به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، نکوداشت مقام علمی و عملی طلبه مجاهد مرحوم محمدحسین فرج‌نژاد ابرقویی با سخنرانی آقایان دکتر و حجج الاسلام محمدجواد فرج‌نژاد، محمود حکمت‌نیا، عبدالحسین مشکانی و سعید مستغاثی به همت کانون اندیشه جوان و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی شامگاه روز شنبه مورخ ۶ شهریورماه ۱۴۰۰ به صورت مجازی در صفحه اینستاگرام کانون برگزار شد.
در ابتدا، دکتر محمدجواد فرج‌نژاد با اشاره به روحیه علمی مرحوم فرج‌نژاد، ابراز داشت: مرحوم برادرم در سال ۷۵ وارد حوزه شد. ایشان دبیرستان را در مدرسه استعدادهای درخشان یزد در رشته ریاضی فیزیک در حال گذراندن بود، از همان دوران نوجوانی به دنبال چیزی فراتر از درسهای مدرسه بود و می‌گفت این درسها من را راضی نمی‌کند، به همین دلیل مرحوم فرج‌نژاد دبیرستان را نیمه کاره رها کرده و وارد حوزه شد.
برادر آن مرحوم ادامه داد: مرحوم فرج‌نژاد سال ۸۲ وارد موسسه امام خمینی(ره) شد و رشته اقتصاد را انتخاب کرد. ایشان همواره تاکید داشت؛ در روند علمی وجود دو سلاح حکمت و قرآن و به تعبیر دیگر عقل و نقل، ضروری است، بقیه علوم را می‌توان مبتنی بر این دو سلاح اصلی پایه گذاری کرد. از این جهت ایشان به مطالعات قرآنی و تفسیر توجه بسیار زیادی داشت و مرتبا از درسهای تفسیر آیت الله جوادی آملی و در سالهای اخیر نیز از محضر آیت الله سید محمدرضا علم الهدی در بحث تفسیر قرآن استفاده میکرد.
فرج‌نژاد با اشاره به اینکه علاقه به بحث فلسفه و مبانی عقلی در آن مرحوم متاثر از مباحث آیت الله مصباح بود، عنوان کرد: مرحوم فرج‌نژاد بحث فلسفه و مبانی عقلی را تحت تاثیر آیت الله مصباح در موسسه ایشان ادامه داد، آیت الله مصباح مبانی بنیادین دین را به صورت ساده و آسان در دوره طرح ولایت تدریس می‌کردند، مرحوم برادر وقتی وارد موسسه شد از این جهت خوشحال بود که به منبع عظیمی از حکمت، فلسفه و تعقل اسلامی دسترسی پیدا کرده. انصافا مرحوم فرج‌نژاد قدر این موهبت را می‌دانست و هر طور شده خود را به کلاس درس اساتید برجسته از جمله استاد پارسانیا، استاد خسرو پناه، استاد عبدالکریم فراهانی، استاد فیاضی و دیگر اساتید می‌رساند و از توشه ایشان خرمن برمی‌داشت.
برادر آن مرحوم با اشاره به فعالیتهای علمی ایشان، گفت: مرحوم فرج‌نژاد در سه زمینه به صورت خاص حرف برای گفتن داشت و در حال رقم زدن یک نوع آوری علمی بود هر چند به اقتضای شرایط در یکی از این زمینه‌ها موفقیت بیشتری به دست آورد؛ زمینه اول بحث رسانه و در سالهای اخیر به صورت خاص شبکه‌های اجتماعی بود، شبکه‌های اجتماعی و رسانه به عنوان بستر اصلی فرهنگ سازی و فرهنگ زدایی محسوب می‌شود، مرحوم فرج‌نژاد به خوبی این مسئله را درک کرده و بر استفاده دشمنان از این فضا تاکید داشت به همین دلیل انرژی بسیار زیادی در این حوزه می‌گذاشت.
وی ادامه داد: کتاب دین در سینمای شرق و غرب که چند سال قبل به چاپ رسید تقریبا به قلم ایشان است، اسامی مختلفی از نویسندگان بزرگوار در این کتاب وجود دارد اما مرحوم برادرم تک تک مقالات را مطالعه و تصحیح کرد در حقیقت نظرات موجود در این کتاب نظرات ایشان است، مرحوم فرج‌نژاد تاکید داشت من عمرم را روی این کتاب گذاشتم. کتاب دین و سبک زندگی در انیمیشن با موضوع رابطه دین و سینما نیز از جمله دستاوردهای علمی ایشان است.
