شیوه‌های همراهی و حمایت از امام زمان با تاسی به سیره حضرت زهرا
نوشتاری از حجت‌الاسلام و المسلمین غلامرضا پیوندی مدیر گروه فقه و حقوق پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
حضرت زهرا شیوه حمایت و ایثار برای امام زمان(عج) را به ما یاده داده‌اند، تا مرحله‌ای که جان خود را فدای امام خویش کردند؛ خداوند با دفاع حضرت فاطمه از ولایت امیرالمومنین، حجت را بر ما تمام کرد و به ما یاد داد برای امام زمان(عج) چه کنیم؟
امام مهدى عليه السلام : إنَّ لِي في إبنَةِ رَسولِ اللّه ِ اُسوَةٌ حَسَنةٌ ؛ دختر رسول خدا (فاطمه) براى من سرمشقى نيكو است .
الغيبه ، طوسى ، ص ۲۸۶
در نظام زندگی اگر انسان بخواهد الگو بگیرد باید شاخصه‌های زندگی را ببیند و سپس از الگوها الهام بگیرد؛ یعنی حضرت حجت سلام الله علیه تاکید دارند شما هم در نظام زندگی خود از مادرم فاطمه الگو بگیرید. الگو داشتن در زندگی یعنی یله و رها نیستیم و از صبح که از خواب برمی خیزیم، می دانیم چگونه باید عمل کنیم؟.
بارزترین و مهمترین ویژگی حضرت زهرای اطهر دفاع از امام زمان‌شان بوده است، لذا اینکه انسان به هر طریق خود را مدافع امام زمانش بداند، رسالتی منتظرانه است که حضرت فاطمه سلام الله علیها به ما آموخته‌اند.
ما در دعای عهد هشت مقام و یا هشت جایگاه را از امام زمان طلب می کنیم:
«اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنْ أَنْصَارِهِ وَ أَعْوَانِهِ
وَ الذَّابِّینَ عَنْهُ
وَ الْمُسَارِعِینَ إِلَیْهِ فِی قَضَاءِ حَوَائِجِهِ
وَ الْمُحَامِینَ عَنْهُ
وَ السَّابِقِینَ إِلَى إِرَادَتِهِ
وَ الْمُسْتَشْهَدِینَ بَیْنَ یَدَیْه»
همه این خواسته‌های هشت‌گانه که ما منتظران در عصر غیبت از خداوند درخواست میکنیم در حضرت صدیقه کبری با دفاع از ولایت عینیت و تجلی پیدا کرد.
جمله اول: «اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنْ أَنْصَارِهِ وَ أَعْوَانِهِ»
«انصار» و «اعوان» قریب یکدیگرند. لکن اول،اعم از ثانی است. زیرا که «نصرت»،مطلق یاری است، اگرچه به زبان و آروز و امید باشد. اما «عون»،ظاهر در فعلیت است.
چنانکه انصار پیغمبر -صلی الله علیه و آله- را انصار می گفتند. ولکن در وقتی اعوان هم شدند که بالفعل یاری حضرت را در غزوات و نحوها کردند. البته ممکن استکه مراد از هر دو کلمه در اینجا یک امر باشد، یعنی مجرد اظهار اخلاص نزد امام باشد. ولی خلاف ظاهر جمله است. لازم به ذکر است این امر موقوف بر ظهور آن حضرت نیست. بلکه در زمان غیبت هم متحقق است.
ما اصلا نمی دانیم که بالاتر از مقام محبت مرتبه دیگری هم به نام « مقام نصرت » یعنی « مقام یاری امام عصر » وجود دارد . چه بسا اگر بدانیم که علاوه بر محبت ورزیدن به امام عصر باید به یاری او نیز اقدام کنیم ، به این کار توفیق یابیم .پس یکی از رسالت های افراد آگاه این است که شیعیان و دوستداران امام عصر را به یاری و هواداری از ایشان دعوت نمایند و به آنها گوشزد کنند که : « مقام یاوران امام بالاتر از مقام دوستداران امام است و ثواب و ارزش آنها نزد خدا بالاتر و محبت خدا نسبت به آنها بیشتر است . پس سزاست که ما به محبت قلبی به حضرتش اکتفا نکنیم ، بلکه در عمل به جمع یاوران حضرتش بپیوندیم .»
