به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، به نقل از پژوهشکده دانشنامه نگاری دینی، جلد سوم دانشنامه علوم قرآن توسط سازمان انتشارات پژوهشگاه منتشر شد.
دانشنامه علوم قرآن در جلد سوم خود به مباحث تاریخی تفسیر و روش‌ها، سبک‌ها، و رویکردهای آن پرداخته است.
شش مقاله نخست این جلد، تفاسیر از زمان پیامبر اعظم(ص) تا دوران معاصر را از حیث تاریخی بررسی کرده است. در تفسیر پیامبر به موضوعاتی چون گستره تلاش‌های تفسیری پیامبر به لحاظ سطح مخاطبان و سطح و گونه‌های آموزش، و نیزگستره و گونه‌های روایات تفسیری آن حضرت پرداخته است. در مقاله تفسیر اهل بیت(ع) مباحث مهمی همچون حجیت تفسیر، جهات گوناگون نقش اهل بیت در تفسیر، میراث تفسیری ایشان و بازتاب آن در منابع اهل سنت مورد توجه قرار گرفته است.
در دو مقاله تفسیر صحابه و تفسیر تابعین گزارش‌هایی درباره میزان اعتبار و ارزش دیدگاه تفسیری صحابه و تابعین، نامدارترین صحابیان و تابعان مفسر و مبانی، اصول، ویژگی‌ها و گستره تفاسیر و مدارس تفسیری ایشان ارائه شده است.
دو مقاله دیگر این بخش نیز به بررسی تفاسیر در عهد نگارش و تدوین اختصاص دارد که از سده سوم شروع شده و تا دوران معاصر ادامه دارد. در این دو مقاله روند تاریخی تدوین تفسیر، انواع رویکردها و روش‌های تفسیری، ویژگی‌های تفسیر عصری و مهمترین تفاسیر در سده‌های مختلف و دوران معاصر بررسی شده است.
ده مقاله بعدی جلد سوم دانشنامه علوم قرآن با محوریت تبیین تفصیلی روش‌های تفسیری از آغاز تا عصر حاضر به انواع منابع و ابزارها در فهم و تفسیر قرآن و آسیب‌های آن اختصاص یافته است. اتکا بر منابع نقلی در دو مقاله تفسیر قرآن به قرآن، و تفسیرروایی بررسی شده است و پس از آن، در دو مقاله روایات مجعول و اسرائیلیات، به نوعی به مهمترین آسیب‌های تفاسیر روایی پرداخته شده است. در مقالات تفسیر عقلی، تفسیر علمی و تفسیر اشاری نیز اتکا بر منابع غیر نقلی بررسی گردیده است.
مقاله تفسیر اجتهادی هم به چگونگی بهره‌گیری از همه منابع نقلی و غیر نقلی و قواعد معتبر در تفسیر می‌پردازد. مقاله پایانی این بخش، تفسیر به رأی است که آسیب‌های روشی تفسیر به ویژه استفاده بدون ضابطه از منابع غیر نقلی و تحمیل دیدگاه‌های شخصی بر قرآن را بررسی می‌کند.
سه مقاله دیگر این جلد به سبک‌های تفسیری یعنی چگونگی ساختار و روند ظاهری ارائه تفاسیر اختصاص دارد. تفاسیر از جهت چگونگی ارائه مباحث به دوشیوه اصلی ترتیبی و موضوعی تقسیم می‌شوند. سبک ترتیبی به دوگونه ترتیب مصحف و ترتیب نزول است. این مطالب در سه مقاله: سبک‌های تفسیری، تفسیر تنزیلی و تفسیر موضوعی به تفصیل بررسی شده است.
آخرین مقاله این جلد، رویکردهای تفسیری است که به رهیافت‌ها و جهت‌گیری‌های مذهبی، فکری، عصری مفسران در تفسیر اختصاص دارد و درآن رویکردهای فقهی، ادبی، کلامی، عرفانی، فلسفی، اجتماعی-تربیتی، و علمی ـ تجربی به عنوان مهمترین رویکردهای تفسیری بررسی شده است.
علاقه مندان جهت سفارش این اثر گرانبها، می‌توانند به لینک زیر مراجعه نمایند.