برادر مرحوم فرج‌نژاد با بیان اینکه دشمن شناسی در دیدگاه برادرم یک رویکرد کاری بود، اظهارداشت: حوزه دیگری که مرحوم فرج‌نژاد به آن پرداختند بحث دشمن شناسی است، دشمن شناسی در نظر ایشان یک رویکرد کاری بود. به صورت خاص بحث یهود و صهیونیسم و به صورت خاص‌تر بحث عرفان یهود جزء مطالعات تخصصی مرحوم فرج‌نژاد بود، ایشان از جمله معدود کسانی بودند که در بحث عرفان یهود مطالعه داشت اما به طور کلی در تمام آثار ایشان رویکرد دشمن شناسی مشاهده می‌شود.
وی در پایان با اشاره به اهمیت رویکرد دشمن شناسی، بیان کرد: رویکرد دشمن شناسی موضوع بسیار مهمی است که متاسفانه در بین دلسوزان علمی کشور کمتر مورد توجه قرار گرفته، در رویکرد دشمن شناسی دو دیدگاه امنیتی و قرآنی وجود دارد، نگاه مرحوم فرج‌نژاد از نوع دوم بود و به قول ایشان بیش از دو سوم آیات قرآن رویکرد دشمن شناسانه دارد، اساسا علم برای علم در این رویکرد معنا ندارد.
در ادامه این نشست، دکتر محمود حکمت‌نیا عضو هیات علمی گروه فقه و حقوق پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه با اشاره به بحث زمان شناسی از نگاه طلبه مجاهد مرحوم فرج‌نژاد، عنوان کرد: مرحوم فرج‌نژاد عالم به زمان خود بود، در بیان ویژگی عالمان طراز می‌توان به فرمایش امام صادق(ع) استناد کرد که فرمودند: «العالم بزمانه لایهجم علیه اللوابس» شبهات و تردیدها بر عالم به زمان حمله‌ور نمی‌شود. بحث العالم بزمانه را می‌توان در چند سطح مورد بررسی قرار داد؛ اولین سطح آن همان مسائلی است که در رساله‌های علمیه تحت عنوان مسائل مستحدثه مورد مطالعه و بررسی قرار می‌گیرد. مسائل مستحدثه موضوعات جدیدی است که به هر دلیلی در زندگی بشر رخ داده و ممکن است ناشی از تحولات صنعت، توانمندی بشر و اعتبارات باشد. اولین پایه و کمترین حد العالم بزمانه این است که بتواند حکم مسائل مستحدثه را به لحاظ رفتاری از منابع دینی استخراج کند، فقهای شیعه نوعا در این مسائل ورود می‌کنند، علمای اهل تسنن نیز در مجمع فقهی که دارند این موضوعات را به گفتگو می‌گذارند و نظر مشورتی صادر می‌کنند. اینکه شناسایی مسائل مستحدثه به این نحو تا چه اندازه درست است بحث انتقادی است که به این سطح وارد می‌شود.
وی یادآور شد: دومین سطحی که برای العالم بزمانه بیان می‌شود بحث مطالعات تخصصی در مسائل روز است، به این معنا که فرد در حوزه‌های مختلف همچون حوزه حقوقی، مالکیت فکری، فرهنگ، اقتصاد و غیره به صورت تخصصی ورود پیدا کرده و مبانی نظری و ساختارهای آن را بررسی کند، این هم یک وجه از علم به زمان است، غایت این مسیر استفاده و بهره گرفتن از یافته‌های علمی روز دنیا است. سطح عمیق‌تری از بحث العالم بزمانه نیز وجود دارد و آن ورود انتقادی است، ما امروزه دردنیایی زندگی می‌کنیم که به لحاظ فنی، اجتماعی، معرفتی و زبانی دنیای ساخته شده توسط انسانها است. بنابراین ما با دنیایی سروکار داریم که ساخته دست بشر و فکر بشری است، ورود به ریشه‌ها و مبانی ساخت این دنیای جدید نیازمند تفکری عمیق و نگاهی انتقادی است.
این استاد دانشگاه بیان داشت: اما سطح بالاتری نیز برای عالم به زمان وجود دارد و آن اصلاح امور است، بعضی می‌گویند همین که انتقادات وارد شد و تبیین معرفت صورت گرفت وظیفه عالم خاتمه می‌یابد اما در دیدگاه دینی وظیفه عالم بیش از این است و آن مصلح بودن و اصلاح گری است. همان ادبیاتی که در بیان سیدالشهدا(ع) است و می‌فرمایند: خروج من برای اصلاح است. مرحوم فرج‌نژاد از جمله علمایی بود که به شرایط زمان خود توجه داشت و به این معنا عالم به زمان خود بود و گامهای اولیه در این راستا در حوزه تخصصی خود را برداشته بود، من فکر می‌کنم اگر عمر ایشان باقی می‌ماند و به راهی که آغاز کرده ادامه می‌داد و در حوزه فضای مجازی و سینما دستاوردهای انتقادی و اصلاحی خوبی کسب میکرد.
