به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، نشست علمی با عنوان “کرونا، مجازی شدن کشورها و چالش حکمرانی و الزامات مجازی سازی جمهوری اسلامی ” توسط مرکز مطالعات فضای مجازی پژوهشگاه، روز سه‌شنبه مورخ ۳۱ تیرماه ۱۳۹۹ در سالن جلسات پژوهشگاه و همچنین به صورت مجازی تحت نرم افزار اسکای روم برگزار شد.
این نشست علمی با حضور آقایان دکتر: عباس آسوشه، محمدرضا کریمی قهرودی، سیدمرتضی موسویان و عزیز نجف‌پور آقابیگلو دنبال شد.
- عزیز نجف پور آقابیگلو در این نشست گفت: در باب کرونا دو انگاره کلی وجود دارد: ۱-کرونا یک پروژه است که توسط برخی اجرا شده است ۲- کرونا یک پروسه و رخداد طبیعی از جنس بیماریهای فراگیر طبیعی است.
وی افزود: من در بین این دو انگاره و در باب ماهیت اجتماعی و سیاسی کرونا قضاوتی ندارم ولی اگر کرونا پروسه هم باشد دو اتفاق مهم رخ داده است: الف-تحولات جدی ای در شکل زندگی جوامع خصوصا از حیث مجازی شدن جوامع رخ داده و متعاقبا ابعاد جدی در جوامع ظهور یافته که نیازمند تاملات حاکمیتها است ب-حتما که یک عده در خلال این فرآیند طبیعی دنبال پروژه های خودشان هستند و مستحضر هستید که وضعیت دنیا وضعیت رقابت قدرتها بر اساس منافع اقتصادی و سیاسی خودشان است
رییس مرکز مطالعات فضای مجازی افزود: سناریوهای متعددی پیش روی جهان قرار دارد که دو نمونه از مهمترین آنها بدین صورت است: الف– تضعیف روند جهانی شدن و تقویت رویکرد ملی گرایانه : بدین صورت که با این تصور که شیوع و فراگیری این بیماری نتیجه کاهش مرزهای جوامع به دلیل جهانی گرایی مفرط است و عملا جهانی‌گرایی موجود باعث شده تمام نقاط جهان درگیر این بیماری شود. فلذا در این سناریو تمایلات ملی گرایانه و افزایش و تقویت حریم و مرزهای کشورها در دستور کار حکومتها قرار میگیرد. سناریوی دوم این است که در پسا کرونا روندهای جهانی شدن موجود تغییری نمیکند و تلاشها بیشتر به سمت مجازی سازی دنیا سوق می یابد.
البته توسعه مجازی سازی دنیا منحصر به سناریوی دوم نیست و در سناریوی اول هم حضور پررنگی دارد و همانطور که گفتم مهمترین رخداد بعد از کرونا، مجازی سازی عالم است.
وی در تشریح وضعیت حکمرانی کشورها در عصر مجازی شدن گفت: فضای مجازی به دلیل ماهیتی که دارد نقش بازیگران عمومی و خصوصی ملی و بین المللی بسیار پررنگ تر از فضای فیزیکی است. اصلا ادبیات حکمرانی یا حکمروایی که در ذات خود متکی بر تعدد بازیگران قدرت و تقسیم بیشتر قدرت بین حکومت و سایرین است، استوار است.
الان آمریکایی ها حاکم مطلق فضای مجازی و اینترنت جهانی هستند. این سلطه و حاکمیت در لوای موسسات و شرکتهای بزرگی چون آیکان و گوگل و فیسبوک و… انجام میشود. الگوی حکمرانی مجازی آمریکایی ها با عنوان زیبای چند ذینفعی یا multistakeholderism سامان می یابد. بدین صورت که فضای مراوده و تعامل بین شرکتها و مستقل از دولتها تعریف میشود. در این فرآیند اولا دولتها تضعیف میشوند و از سوی دیگر به دلیل قدرت شرکتهای آمریکایی نتیجه تعامل بخش خصوصی سایر جوامع با شرکتهای آمریکایی مشخص است.
