علوم انسانی موجود؛ رشحه‌ای از علم امام باقر(ع)

بسیاری از مطالبی که امروزه به نام علوم انسانی می‌شناسیم را ابتدا آن حضرت بیان کرده اند.

به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، آیت‌الله ابوالقاسم علیدوست عضو هیأت علمی گروه فقه و حقوق پژوهشگاه در گفت‌وگو با خبرگزاری رسا، ضمن تسلیت شهادت امام محمدباقر(ع) بیان کرد: زمانی که در زمینه ابعاد شخصیتی یک امام معصوم(ع) سخن گفته می شود، ممکن است فردی از نگاه شیعه بحث خود را مطرح کند، یعنی از عصمت، علم فوق العاده، و کرامات امام سخن بگوید که البته کار صحیحی است.

عضو هیأت علمی گروه فقه و حقوق پژوهشگاه ادامه داد: همچنین امکان دارد فردی از جهت اجتماعی و اخلاقی فارغ از این که باور شیعه چیست، به تبیین ویژگی های اخلاقی امام بپردازد که در چنین صورتی حتی یک یهودی، مسیحی و هندو نیز می تواند از امام باقر(ع)، اخلاق امام، ارتباط امام با خدا، ارتباط امام با خود، ارتباط امام با خدا و ارتباط با خلقت صحبت کند.

وی با بیان این که در مورد هر امام معصوم(ع) یک ویژگی بیشتر اهمیت دارد، گفت: به عنوان مثال زمانی که در زمینه امام حسین(ع) صحبت می کنیم بیشتر از عاشورا و حادثه کربلا صحبت می شود، در بحث از امام باقر(ع)نیز، تأسیس دانشگاه و حوزه از سوی ایشان بارز است.

عضو هیأت علمی گروه فقه و حقوق پژوهشگاه اضافه کرد: دانشگاه و حوزه ای که از سوی امام محمدباقر(ع) تأسیس شده بود اختصاص به شیعیان و حتی مسلمانان نداشت یعنی دانشگاهی از اسلام برای انسان بود و هر فرهیخته ای می تواست از این دانشگاه استفاده کند.

وی با تصریح بر این که برای دست یابی به عظمت دانشگاه امام باقر(ع) باید فضای دوران تأسیس را بررسی کرد، ادامه داد: دانشگاه امام باقر(ع) در فضایی تأسیس شد که حدود صد سال امامت منحرف شد، امامتی که از سقیفه سردرآورده بود، می گذشت.

آیت‌الله علیدوست افزود: امامت منحرف در آن زمان چیزی از دین و اسلام باقی نگذاشته بود، یعنی جایگاه خداوند را به گونه ای دیگر بیان کرده و پیامبری را معرفی کرده بود که سلمان رشدی خبیث براساس همان متون سقیفه، پیامبراکرم(ص) را آن گونه توصیف کرد، گرچه اضافاتی نیز بیان کرده اما زمینه آن از همان سقیفه بود.

وی اضافه کرد: امامت به جایی رسیده بود که فاسدترین، فاسق ترین و گمراه ترین افراد مدعی خلافت رسول الله و حتی گاهی خلافت الله بودند؛ در تفسیر قرآن، اخلاق، شریعت، فقه و اصول فقه و فلسفه فقه انحرافاتی به وجود آمده بود یعنی می توان گفت یک ظاهری از اسلام مانده بود بدون واقعیت.

عضو هیأت علمی گروه فقه و حقوق پژوهشگاه در ادامه به فعالیت‌های امام محمدباقر(ع) برای مقابله با انحرافات اشاره کرد و گفت: تهذیب معارف دین، نخستین کار امام باقر(ع) بود یعنی حضرت در نخستین مرحله میان آنچه که معارف دین القا می شد از جمله ابداعیات و مسیحیات، تهذیب و تنزیه ایجاد کرد.

وی تکمیل معارف را از فعالیت‌های امام محمدباقر(ع) دانست و بیان داشت: بسیاری از روایات بیان شده، مربوط به آن حضرت است که زمینه های مختلف اعم از فقه، شریعت و اخلاق را شامل می شود و تکمیل کننده آنچه که سالم مانده بود به شمار می رود.

آیت‌الله علیدوست افزود: کار سوم امام تأسیس بود، یعنی امام محمدباقر(ع) مطالب زیادی که امروزه به نام علوم انسانی می شناسیم نه اسلامی، را بیان کرده اند؛ مطالبی که از سوی امام باقر(ع) بیان شده جزء معارف دین است ولی ممکن است در اصطلاح امروز به عنوان علوم اسلامی شمرده نشوند.

وی خاطرنشان کرد: چهارمین فعالیت امام محمدباقر(ع) تدریس و تربیت شاگردان بی شمار است که در دانش رجال از آنها صحبت می شود؛ ده ها سال پیش از تولد امام محمدباقر(ع)، پیامبراکرم(ص) بشارت ایشان را می دهند و با نام باقرالعلوم شکافنده دانش ها از ایشان یاد می کنند که به حق، همان طور انتظار می رفت امام(ع) در این کار موفق بودند.