به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، نشست علمی با موضوع «بحران غزه» (با رویکرد سیاسی، حقوقی و اخلاقی) دوشنبه ۱۵ آبان ماه سال جاری توسط پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه با همکاری مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم، مرکز تحقیقات مجلس شورای اسلامی و شبکه اینترنتی عبرات به صورت حضوری و مجازی برگزار شد.
این نشست علمی با حضور و ارائه دکتر محمود حکمت‌نیا، دکتر علیرضا مقدم، حجت السلام دکتر علیرضا آل‌بویه، حجت السلام دکتر سیدکاظم سیدباقری و جناب آقای حسینعلی بای برگزار شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا آل بویه، استادیار فلسفه اخلاق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در این نشست با موضوع «اخلاق جنگ» به سخنرانی پرداخت که در ادامه می‌خوانید:
در غزه، انسانیت در حال قربانی شدن است و سخنم درباره اخلاق جنگ این است که نه تنها انسان‌ها بلکه انسانیت در جنگ قربانی می‌شود. امروزه نگاهی که در دنیا وجهه غالب دارد نگاه پیامدگرایانه به اخلاق است. یکی از مباحث مهم در اخلاق این است که چه کارهایی اخلاقی است و چه کارهایی اخلافی نیست؛ مثلا آیا جنگیدن اخلاقی است یا خیر؟ اما مهمتر از اخلاقی بودن یا نبودن این است که چرا باید اخلاق جنگ را رعایت کنیم؟ شخصیت معروفی همانند پیتر سینگر بحثی دارد با این عنوان که چرا باید اخلاقی زیست کنیم؟ وقتی مطالب او را می‌‌خوانیم با این سؤال جدی مواجه می‌‌شویم که سینگر توانست به این سؤال پاسخ دهد؟
تأثیر اخلاق بر روابط انسانی
انسان رابطهای با اخلاق و رابطهای با جنگ دارد و اخلاق نوعا برای ما اهمیت دارد اما از سوی دیگر انسان‌ها به دلایلی از جمله منافع مادی و سلطه‌گری، به جنگ رو می‌آورند و به نظر می‌رسد امروزه عده‌ای این را فرض گر‌فته‌اند که باید در جنگ، اخلاق را رعایت کنیم؛ هرچند برخی معتقدند رابطهای بین جنگ و اخلاق وجود ندارد. چرا باید اخلاق را رعایت کنیم و رعایت نکردن آن چه تبعاتی دارد. می‌‌توانیم به دو مورد نقش اخلاق در جامعه بین‌الملل و نقش آن در شکل‌گیری هویت انسان‌ها اشاره کنیم. با رویکرد اول کاری ندارم و باید در جای خود بررسی شود که اگر اخلاق در سطح بین‌الملل مخصوصا در جنگ مراعات نشود، چه پیامدهایی دارد؟
اگر اخلاق مخصوصا اخلاق جنگ را رعایت نکنیم، چه اتفاقی برای انسان‌ها رخ می‌دهد؟ متأسفانه در ادبیات اخلاقی موجود به نکته دوم چندان توجهی نشده و بیشتر نقش‌های درونی اخلاق پذیرفته شده و آن هم به علت نگاه پیامدگرایانه به اخلاق است. آنچه در ادبیات دینی مخصوصا قرآن وجود دارد توجه به نکته دوم است. لذا وقتی هدف بعثت انبیا در قرآن را رصد میکنیم، بسیار برجسته است که پیامبران آمده‌اند تا انسان‌ها را تزکیه کنند. البته اگر این مسئله درست شود مشکل ما با دیگران هم حل می‌شود. بنابراین اخلاق بالذات با جان آدمی سروکار دارد و روابط انسانی را سالم و نیکو می‌کند.
تقبیح رژیم صهیونیستی در سراسر عالم
اگر چنین نگاهی داشته باشیم که هر کاری میکنیم بر جان ما اثری دارد، همه رفتارهای اخلاقی ما بر کمال یا نقصان هویت وجودی‌مان تأثیر می‌گذارد و جنگیدن از این مسئله مستثنی نیست. در اسلام جنگ ابتدایی، اخلاقی نیست و در این زمینه اختلافی بین عالمان مسلمان نیست و آن را جایز نمی‌دانند مگر در زمان امام معصوم(ع) اما اصل دفاع شخصی اصلی پذیرفته شده در فلسفه اخلاق هم آمده است که اگر کسی به شما حمله کرد حق دفاع دارید.
در آیه ۱۹۴ سوره بقره آمده است: «الشَّهْرُ الْحَرَامُ بِالشَّهْرِ الْحَرَامِ وَالْحُرُمَاتُ قِصَاصٌ ۚ فَمَنِ اعْتَدَىٰ عَلَیْکُمْ فَاعْتَدُوا عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَىٰ عَلَیْکُمْ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِینَ؛ ماه‌های حرام را در مقابل ماه‌های حرام قرار دهید، که اگر حرمت آن را نگاه نداشته و با شما قتال کنند شما نیز قصاص کنید. هر که به ستم بر شما دست دراز کند او را از پای در آورید به قدر ستمی که به شما رسانده است، و از خدا پروا کنید و بدانید که خدا با پرهیزکاران است» یعنی هرکسی به شما ستم و دست‌درازی کرد می‌توانید به قدر ستم به او آسیب بزنید. البته باید پروای خدا را داشته باشید. بنابراین باید ارزش‌های اخلاقی در این جنگ‌ها رعایت شود از جمله اینکه تعرض به جان زنان، کودکان، بیمارستان‌ها و منازل مسکونی، ناجوانمردانه و غیراخلاقی است و وجدان‌های بشری آن را تقبیح می‌کنند و شاهد این تقبیح در مورد رژیم صهیونیستی در سراسر عالم هستیم.