چین تنها کشوری است که توانسته خود را از لوای حاکمیت مجازی آمریکایی ها بیرون بکشد و با ترسیم مرزهای مجازی و اعمال حاکمیت خود بر تعامل شرکتها و پلت فورمها، از تضعیف حاکمیت خود جلوگیری کند. عنوان Multilateralism به این الگوی چین اطلاق میشود.
مشاور سابق مرکز ملی فضای مجازی ادامه داد: درست است که جهان در ساحت فیزیکی به سمت چند قطبی شدن حرکت میکنند و آمریکایی ها در حال ضعفند و بازیگران قدرتمندی چون چین، هند، برزیل و … در حال ظهور هستند. ولی مجازی شدن عالم به دلیل توانایی آمریکایی ها در عرصه مجازی و حاکمیت ایشان در این عرصه، منجر به تغییر این روند و احیای قدرت و اقتدار آمریکایی ها میشود.
نجف پور افزود: حواسمان هم باشد که در اسناد ۱۷گانه ۲۰۳۰ زیر ساخت اجرایی شدن این اسناد فناوری اطلاعات و ارتباطات و یا همان فضای مجازی ذکر شده است.
این کارشناس سیاستگذاری فضای مجازی در باب تبعات کرونا در مجازی سازی ایران ادامه داد: کرونا باعث توسعه زندگی مجازی ایرانیان شده است. از زمان عود این بیماری کشور به سرعت در حال مجازی شدن است و اقتصاد، فرهنگ ، آموزش، تفریح و … همه به سرعت دارند مجازی میشوند و مصرف اینترنت چندین برابر شده و مثلا در استان اصفهان مصرف ترافیک در اسفند ماه چهار برابر شده است و آموزش و پرورش از بهمن ۹۸ تمام آموزشهای خود را در بستر پلت فورمهای پیام رسانی و ال ام اس انجام داده و دانشگاهها و پژوهشگاهها تقریبا غالب کلاسها و جلسات خود را مجازی برگزار کرده اند و در سال تحصیلی جدید هم احتمال زیاد همین منوال و حتی شدید تر خواهد بود. به موازات تولید و مصرف محتوای فرهنگی و تفریحی افزایش جدی پیدا کرده و ارتباطات بر بستر شبکه های اجتماعی و پیام رسانها، خصوصا خارجی ها مثل واتس آپ افزایش جدی یافته است. به همین منوال غالب خدمات اجتماعی مجازی شده است و رد و بدل پول کاغذی به شدت کاهش یافته و بیشتر از طریق شبکه انجام شده است.
رییس مرکز مطالعات فضای مجازی در باب الزامات مجازی شدن جمهوری اسلامی افزود:
اول: لازم است چشم انداز و اسناد کلان جمهوری اسلامی بر اساس آینده سایبری-فیزیکی بازطراحی شود. اگر حال فعلی و آینده محتوم کشور، مجازی-فیزیکی است معنی ندارد که در چشم انداز و اسناد بالادستی فضای مجازی جایگاه درستی نداشته باشد و یا اینکه برنامه هفتم توسعه با رویکرد دو ساحتی سایبری-فیزیکی طراحی شود. ما قبلا در برنامه ششم توسعه بر اساس رویکرد دوساحتی سیاستها و احکام برنامه ششم را به مرکز ملی و مجلس پیشنهاد دادیم ولی متاسفانه فضای مجازی مدود به فناوری اطلاعات و ارتباطات شد و هیچ دلالت روشنی به سایر حوزه های راهبردی حکمرانی جمهوری اسلامی پیدا نکرد.
دوم: اصولا باید ساختار حاکمیت بر اساس الزامات سایبری-فیزیکی بازطراحی و ارتقا یابد و ساختارهای موجود کفاف حکمرانی مجازی جمهوری اسلامی را نمیدهند. مثلا لازم است کمیسیون تخصصی فضای مجازی مجلس شورای اسلامی ایجاد شود
سوم: تسریع در راه اندازی شبکه ملی اطلاعات واقعی به صورت غیرنمایشی و حسب تعاریف و مصوبات شورای عالی فضای مجازی لازمه امکان تحقق حکمرانی جمهوری اسلامی است. در وقایع آبان ۹۸ بر همگان به صورت عینی و عملیاتی روشن شد که پیشرفت ۸۰ درصدی شبکه ملی اطلاعات یک دروغ بزرگ بوده است.
