به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، همزمان با هفته پژوهش، و به نقل از (تبلیغ نیوز)، وبینار تخصصی با موضوع “جایگاه اندیشه های کلامی معاصر در پاسخ گویی به نیازهای جامعه“ توسط گروه کلام پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی پژوهشگاه با همکاری مدرسه عالی امیرالمومنین (ع) روز سه‌شنبه مورخ ۲۵ آذرماه جاری به صورت مجازی تحت نرم افزار اسکایپ برگزار شد.
حجت الاسلام والمسلمین «محمدصفر جبرئیلی» عضو هیات علمی گروه کلام پژوهشگاه در این نشست علمی با بیان این که علم کلام در دوران معاصر دچار تغییر و تحولاتی شده است، گفت: می‌توان گفت از حدود سال ۱۳۲۰ شمسی تا الان علم کلام در چند عرصه خودش دچار تحول شده که این تحول بر اساس نیازهای جامعه بوده است.
عضو هیأت علمی گروه کلام پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: علم کلام بر اساس آن نیازها سعی کرد خودش را تا حدی خودش را تغییر بدهد، هرچند هنوز هم از وضع موجود تا وضع مطلوب فاصله دارد ولی برای تأمین نیازهای جامعه سعی کرد خودش را روزآمد کرده و دچار تحولاتی شود و بر اساس نیازها جلو آمده است.
وی با بیان این که علم کلام در عرصه مدیریت، روش، متون، پژوهش و محتوا متحول شده است، گفت: در عرصه مدیریت به طور خاص می توانیم از بعد از انقلاب بیشتر حرف بزنیم، همچنانکه دهه شصت حوزه علمیه بر اساس نیازهای جامعه به این نتیجه رسید که کلام باید مطرح شود و از اساتید فن و افرادی از جمله آیات عظام سبحانی و جوادی دعوت شد که این افراد عهده دار کرسی تدریس شدند ولی چون جوابگو نبود مرکز تخصصی کلام تأسیس شد و در ادامه مراکز تخصصی کلام دیگری با گرایش های مختلف اضافه شد.
حجت الاسلام والمسلمین جبرئیلی در ادامه سخنان خود خاطرنشان ساخت: در حوزه مدیریت علم کلام با محوریت این افراد تحولی را پذیرا شدیم و حوزه و متکلمان این تحول را انجام دادند؛ در عرصه روش نیز کلام به جامع نگری رسید و علمای آن دوران فهمیدند که تنها علوم فلسفی و حدیثی جواب نمی دهد و روش جامع نگر را افراد و شخصیت های ارجمندی نظیر آیت الله ربانی گلپایگانی ارائه کرده اند.
وی در ادامه سخنان خود یادآور شد: در ارتباط با متون نیز در دوران معاصر آثار خوبی تولید شده و محصولات قابل تحسینی داریم و همچنین پژوهش های خوب، دانشنامه ها و آثار گرانسنگی از سوی پژوهشگران و مراکز پژوهشی در کشور ما در حوزه کلام تولید شده است.
عضو هیأت علمی گروه کلام پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به تحولات علم کلام در دوران معاصر در عرصه محتوا یادآور شد: کلام جدید در دوران معاصر جا افتاد و اصلاحاتی از سوی برخی شخصیت های برجسته در آن صورت گرفت، همچنانکه مرحوم آیت الله مطهری از اواخر دوران پهلوی تا اوایل جمهوری اسلامی به مرور مباحث کلام جدید را مطرح کرد.
استاد حوزه و دانشگاه با تأکید بر این که شخصیت ها بر اساس این پنج محور تحول دانش کلام در دوره معاصر را رقم زدند، گفت: ما همچنین برای این منظور می توانیم چهار مدرسه را رصد کنیم که این چهار مدرسه؛ مدرسه جبل عامل، نجف، قم و تهران هستند که انصافا متکلمان خوبی را تربیت کرده و توانسته اند نیازهای جامعه را بر اساس امکانات جوابگو باشند.
وی اضافه کرد: از جمله همین متکلمان که دست پرورده مدرسه قم و تهران محسوب می‌شود همین شخصیت برجسته یعنی شهید مطهری(ره) است که انصافا علم کلام را دچار تحولات اساسی کرد، بنابراین در دوران معاصر به ویژه پس از انقلاب کارهای زیادی انجام شده، هرچند هنوز تا وضع مطلوب و نقطه آرمانی فاصله داریم و باید برای رسیدن به آن تلاش کنیم.