جذب یاران و جلب یاری برای امام عصر ، خود از بهترین شیوه های یاری امام عصر به شمار می آید ، به خصوص اگر بتوانیم این یاری را از فضل خدا تمنا کنیم.
جمله دوم: وَ الذَّابِّینَ عَنْهُ
ذَبّ و ذاب معنای گسترده ای دارد، از نگرانی، غم، حرکت، مذاب شدن، حیرت و… هست تا مثلا مدافع! برای همین تعبیر «ذابین عنه» نزدیک به این است: کسی که پیوسته در جوش و خروش و نگرانی و دغدغه‌مند برای حضرت، مانند پروانه به دورش می گردد. یعنی پیوسته بدنبال آن است که «حوائج» و «اوامر» و «اراده» حضرت را متوجه شود و سعی کند آنان را برآورده کند.
جمله سوم: وَ الْمُسَارِعِینَ إِلَیْهِ فِی قَضَاءِ حَوَائِجِهِ
وَ الْمُسَارِعِينَ إِلَيْهِ فِي قَضَاءِ حَوَائِجِهِ یعنی دنبال این است که حوائج حضرتش به سریع ترین حالت ممکن رفع شود. حوائج در اینجا با توجه به فراز بعدی به معنای رفع موانع و ایجاد زمینه لازم برای امر است! چرا که قبل از انجام هر عمل و هر امری نیاز است که نه فقط موانع آن امر برطرف گردد که شرایط و حوائج اراده اش محیا گردد این است که بعد از آن دعا میکنیم که نه تنها از «مسارعین الیه فی قضا حوائجه» باشیم که از « وَ الْمُمْتَثِلِينَ لِأَوَامِرِهِ» نیز باشیم!
جمله چهارم: وَ الْمُمْتَثِلِينَ لِأَوَامِرِهِ»
امتثال یعنی فرمان‌برداری کردن؛ اطاعت کردن. پیروی کردن از طریقه یا امری. یعنی دستور حضرت را تمام و کمال در عالی ترین سطح اجرا کردن چرا که ممکن است انسان دستوری را انجام دهد اما نتواند آن دستور را به حد عالی پیاده کند؛ کم کاری و یا ندانم کاری کند که به هر حال دستور به نحو احسن انجام نشود.
جمله پنجم: وَ الْمُحَامِینَ عَنْهُ
مرتبه بعدی محامین است : «وَ الْمُحَامِينَ عَنْهُ» محام هم به معنی ثابت و استوار است و هم به معنی وکیل حقوقی و مشاور فهم میشود است والبته به عنوان مدافع هم هست. چه بسا از مجری اوامر حضرت که در مقام فهم و درک از امر نباشد که امر حضرتش را به قدر حدود خود درک کند، چنین فردی ممکن است که قلبش مملو از ایمان باشد و از روی ایمان بالا و اخلاص خود اوامر حضرت را بی کم و کاست اجرا کند اما به حکمت امر مطلع نباشد پس نتواند از آن در مقام بحث و فکر و عمل تماما دفاع کند.
جمله ششم: وَ السَّابِقِینَ إِلَى إِرَادَتِهِ
حد بالاتر و مرتبت بعدی «وَ السَّابِقِينَ إِلَى إِرَادَتِهِ» است که در این مرتبه شخص سالک به مرتبتی می رسد که شتابان به سوی مسئله ای روانه می شود که اراده حضرت حجة عج الله تعالی فرجه بر آن قرار گرفته است یعنی سالک به مقامی رسیده است که هنوز اراده حضرت به صورت امر نیامده، او آگاه به اراده حضرت است و به سمت آن شتابان و شاید امین و گماشته و از حاکمان منصوب حضرتش باشد!
جمله هفتم: وَ الْمُسْتَشْهَدِینَ بَیْنَ یَدَیْه»
و بالاترین درجه این راه نیز شهادت است اما نه هر شهادتی که از الْمُسْتَشْهَدِينَ بَيْنَ يَدَيْهِ که شهادت نیز مراتبی دارد کسی در راه رزق اهل خانه اش کشته می شود و به واسطه این امر شهید می شود و کسی در صحرای کربلا شهید می شود!
