مطالعات انقلاب اسلامی در گام دوم انقلاب

دکتر محمود مهام

مدیر و عضو هیات علمی گروه مطالعات انقلاب اسلامی پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

بسمه تعالی

انقلاب اسلامی در فلات ایران، کشوری که تجربه کمک­‌هایِ تحمیلی و فنیِ کمرشکن و مضمحل­ کننده­‌ی بنیادهای زیستی سرزمین را داشته است و یک مورد آن، اجرایِ هفده­ سال برنامه اصل چهارم ترومن می­‌باشد -که تمرکز خاصی بر حوزه اجتماعی-اقتصادی، الگوهای زیست جمعی، مجتمع‌­های زیستی و لذا زیست‌­بوم ایران- داشت، عملاً دربردارنده­­‌ی منظومه‌­ای از واقعیت­‌های فرهنگی و دینی و انسانی و اکولوژیک است. مداخلات عمیق و هم­افزایِ دولتِ وارداتی و نیروهای خارجی برای تحمیلِ مدل توسعه برون­زا، تغییر بنیادین در ساختار فضایی ایران و مدیریت سرزمینی، طبیعتاً پس از پیروزی انقلاب اسلامی به چالش کشیده شده است. به بیان دیگر، وجه ایجابی انقلاب اسلامی مشتمل بر وضعیت‌­سنجی و روندشناسی منظومه یاد شده و تغییراتِ بافت در سرزمین و اصلاح ساختار و برنامه­ریزی فضاییِ پیشین برای تحقق راهبردِ «ایران قوی» می‌­باشد.

هشیاری نسبت به گسست «فرهنگ و فناوری» و ضرورتِ نظریه پایه پیشرفت کشور، موجب می‌­شود با توجه به اندرکنشِ فرهنگ و کالبد(صورت‌­های متجسد مدنیت و دیانت) در پیشنه‌­ی زیست جمعی در این کشور، تغییرات فرهنگی از رهگذر کالبدشناسی و تغییرات کالبدی، شناسایی و تحلیل شود. تولید قدرت و درون­زایی بدون فناوری بومی، فناوری بومی بدون زیست‌­بوم­ شناسی، زیست‌­بوم‌­شناسی منهایِ نرم­افزارِ اندیشه و فرهنگ استقلال­ طلبیِ انقلاب اسلامی، برنامه­‌ریزی و سازندگیِ مستمر بدون توجه به ساختار و سازمان­دهی فضایی متناسب با وسعت سرزمین و تنوع الگوهای زیست جمعی در بهره‌­برداری از منابع سرزمینی، امکان­پذیر نیست. در این راستا، پیوندشناسیِ دانشی میان حوزه‌­های «طبیعی و انسانی»، ضرورتی حیاتی در مساله­‌ی پیشرفت کشور محسوب می‌­شود. از این­‌رو، مطالعات انقلاب اسلامی به مثابه منظومه‌­ای از فعالیت­‌های بین­ارشته­‌ای و فرارشته‌­ای شناخته می­‌شود که مواجهه با مسائل را از زوایای گوناگون و در کلان حوزه­‌های علمی(علوم اجتماعی و انسانی، فنی-مهندسی و علوم پزشکی و دام­پزشکی) دنبال می­‌کند. این پیگیری و کوششِ علمی با عبرت­‌گیری از این تجربه­‌ی تاریخی که «تغییر فرهنگ بدون تغییر کالبد امکان­پذیر نیست» و لزومِ شناساییِ آسیب­‌های ناشی از گسستِ «فرهنگ و فناوری» و غفلت از دانش و فناوری­‌های بومی بر درون­زاییِ مستمر و پایدار، فعالیت­‌های گروه علمیِ مطالعات انقلاب اسلامی را در گام دوم انقلاب، تعیین می­‌نماید که به شورای پژوهشکده و شورای پژوهشگاه پیشنهاد می‌­شود. گزارش این فعالیت‌­ها در سال جاری در فرصت دیگری مطرح خواهد شد.