به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، نشست علمی با موضوع “گونه‌شناسی الحاد در ایران معاصر” توسط گروه غرب‌شناسی پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی و در راستای همایش معرفی، تحلیل و نقد فرهنگ غرب به صورت حضوری و مجازی با ارائه حجت‌الاسلام مهدی جهان، خردادماه جاری برگزار شد.
این نشست که به عنوان سومین پیش‌نشست همایش «معرفی، تحلیل و نقد فرهنگ غرب» گروه غرب‌شناسی و به طور هم‌زمان در دفاتر تهران و قم پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار گردید، به «تبارشناسی الحاد در ایران» اختصاص داشت و با انگیزه بررسی نسبت فرهنگ معاصر ایرانی و خداباوری در تناظر با رویکردهای معاصر الحاد و خداناباوری در غرب تشکیل شده بود. در این نشست حجت الاسلام دکتر مهدی جهان به عنوان ارائه دهنده و دکتر محمد محمدی‌نیا به عنوان داور حضور داشتند.
حجت الاسلام مهدی جهان ارائه خود را با توضیح پیوند تفکر شیعی و هویت ایرانی آغاز کرد و در بیان ضرورت این مقدمه بر این نکته تأکید داشت که تاریخ مردمان ایران زمین، بدون توجه به جریان «مکتب شیعه» و لوازم علمی و عملی آن، قابل ادراک نیست، زیرا هر مکتبی، مجموعه‌ای متشکل، مجتمع و گروه در اجتماع است که علاوه بر مبانی فکری، از نوعی رفتار ویژه‌ی اجتماعی نیز برخوردار است که لوازم علمی و عملی نامیده می‌شود و در تاریخ «مکتب‌شیعه» جریانی است که در تاریخ ایران پیوستگی پیدا کرده است. او همراهی و پیوند میان مکتب شیعه و فرهنگ ایرانی را ناظر به سه مؤلفه تلازم تاریخی، ذائقه فکری و تمایلات اسطوره‌ای طرح نمود.
پس از آن ایشان به معناشناسی الحاد اشاره نمود و معانی لغوی و اصطلاحی این اصطلاح را برشمرد. جمع‌بندی ایشان این بود که الحاد متضمن نوعی بازگشت از راه حق و مسیر درست است. پس از آن به دو کاربرد عام و خاص الحاد اشاره نمود و معنای عام را ناظر به بازگشت از هریک از باورهای اصولی اسلام و معنای خاص را تنها ناظر به انکار وجود خدای یگانه به کار برد.
در بخش پایانی این ارائه، سه گونه زندیق، کافر و ندانم‌گرا به عنوان گونه‌های ممکن الحاد طرح گردید و تحقق تاریخی هریک از آنها تشریح گردید. به طور خلاصه، از نظر ایشان، «زندیق» به معنای کسی است که بطورکلی صانع برای عالم هستی را انکار کند؛ یعنی کسی که بطورکلی منکر صانع باشد نه اینکه معتقد به ثنویت صانع باشد. «کافر» به فردی گفته می‌شود که حقانیت الله تبارک و تعالی انکار می‌کند. و «ندانم‌گرا» فردی است که عقول را در معرفت خداوند تعطیل و شناخت خدا را غیر ممکن می داند. مهدی جهان، ندانم‌گرایی را نسخه جدید الحاد می‌داند و بر پیوند آن بر عقل‌گراییِ فردمحور تأکید دارد.