حتی شهدای کربلا در عین بی نظیری، همه در یک مقام و مرتبه نبودند. در این فراز از دعا عالی ترین مقامی که برای یک مخلوق در زمانه غیبت و ظهور حضرتش متصور است را از خدای متعال خواستاریم که آن شهادت بین دستان حضرت حجة عجل الله تعالی فرجه است.
×××××××××××××××××××××××××××
ما باید بدانیم برای رسیدن به این مقامات چه گامی باید برداریم آیا عمل هم لازم است یا نه؟ چگونه باید از امام زمان(عج) دفاع کنیم؟ … مطالعه زندگی حضرت زهرا(س) به ما یاد می دهد دفاع از امام یعنی چه و حمایت از امام چه مفهومی دارد و برای آنکه بخواهیم به سوی اراده امام سبقت بگیریم، چه باید انجام دهیم.
اقدامات عملی حضرت زهرا
حضرت زهرا سلام الله علیها چند کار مهم انجام دادند:
اول: دفاع کلامی و ایراد سخن مثل خطبه فدکیه؛ خطبه خطاب به زنان مدینه
حضرت زهرا«س» در خطبة خود به فلسفة برخی از احکام چنین اشاره کرده است:
«فَرَضَ اللّه ُ الصَّلاةَ تَنزِیها مِنَ الکِبرِ؛
فَرَضَ اللّه ُ الصِّیامَ تَثبِیتا لِلإخلاصِ؛
«فَرَضَ اللّه ُ صِلَةَ الأرحامِ مَنماةً لِلعدَدِ؛
وَ الزَّكاةَ تَزْكِیةً لِلنَّفْسِ وَ نِماءً فِی الرِّزْقِ،
وَ الصِّیامَ تَثْبیتاً لِلْاِخْلاصِ،
وَ الْحَجَّ تَشْییداً لِلدّینِ،
وَ الْجِهادَ عِزّاً لِلْاِسْلامِ،
وَ الْاَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ مَصْلِحَةً لِلْعامَّةِ،
وَ بِرَّ الْوالِدَینِ وِقایةً مِنَ السَّخَطِ،
وَ صِلَةَ الْاَرْحامِ مَنْساءً فِی الْعُمْرِ وَ مَنْماةً لِلْعَدَدِ،
وَ الْقِصاصَ حِقْناً لِلدِّماءِ،
وَ النَّهْی عَنْ شُرْبِ الْخَمْرِ تَنْزیهاً عَنِ الرِّجْسِ،
وَ تَرْكَ السِّرْقَةِ ایجاباً لِلْعِصْمَةِ،(پاکدامنی)
وَ حَرَّمَ اللَّـهُ الشِّرْكَ اِخْلاصاً لَهُ بِالرُّبوُبِیةِ.
«خداوند ایمان را وسیلة زدودن شرک از دل های شما، نماز را موجب پاکی از تکبر، زکات را دستمایة تزکیه و افزایش روزی، روزه را سبب تصفیة دل ها از زنگار ناپاکی ها و حج را موجب استحکام دین قرار داد. همچنین عدالت را عامل شوکت و عظمت، اطاعت از خاندان رسالت را باعث اتحاد، جهاد را موجب عزت، نیکی به پدر و مادر را برای امان از خشم خداوند، قصاص را سبب بقای زندگانی، نهی از شراب خواری را جهت پاک سازی پلیدی ها و پرهیز از افتراء و تهمت را برای دور شدن از لعنت قرار داد.
در بیان فلسفه امامت فرمود:
فَجَعَلَ اللّه ُ… إطاعَتَنا نِظاما لِلمِلَّةِ و إمامَتَنا أمانا لِلفُرقَةِ؛
ما جَعَلَ اللّه ُ بَعدَ غَدیرِخُمٍّ مِن حُجَّةٍ و لاعُذرٍ؛
فَرَضَ اللّه ُ …وطاعَتَنا نِظامًا، وإمامَتَنا أمنًا مِنَ الفُرقَةِ، وحُبَّنا عِزًّا لِلإِسلامِ…
برای شناخت اهل بیت فرمود:
«نَحنُ وَسیلَتُهُ فی خَلقِهِ و نَحنُ خاصَّتُهُ و مَحَلُّ قُدسِهِ؛
اَبَوا هذِهِ الْأُمَّةِ مُحَمَّدٌ وَ عَلِیٌّ یُقیمانِ اَوَدَهُمْ وَیُنْقِذانِهِمْ مِنَ الْعَذابِ الدّائِمِ اِنْ اَطاعُوهُما وَیُبیحانِهِمُ النَّعیمَ الدّائِم اِنْ وافَقُوهُما؛
محمد و علی پدران این امّتند، کژیهای آنان را استوار می سازند و آنان را از عذاب ابدی نجات می دهند، البته اگر مردم از این دو پیشوا اطاعت کنند، و اگر با آن دو همراهی و موافقت کنند، نعمت جاودانه ی بهشت را روزی آنان می سازند.