چهارم: مردمی‌سازی فضای مجازی و معماری فضای مجازی بر اساس جامعه ایرانی ضرورت و الزام دیگری است که باید رعایت شود. اگر فضای مجازی یک جامعه بر بستر فناوری اطلااعات است پس ساختار اجتماعی این جامعه می باید متناسب با ساختار اجتماعی جامعه فیزیکی و سبک زندگی و اهداف و نیازها و ارزشها و سلایق و فرهنگ جامعه ایرانی معماری و توسعه یابد. اندرو فینبرگ در کتاب reinventing the internet به تفصیل این موضوع را توضیح داده است. مشارکت روشمند متخصصین داخلی در توسعه محصولات و سرویسهای داخلی و بها دادن به انها هم یکی دیگر از شاخه های مردمی سازی است.
پنجم: اعمال حکمرانی صرفا محدود به حوزه داده نیست و نگاههای مهندسانه چندوقتی است صرفا از حکمرانی داده حرف میزنند در حالی که حکمرانی باید در ساحات کلان، اجتماعی و داده انجام شود که لازمه این امر تعیین مرزهای مجازی و متعاقبا اعمال حاکمیت جدی بر انهاست. ششم: امروزه خارجی ها از طریق پلت فورمها ااقدام به مداخله در امور جامعه ایرانی میکنند طبعا در کنار مواجهه و کنترل اینها، باید به طور جدی توسعه پلت فورمهای مختلف خدماتی و ارتباطی توسط مجموعه های داخلی در دستور قرار گیرد.
- در ادامه این نشست، دکتر محمدرضا کریمی قهروی بیان داشت: الان جامعه ما جامعه ای شده که به سمت Always Online می‌رود که به آن جامعه الحاقی می گویند. یعنی باید جامعه همیشه به روز باشد این موضوعی که اعلام شده است از سال ۲۰۳۵ تا سال ۲۰۴۰ حتماً اتفاق می افتاد و ما باید برای این موضوع به این مهمی آماده باشیم. امروزه شبکه‌ها از ۵G به سمت ۶ G در حرکت هستند و تا چند وقت دیگه نسل ۶ G رونمایی خواهد شد این نسل به نام نسل شبکه انسانها نامگذاری شده است مودم هایی که در آن ۶ G کار می کند مصرف انرژی به شدت پایین دارد مودم های بسیار با کیفیتی دارد طوری که زیر آب هم مودم کار میکند.
وی افزود: در خصوص پیشرفت تکنولوژی ما قدرت انتخاب نداریم و نمی توانیم چیزی را انتخاب کنیم بلکه به ما تحمیل میشود و مگر گوشی هوشمند را ما انتخاب کردیم گوشی هوشمند را انتخاب نکردیم. ما باید قدرت مقابله با این تکنولوژی داشته باشیم و به نفع خودمان از آن استفاده کنیم. باید غرب را بفهمیم هضم کنیم و خودمون باشیم. فناوری های مدرن یکسری ویژگی هایی دارد که ما نمی‌توانیم از آن ویژگی ها فرار کنیم. فناوری های مدرن یک کل به هم پیوسته است مثلا وقتی جاروبرقی را انتخاب می کنیم جاروبرقی برق می‌خواهد برق نیز نیروگاه می‌خواهد نیروگاه مهندس می‌خواهد آن مهندس دانشگاه می خواهد و همینطور تا آخر می‌رود. تکنولوژی هم همینگونه است. هیچ کشوری در فناوری نمی تواند خود اتکا شود چین با صدراعظم آلمان تفاهم‌نامه امضا میکند که بیانگر همین موضوع است.