در ادامه این نشست، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین مشکانی سبزواری مدیر گروه مرکز مطالعات راهبردی حوزه علمیه قم، با بیان اینکه مرحوم فرج‌نژاد یک عالم انقلابی تشکیلاتی بود، عنوان کرد: بعد از رحلت ایشان بسیاری از اساتید مبرز حوزه و دانشگاه، فعالین فرهنگی اقصی نقاط کشور، مسئولین برخی نهادها و سازمان‌ها و فعالین فرهنگی شهرستان‌ها درباره این شخصیت برجسته سخن گفتند و ابعاد مختلفی از شخصیت وی را بازگو کردند، بازخوردهایی که بعد از رحلت ایشان رخ داد بیانگر روحیه فعال و تشکیلاتی آن مرحوم است. مرحوم فرج‌نژاد یک مدیر تشکیلاتی انقلابی با رویکرد اسلامی بود، افراد و مدیران مراکزی که با ایشان کار می‌کردند باید از تجربه همکاری خود با آن مرحوم بگویند، بهره گرفتن از تجربیات مدیران انقلابی برجسته‌ای همچون مرحوم فرج‌نژاد گامی در راه تولید دانش مدیریت اسلامی است.
وی افزود: اولین برخورد بنده با ایشان در جشنواره علامه حلی بود، آن زمان ایشان را نمی‌شناختم و بر حسب اتفاق کنار هم قرار گرفتیم، جالب است اولین سوالی که آن مرحوم از بنده پرسیدند این بود که شما با کدام تشکیلات کار می‌کنید؟؛ در همان دیدار بود که زمینه آشنایی بنده با گروهی که حوزه مشترکی داشتند را فراهم کرد، این نشان میدهد که کار تشکیلاتی یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های مرحوم فرج‌نژاد بود. دومین خاطره من از ایشان به زمانی برمی‌گردد که اسرائیل به غزه حمله کرده بود و گروهی از جوانان انقلابی در حمایت از مردم مظلوم غزه در فرودگاه امام تحصن کردند، مرحوم فرج‌نژاد نیز در آن تحصن شرکت داشت و همانجا فعالیتهای عالمانه و تشکیلاتی انجام می‌داد، در همان زمان کوتاه یک گروه با هدف یهودپژوهی تشکیل داد. آن مرحوم یک دانشمند محاهد تشکیلاتی بود که از هر فرصتی برای استفاده از ظرفیت‌های افراد بهره می‌گرفت و اجازه هدررفت ظرفیت‌های انقلاب را نمیداد.
مدیر گروه مرکز مطالعات راهبردی حوزه علمیه قم گفت: سومین مواجهه من با ایشان بعد از شکل گیری موسسه بهداشت معنوی و با هدف ورود به مباحثی مانند کابالا بود، وقتی بعد از بحثهای کارشناسانه به این نتیجه رسیدیم که ظرفیت انجام چنین کار بزرگی را نداریم مرحوم فرج‌نژاد گفتند اون با من حاجی؛ این جمله را دوستان ایشان زیاد شنیدند. هر زمان احساس میکرد نیروهای انقلابی ناامید شدند و نمی‌توانند مشکل را حل کنند این جمله را می‌گفت و امید آفرینی و امداد رسانی میکرد، ایشان در ظرفیت آفرینی بسیار فعال بود.
در انتهای این نشست مجازی نیز دکتر سعید مستغاثی گفت: با اوج گیری ساخت فیلم های غربی در سینمای آخر الزمانی بود که باعث شد امثال مرحوم فرج‌نژاد به این مساله حساس شوند و درصدد تالیف کتاب هایی باشند که از طریق آن ابعاد و اهداف این فیلم ها توضیح داده شود. نگاه ایشان به سینما، یک نگاه ساده به هنر با عنوان سرگرمی نبود بلکه برداشت و نظر وی این بود که نگاه سینمای غرب و هالیوود بر خلاف چیزی است که تلییغ می کند.
مستند ساز و کارشناس سینما تصریح کرد: آن مرحوم بر خلاف آنچه که تبلیغ می‌شود، سینما را یک پدیده ایدئولوژیک میدید، آن هم در شرایطی که هر پیامی در جهت حفظ ارزشها و دین در عرصه سینما با چوب حکومتی بودن رانده شده است، کار امثال مرحوم فرج نژاد برخلاف جهت شنا کردن و بسیار دشوار است. ایشان با همکاری دوستانشان با بررسی و مداقه فراوان در بسیاری از فیلمها این موضوع و همچنین مفاهیم کابالیستی را دنبال کردند و حاصل آن کتاب دین در سینمای شرق و غرب بود. وی در این کتاب چگونگی تبیین ایدئولوژیها در فیلم و سینما غرب و شرق را بررسی و مطرح کرده است. آن مرحوم فیلمها را با دقت بسیار در جزئیات تمام صحنه‌ها و سکانس‌ها را مورد مطالعه قرار می داد از این رو خواندن این کتاب نگاه انسان را به سینما تغییر میدهد.