در ادامه این نشست حجت‌الاسلاام والمسلمین «محمدحسن قدردان قراملکی» عضو هیات علمی گروه کلام پژوهشگاه، با اشاره به نقش علم کلام در پاسخگویی به نیازها اظهار داشت: موضوع بحث ما بیشتر حول محور نیازهای اجتماعی است، هرچند برخی در دل خود نیازهای فردی را هم جای داده است.
عضو هیأت علمی گروه کلام پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: برای این منظور این سؤال ابتدا مطرح می‌شود که جامعه فعلی، چه نیازهایی غیر از نیازهای مادی دارد؟ به نظر می رسد، یک حوزه، بحث معنویت و مسائل روحی و نفسی است چون باید ببینیم که جامعه در دل خودش آیا از معنویت لازم برخوردار است یا خیر؟
وی با بیان این که معنویت تعاریف مختلفی دارد، گفت: ما می خواهیم بدانیم آیا جامعه به سوی آرامش گام برمی دارد؟ اولین نیاز جامعه بحث روحی و روانی است که در خودش نشاطی ایجاد کند و گام هایی امیدوار کننده بردارد و نیاز دوم بحث معرفتی است که جامعه چه نیازهای معرفتی دارد؟ و ساحت سوم، ساحت اخلاقی است که جامعه چه نیازی به اصول اخلاقی دارد؟ و این اصول اخلاقی را باید از کجا اخذ کند؟
حجت الاسلام والمسلمین قدردان در ادامه سخنان خود خاطرنشان ساخت: بحث دیگر مباحث اجتماعی محض است که جامعه علاوه بر نیازهای روحی، معرفتی و اخلاقی در زندگی های اجتماعی خودش چه نیازهایی دارد؟ که از جمله آنها حکومت، انسجام وهمبستگی و مسائلی از این دست است و در کل الهیات ما در این چهار حوزه چه حرفی برای گفتن دارد و کلام چه نقشی در این حوزه می‌تواند داشته باشد؟
وی یادآور شد: به نظر می رسد جامعه علاوه بر این که دارای بهداشت جسمی و فردی باید باشد، نیازمند بهداشت مهنوی است و ساحت دوم ساحت معنویت است؛ یعنی همانطور که انسان دل نگرانی دارد که مریض نشود و کرونا نگیرد، همواره نگران است که این زندگی در دنیا به چه امیدی است؟ آیا سرای دیگری هم هست یا خیر؟ همین نیاز معرفتی یا درونی و سرشتی انسان است که می خواهد این را بداند و در مقابل برخی می‌گویند: زندگی معنا ندارد و به همین دلیل به سمت پوچی گرایی رفته اند.
استاد حوزه و دانشگاه ابراز داشت: ما اعتقاد داریم که پتانسیل جواب این ها در الهیات و کلام ما از جمله قرآن و روایات و عقل روشن وجود دارد و اگر بخواهیم تفسیری واقعی از انسان بدهیم و به این نکات اشاره کنیم که او اشرف مخلوقات خداست و جهان برای انسان آفریده شده و وجود او از خداوند است، همین مسأله یک امید و واکسن شکست ناپذیری به روح انسان تزریق می‌کند که جامعه بشری، همواره پر از امید و نشان باشد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به آیه «انا لله و انا الیه راجعون» ابراز داشت: متأسفانه جامعه امروز این آیه شریفه به این مهمی را به فوت و مرگ اختصاص داده اند، در حالی که این آیه یک جهان بینی اسلامی ناب را مشخص کرده است یعنی وجود ما نه فقط از سوی خدا باشد بلکه متعلق به خداوند است و این طوری نیست که یک وجود مستقل و متغایر از خداوند داشته باشیم و ما در یک مسیر خدایی هستیم و باید آن را ادامه بدهیم.
حجت الاسلام والمسلمین قدردان عنوان کرد: همانطور که مشاهده می‌شود علم کلام دارای ظرفیت های متعددی برای ایجاد معنویت واقعی، ایجاد حس امید و نشاط، معرفت افزایی، امور اخلاقی و همچنین مباحث اجتماعی دارد که معارف آن از کتاب خدا و سنت و عقل به دست می آید و اگر کسی با علم کلام مأنوس باشد هیچگاه دچار یأس و نا امیدی و احساس پوچی نمی‌شود.