این پژوهشگر حوزه فضای مجازی ادامه داد: اولین گام که به سمت فهم و تمدن جدید می رویم، فهم این تمدن هست. ما با یک سیستم پیچیده طرف هستیم. ما تردیدی نداریم که مواجه مان باید هوشمندانه و مبتکرانه باید باشد اما چگونه؟ چگونه این بحث ها را روی زمین بیاوریم و عملیاتی کنیم؟ چرا میگوییم دیگران باید انجام دهند این ما چه کسی هست؟ همه می گویم فقط چرا درست نمی شود اولین مخاطب های این “نمی‌شود” خودمان هستیم.
کریمی قهرودی با توجه دادن به ابعاد اجتماعی فضای مجازی افزود: رگولاتوری ما از فناوری عقب تر است تا رگولاتوری به فناوری میخواد برسد فناوری جدیدی می آید و به عقب می ماند. ما برای فضای فیزیکی و سایبری چه قوانین و مقرراتی را تثبیت می کنیم؟ ما باید متناسب با زیست‌بوم خودمان دنبال راهکار برویم نباید مقلّد غرب شویم. در مفاهیم استقلال مثلا استقلال در جامعه آینده یعنی چی؟ در عصر شکار، مثلا مفهوم امنیت این بود که باید به غار بروید آیا در عصر صنعتی هم می گوییید که باید برای امنیت در دل غار برویم خیر باید در شهر باشید. الان ما در دل یک جامعه شیشه‌ای زندگی میکنیم و در این فضا امنیت اجمالا یعنی باید استقلال خودمان را حفظ کنیم حاکمیت ملی در فضای سایبر برای ما است. ابعاد حاکمیتی را حتماً باید بپذیریم ارزشها باورها و فرهنگ خود را نیز باید بپذیریم. ما به یک جامعه سایبری فیزیکی داریم می رویم باید این جامعه را خوب بشناسیم فهم و هضم کنیم همچنین قواعد و بازی آن را باید بشناسیم در دوران گذار تغییرات بسیار بی حد و مرز است و جهان نیز بی ثبات می باشد بسیاری از زیرساخت ها و روابط در هم می ریزد. ارتقاء و آگاهی مردم هم مهم است هر چی آگاهی مردم را افزایش دهیم آن چیزی که میخواهیم بهش می رسیم. گفتمان سازی نیز جزو همین موضوع می‌باشد.
وی در خاتمه صحبت‌های خود گفت: حاکمیت باید بازی‌های بزرگ را طراحی کند. امنیت سایبری ملی را باید گفتمان کنیم. برای این عصر جدید واقعا نیاز به قانون داریم. کلی محصولات جدید الان در حال ورود به کشور می‌باشد که باید آنها را ارزیابی کنیم. بحث نرم‌افزارهای پایه به عنوان سلاح‌های فضای مجازی هم هست که باید مورد بررسی قرار دهیم.
- در ادامه این نشست علمی، دکتر عباس آسوشه استاد دانشگاه تربیت مدرس گفت: تکنولوژی با سرعت بسیار بالایی در حال پیشرفت است و باید بتوانیم از تکنولوژی به بهترین وجه استفاده بکنیم. برای حکمرانی فضای مجازی باید به مصوبات شورای عالی فضای مجازی جامعه عمل بپوشانیم. مثلا مصوبه سامان دادن به پیام رسان های داخلی و خارجی که در سال ۹۶ به تصویب رسید به درستی عمل نشد و اینطور نمی‌شود حکمرانی کرد. ما تا به امروز به آن مصوبه عمل نکرده ایم و با این توجیه که تعادل را میخواهیم رعایت کنیم هم به خارجی اجازه فعالیت دادیم هم به داخلی و گفتیم همه هر کاری می‌خواهند بکنند و مردمان را هم بدون هیچ ملاحظه ای در اختیارشون قرار داده ایم.
معاون سابق فناوری مرکز ملی فضای مجازی در توصیف سناریوهای پیش رو و سناریوی مطلوب جمهوری اسلامی افزود: اگرچه بسیاری از متخصصان مواجهه را به طور کلی به دو دسته منفعلانه و فعال تقسیم می‌نمایند، لکن سناریوی کلی کشور به منظور مواجهه صحیح با فضای مجازی و در اختیار گرفتن حکمرانی فضای مجازی را با توجه به منویات مقام معظم رهبری می‌توان در یک جمله خلاصه کرد، و آن «تغییر رویکرد جمهوری اسلامی ایران از مواجهه انفعالی به مواجهه فعال» است.