تفسیر امام حسن عسکری علیه السّلام، ص ۳۳۰
«اِتَّقُوا اللّه َ حَقَّ تُقاتِهِ… نَحنُ وَسیلَتُهُ فی خَلقِهِ، ونَحنُ خاصَّتُهُ، ومَحَلُّ قُدسِهِ، ونَحنُ حُجَّتُهُ فی غَیبِهِ، ونَحنُ وَرَثَةُ أنبِیائِهِ؛
تقواى خدا را آن گونه كه بايد در پيش گيريد… ما وسيله خداييم در ميان بندگانش و خواصّ او هستيم و جايگاه قدس اوييم، ما حجّت او هستيم در آن هنگام كه نامرئى است و ما وارثان پيامبرانيم.
شرح نهج البلاغة لابن أبي الحديد : ۱۶ / ۲۱۱
دوم: دفاع عملی؛ رفتن به در خانه مهاجر و انصار
سوم: دفاع از طریق وصایا و سفارشات سیاسی مثل مخفی بودن قبر ؛ ابراز علنی نا رضایتی از اولی و دومی
در وصیتش به امیرمؤمنان«ع» فرمود: «وصیت می کنم که هیچ یک از آنان که به من ظلم و حق مرا غصب کردند، نباید در تشیع جنازة من شرکت کنند زیرا آنان دشمن من و دشمن رسول خدا«ص» هستند. اجازه مده فردی از آنان و پیروانشان بر من نماز بخوانند و مرا شبانه و آن هنگام که چشم ها آرام گرفته و دیده ها به خواب فرورفته اند، دفن کن.
قالَتْ علیها السلام : لاتُصَلّى عَلَیَّ اُمَّةٌ نَقَضَتْ عَهْدَاللّهِ وَ عَهْدَ ابى رَسُولِ اللّهِ فى امیرالْمُؤ منینَ عَلیّ، وَ ظَلَمُوا لى حَقىّ، وَاءخَذُوا إ رْثى ، وَخَرقُوا صَحیفَتى اللّتى كَتَبها لى ابى بِمُلْكِ فَدَك.
افرادى كه عهد خدا و پیامبر خدا را درباره امیرالمؤمنین علىّ علیه السلام شكستند، و در حقّ من ظلم كرده و ارثیّه‌ام را گرفتند و نامه پدرم را نسبت به فدك پاره كردند، نباید بر جنازه من نماز بگذارند.
بیت الا حزان : ص ۱۱۳، كشف الغمّة : ج ۲، ص ۴۹۴
این وصیت ضربة سهمگینی بر پیکر دشمنان امامت و ولایت وارد ساخت؛ ضربه ای که تا قیام قیامت استمرار خواهد داشت و سندی زنده و ماندگار بر محکومیت حکومت خلفا و غیرعادلانه بودن آن از منظر زهرای مرضیه«س» به شمار می آید.
چهارم: ایثار جان برای امام زمان خود؛
دعای عهد که می خوانید به یاد حضرت بیفتید و به یاد ایشان زندگی کنید و ببینید شباهت دفاع و همراهی ما با امام زمان به حضرت زهرا(س) چقدر است؟
اگر در صحرای محشر حضرت زهرا(س) از ما بپرسند برای فرزندم مهدی صاحب الزمان(عج) چه کردید چه جواب می دهیم؟ باید حداقل قدمی مثل ایشان برداشته باشیم. خداوند با دفاع حضرت فاطمه(س) از ولایت امیرالمومنین(ع)، حجت را بر ما تمام کرد و به ما یاد داد چه کنیم؟
