت‌الاسلام والمسلمین ملک‌زاده در پایان تصریح کرد: این اقدامات تصویر اصیل روحانیت را به جامعه معرفی می‌کند؛ روحانیتی ساده‌زیست، خدمت‌گزار و دور از تجمل‌گرایی که با حضور در متن زندگی مردم و همدلی با آنان، ذهنیت‌های نادرست ناشی از تبلیغات مخالفان را اصلاح خواهد کرد.