آسوشه در تشریح عبارت مواجهه فعال، آن را بر سه نوع تقسیم‌بندی کرد:
نوع یک: مواجهه فعال در بسترهای وارداتی: این نوع از مواجهه، به منظور واکنش فعال «درون» یا «در ازاء» بسترهای وارداتی از جمله اینترنت، مرورگرها، جستجوگرها، پیام‌رسان‌ها، بازی‌های رایانه‌ای و… می‌باشد. بسیاری از اقدامات پیشنهادی از جمله پالایش محتوا، ممیزی فناوری، خدمات، سکوها و محتوای خارجی (احداث گمرک فضای مجازی)، تولید و نشر انواع محتوای سالم و مفید، التزام شرکتها و سکوها به رعایت قوانین جمهوری اسلامی، تدوین پیوست فرهنگی برای فناوری‌های نوین قبل از ورود فناوری، مبارزه با جرائم، طبقه‌بندی سنی و جنسیتی و موضوعی محتوا و خدمات، شبکه ملی اطلاعات، جلوگیری از خروج اطلاعات، رعایت اصول پدافند غیرعامل و … در راستای این نوع از مواجهه است.
نوع دو: مواجهه فعال تقلیدی یا همان بومی‌سازی: نوع دوم از مواجهه فعال، بومی‌سازی سخت‌افزارها، نرم‌افزارها، خدمات و محتوای فضای مجازی است. چنانکه تا کنون چنین مواجهه‌ای در قبال برخی از خدمات مهم صورت پذیرفته است. خدماتی از قبیل راه‌اندازی کلوب و فیس‌نما در مقابل فیسبوک، آپارات در مقابل یوتیوب، اسنپ در مقابل اوبر، پیامرسانهای داخلی در مقابل تلگرام و واتساپ، تولید بازی‌های داخلی مشابه نمونه خارجی آن و…،نداا همه و همه از مواجهه فعال نوع دوم به حساب می‌آیند.
نوع سه: مواجهه فعال و مبتکرانه: اگرچه توجه به نوع اول و دوم مواجهه فعال در شرایط امروز ضروری و غیرقابل انکار است، لکن برفرض ورود و حضور جدی در فضای مجازی بر اساس این دو نوع از مواجهه، باز حظی از انفعال در مواجهه کشور وجود دارد که آن انفعال در پذیرش ایدئولوژی مستور در فناوری‌های وارداتی است. پُر واضح است که رویدادهای فناورانه به ویژه در حوزه فضای مجازی برآمده از ایدئولوژی می‌باشد که آن را ایجاد و هدایت کرده است. پرداختن به بنیان‌های نظری فناوری اطلاعات و ارتباطات یا جهان‌بینی حاکم بر آن، از آن جهت که با سبک زندگی کاربران ارتباط مستقیم دارد، همواره مورد توجه اندیشمندان بوده است. به جرأت می‌توان گفت ایدئولوژی‌های غالب مدرن در ذیل دموکراسی اومانیستی ظاهر شده و وجه یا شأنی از آن را محقّق کرده و میکنند. ایدوئولوژی اسلامی الگویی از انسان‌شناسی دینی را ارائه می‌دهد که تفاوت بنیادی با اومانیسم غربی دارد.
وی تاکید کرد: در نوع سوم از مواجهه فعال که قطعه کمتر توجه شده پازل مواجهه جمهوری اسلامی بوده است، آنچه که به عنوان اصل، محور و هدف مورد توجه مدیران و فعالان قرار میگیرد، بنیان‌های فکری و تمدنی اسلامی است. بر این اساس علاوه بر بهره‌گیری از فناوری‌های موجود و سرلوحه قراردادن خلاقیت و ابتکار، فضای مجازی جدیدی متناسب با اصول اسلامی به جهان عرضه می‌گردد.
