به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، حجت‌الاسلام و المسلمین ابوالقاسم مقیمی حاجی، رئیس پژوهشکده دانشنامه‌نگاری دینی پژوهشگاه، در نشست علمی با موضوع «چیستی فقه التربیه» که ۶ بهمن ماه جاری در موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا(ع) برگزار شد، با اشاره به تلاش های ۲۰ ساله آیت‌الله اعرافی در ریل گذاری مباحث فقه التربیه در جامعه حوزوی، اظهار داشت: قبل از این دغدغه ای با موضوع فقه التربیه وجود نداشت، ولی آیت الله اعرافی تلاش و پیگیری کرد و امروز که دهه سوم آمده ضرورت این موضوع خودش را نشان داده است یعنی قبل از این اهمیت و ضرورت این موضوع به عنوان مطالبه نسل جوان حوزه وجود نداشت اما متفکری آمد، تلاش و پیگیری کرد، تا بعد از دو دهه افرادی آمدند و در مدارس قم و تهران این رشته را جدی گرفتند.
وی افزود: این استقامت در تولید نظریه ها و راه اندازی یک جریان و جریان سازی در حوزه علم همین را هم می طلبد. در حوزه علم نمی شود با ۵ سال ۱۰ سال جریان ایجاد کرد بلکه مقاومت و استقامت می خواهد.
رئیس پژوهشکده دانشنامه نگاری دینی پژوهشگاه اظهار کرد: الان با دو دیدگاه مواجه هستیم کما این که در عرصه فقه نظام هم همین دعواها و تلقی ها وجود دارد که ما الان می گوییم فقه مضاف یا فقه تخصصی – گفتیم فقه تخصصی را به کار ببریم بهتر است – که در زیر مجموعه فقه نظام می گنجد ما یک رویکرد فقه فردی داشتیم که در این رویکرد فقه فردی ما با آموزه های دینی برای حل مسائل و مشکلات زندگی متدینانه انسان ها اندیشیدیم؛ انسان ها می خواستند زندگی مؤمنانه و متدینانه داشته باشند احکام و رفتارهایشان را به دین عرضه کردند، و دین و فقه شیعه به آن پاسخ داد.
وی ادامه داد: البته در دوران محدودیت تشیع بیشتر مسائل به حل مشکلات فردی معطوف بود، اما در عین حال در ذات فقه ما مسائل اجتماعی وجود دارد. اما اینکه برخی فقه را به فقه فردی و فقه حکومتی تقسیم می کنند ما این تقسیم دوگانه را کم لطفی و کم توجهی به تراث فقه می دانیم. ما می گویم فقه فردی، فقه اجتماعی و فقه حکومتی به عنوان رویکرد (نه موضوع) حل مسئله است. شما می گویید فردی است که البته در جای خودش محل بحث است ما قائل هستیم رویکرد قالب فقه در حل مسائل فردی نبوده است اصلا ذات فقه نمی گذارد فقیه رویکرد فردی داشته باشد.
استاد محوری گروه فقه التربیه تصریح کرد: رویکرد فقه غالباً فردی و اجتماعی بوده است یعنی مسائلی که در فقه وجود دارد فقهای ما در طول ادوار آن را ترک نکردند و ذاتا فقه ما فقه فردی اجتماعی است و رویکرد، رویکرد اجتماعی بوده و در این رویکرد همواره مسائل اجتماعی وجود داشته است اما رویکرد فقه حکومتی در بعضی از مقاطع تاریخی بود و پس از انقلاب تقویت شد. البته رویکرد فقه حکومتی به این معنا که ناظر است فقه را به اجرا بیاورد یعنی به این معنا که ناظر به اجرا است و این که جامعه را جامعه مؤمنانه قرار دهد به عبارتی فقه حکومتی می گوید اسلام داعیه دار این است که جامعه جامعه ای باشد که زندگی مؤمنانه در آن رواج داشته باشد ما به این رویکرد، رویکرد فقه حکومتی می گوییم.
وی ادامه داد: در ادامه رویکرد فقه حکومتی؛ امروز به رویکرد فقه حکومتی نظام ساز رسیدیم یعنی در یک مجموعه سازواره به هم مرتبطِ منسجم، و این موضوع را اجمالا اشاره ای می کنیم و وارد اختلافات نمی شویم.
حجت الاسلام مقیمی حاجی در پایان با بیان اینکه تلقی ما از فقه، فقه حکومتی نظام ساز است، گفت: البته این در افق مطلوب ما قرار دارد و یک وقت خلط مبحث نشود. ما در طراحی دانش و آموزش فقه تربیت هنوز ادبیات لازم را برای آموزش فقه حکومتی نظام ساز تولید نکرده ایم، این نقطه ایده آل است.
رئیس پژوهشکده دانشنامه نگاری دینی پژوهشگاه افزود: ما به آن سمت جهت گیری کرده ایم و در حال بحث و گفتگو هستیم تا تولید ادبیات کنیم. در همین راستا لازم است پایان نامه های نسل جدید حوزه در موضوع رویکرد فقه حکومتی نظام ساز معطوف شوند تا ضمن دانش هم افزایی، این مباحث تبدیل به قواعد مورد پذیرش عقلای این رشته شود. سپس در ساختار تعلیم و تربیت دانش نشان داده شود تا در ادامه کل تعلیم و تربیت و تمام درس های ما با رویکرد حکومتی نظام ساز شکل بگیرد.