این استاد دانشگاه تربیت مدرس در تبیین اصول و الزامات جمهوری اسلامی در عرصه فضای مجازی گفت: الزامات مواجهه فعال جمهوری اسلامی ایران در عصر فضای مجازی، بایسته‌هایی است که تحقق اهداف و شکل‌گیری حکمرانی فضای مجازی در گرو رعایت آن است. هر چه این الزامات بیشتر و دقیق‌تر مورد توجه قرار گیرد، دستیابی به اهداف مذکور سریع‌تر و در گستره‌ای وسیع‌تر محقق خواهد شد.
اولین اصل و الزام، نوآوری است. نوآوری، خلاقیت و ابتکار از جمله لازمه‌هایی است که مواجهه فعال هرگز بدون آن محقق نخواهد شد. هرچند خودکفایی در اغلب لایه‌های فضای مجازی حاصل گردد، لکن تا زمانی که ایده آن، مبتنی بر فلسفه و سبک زندگی غربی است، حظی از انفعال را با خود همراه دارد. لکن در سناریوی حکمرانی فضای مجازی کشور نوآوری و خلاقیت در تولید فناوری‌ها و محصولات فضای مجازی مبتنی بر تفکر و سبک زندگی اسلامی‌ایرانی، برخورداری از مواجهه فعال را تضمین خواهد کرد.
دومین اصل، خوداتکایی و درون‌زایی است. با توجه به اصل استقلال و عدم وابستگی به بیگانگان که در اصول حکمرانی فضای مجازی از آن سخن به میان آمد، لازمه چنین رویکردی، خوداتکایی در تمامی زیرساخت‌های حیاتی، سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای پایه و سکوهای عمومی مورد نیاز کشور است.
سومین محور، فرامرزی بودن و برون‌گرایی است. اگرچه در ذاتی بودن یا نبودن ویژگی بی‌مرزی در فضای مجازی اختلاف نظر وجود دارد، لکن آنچه که مورد اتفاق همگان است، تغییر مفهوم مرز و پیدایش مرزهای جدید در فضای مجازی است که لازم می‌دارد در مواجهه کشور رویکرد فرامرزی یا به تعبیر دیگر برون‌گرایی اتخاذ گردد. ایجاد عمق استراتژیک منطقه‌ای، بین‌المللی و کشورهای همسو و همچنین ترسیم و گسترش مرزهای فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، فناوری، امنیتی و… در فضای مجازی از جمله اقدامات مهم در رویکرد فرامرزی است.
چهارمین الزام ضرورت نگاه فرصت‌محور است. با توجه به پیدایش فناوری‌های پیشرفته، تغییرات روزآمد فضای مجازی و پیامدهای ناشی از انفعال کشور در پذیرش و استفاده از آن، نگاه تهدید محور به مقوله فضای مجازی را نگاه غالب ساخته است. این در حالی است که استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی در جهت تسهیل خدمت‌رسانی، عدالت، هم‌افزایی، شفافیت، توسعه اقتصادی و اجتماعی و… بسیار راه‌گشا و ضروری است. همچنین این فضا با توجه به ویژگی‌های مهمی از جمله شبکه‌ای، تعاملی و فرامرزی بودن، بهترین ابزار در جهت نشر تفکر و سبک زندگی اسلامی در جهان است.
در نتیجه در سناریوی مواجهه جمهوری اسلامی ایران با فضای مجازی به دلیل رعایت اصول و الزامات دیگر از جمله اسلامیت، استقلال و خوداتکایی (که تهدیدات را به حداقل خواهد رساند) نگاه فرصت‌محور غالب و حاکم بر رویه‌ها خواهد بود.
افزایش مشارکت فعالانه مردمی پنجمین ضرورت و الزام جمهوری اسلامی در مجازی شدن است: دولت با توجه به روزآمدی تغییرات فضای مجازی و کثرت حوزه‌های تحولی، بی‌شک نخواهد توانست به تنهایی مدیریت این فضا را عهده‌دار شود، بلکه لازم است با تمرکز بر تنظیم‌گری و تقویض بخشی از اختیارات اجرایی دولت به بخش خصوصی، نهادهای مردمی و نخبگان، این حجم از نیازهای فردی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و… در بستر فضای مجازی و فعالیت در لایه‌ها، ابعاد و حوزه‌های مختلف این فضای را صحیح و سریع پاسخ دهد. همچنین دولت می‌تواند با افزایش حس مسئولیت و بسترسازی مشارکت عموم مردم در حکمرانی فضای مجازی در جهت رشد و تعالی کشور گام‌های مؤثری بردارد.
پیاده‌سازی بر بستر شبکه ملی اطلاعات ششمین الزام مجازی شدن جمهوری اسلامی است. بدیهی است به منظور حفظ و توسعه استقلال در حکمرانی فضای مجازی، لازم است شبکه ملی اطلاعات به عنوان زیست‌بوم پیاده‌سازی تمامی برنامه‌های تحولی در فضای مجازی مورد لحاظ قرار گیرد و تمامی اقدامات توسعه‌ای در این حوزه، متناسب با توسعه شبکه ملی اطلاعات (مطابق با الزامات مصوب شورای عالی فضای مجازی) صورت پذیرد.
الزام و اصل مهم آخر، ضرورت ایجاد و توسعه سکوهای خدمات پایه و عمومی است.
در حال حاضر سکوهای جهانی در حوزه‌های مختلف و مورد نیاز کاربران، خدمت‌رسانی کرده و بخش مهمی از بازار ایران را به خود اختصاص داده و یا به زودی خواهد داد. لذا ایجاد و توسعه سکوهای مورد نیاز در حوزه‌های استراتژیک کشور (پیامرسان، آموزش، بهداشت، اقتصاد، کشاورزی و…) با تأکید بر ظرفیت بخش خصوصی به منظور خروج از وابستگی به فضای مجازی تحت حاکمیت امریکا، از راهبردهای اساسی جمهوری اسلامی ایران در سناریوی مواجهه با فضای مجازی خواهد بود.
- دکتر سید مرتضی موسویان دیگر ارائه‌دهنده این نشست گفت: برای اینکه بتوانیم در فضای مجازی فعالیت انجام بدهیم اولین موضوعی که بسیار مهم است درک مجازی شدن می باشد، که بدون درک این موضوع عملاً امکان فعالیت و موفقیت در فضای مجازی را نخواهیم داشت. کشورها به دو دسته تقسیم می شوند کشورهایی که کنشی عمل میکنند؛ کشورهایی هستند که برنامه دارند و طبق برنامه خود پیش می‌روند. کشورهای دیگری هستند که واکنشی عمل میکنند آن کشورها تاخیر در اجرای برنامه را ندارد و به نوعی می‌توانیم با آنها بدون تاخیر نیز بگوییم. فضای مجازی مانند یک زیست‌بوم است برای اینکه بتوانیم در آن موفق باشیم باید یک زیست‌بوم مطابق با شرایط خودمان و برای خودمان طراحی کنیم در غیر این صورت باید زیست بومی که توسط کشورهای دیگرطراحی شده است را بپذیریم و در قالب آنها زندگی کردن را بپذیریم که این به معنی شکست می‌باشد بنابراین برای داشتن یک برنامه عملیاتی باید یک زیست‌بوم برای خودمان داشته باشیم.
رییس سابق مرکز رسانه های دیجیتال افزود: حدود ۱۸ تا ۱۹ سال پیش امکان شفاف سازی حساب های بانکی وجود داشته ولی چرا این را به وجود نیاورد که شفافیت داشته باشد ما دولت الکترونیک را از دست دادیم و به دولت همراه رسیدیم. ما شعارهایش را دادیم سمینار هایش را برگزار کردیم ولی در عمل هیچ قدم مثبتی بر نداشتیم. در شبکه ملی اطلاعات با اجبار و اصرار نمی شود کار را پیش برد. اگر قرار است حکمرانی داشته باشیم و واکنش گرا نباشیم و اینکه کنشگر باشیم باید به این موارد پردازیم.
