به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، به همت قطب علمی فلسفه دین اسلامی و گروه علمی منطق فهم دین پژوهشگاه نشست علمی «کرونا و مسئله حضور خدا» با ارائه حجت الاسلام و المسلمین حمیدرضا شاکرین روز شنبه مورخ ۲۰ اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۹ به صورت مجازی و تحت نرم‌افزار ادوب اکانت برگزار شد.
حجت الاسلام شاکرین در این نشست علمی به مسئله حضور خدا به طور عام و مسئله دعا و اجابت خدا به طور خاص پرداخت.
عضو گروه منطق فهم دین پژوهشگاه با اشاره به فراگیری پرسش‌های فکری و به خصوص الهیاتی پس از شیوع کرونا، یکی از مهمترین پرسش‌های مطرح را درباره حضور خدا دانست. برای پاسخ به این پرسش وی ابتدا به تبیین مفهوم حضور خدا از دو منظر: ۱٫ فلسفی و ۲٫ نگاه انسانی اشاره کرد.
عضو شورای علمی قطب فلسفه دین اسلامی مفهوم حضور خدا به لحاظ فلسفی و متافیزیکی را به معنای معیت خدا با همه پدیده‌ها تبیین نمود.
وی در این خصوص گفت: حضور خدا در نگاه فلسفی به معنی حضور فیزیکی نیست بلکه به معنای معیت خدا با همه پدیده‌ها است و این معیت قیومی است یعنی خدا به همه پدیده‌ها احاطه دارد.
شاکرین افزود: نتیجه آن این است که خدا به همه امور آگاه است و همه چیز معلوم خداوند است و به علاوه همه چیز قائم به اوست؛ هیچ چیز مستقل نیست و بدون اراده خدا واقع نمی‌شود. این دیدگاه در ادبیات دینی هم به صورت جدی مطرح است و از آن دفاع می‌شود.
حجت الاسلام شاکرین در ادامه درباره نگاه انسانی به مسئله حضور خدا گفت: برای اینکه ببینیم مفهوم حضور خدا از نگاه انسانی چیست باید ببینیم به طور معمول انسانها از حضور خداوند در امور و پدیده‌ها چه انتظاری دارند. یکی از انتظارات مهم و اصلی انسانها این است که خداوند با توجه به علم، قدرت و خیرخواهی مطلق خود مانع وقوع شروری مانند کرونا شود و دعای ما را درباره این گونه امور بشنود و آنها را اجابت کند. اهمیت این مسئله تا آنجاست که حتی برخی به دلیل اینکه تبیین درستی از آن صورت نگرفته و پاسخ درستی ارائه نشده، پیشنهاد نحوه دیگری از خداپرستی- الهیات دئیستی- را مطرح می‌کنند.
عضو گروه منطق فهم دین پژوهشگاه در ادامه گفت: بسیاری از انسانها چنین اموری را شر گزاف تلقی می‌کنند، هر چند ممکن است با این اصطلاح آشنا نباشند اما تلقی آنها از این شرور تلقی شر گزاف است. یعنی یا برای آن هیچ‌گونه خیری را درنظر نمی‌گیرند یا شر آن را بیش از خیر و برکت آنها می‌دانند.
وی افزود: در اصطلاح به چنین شروری، شر گزاف گفته می‌شود. حال باید دید آیا واقعاً این امور شر گزاف هستند؟ برای نمونه آیا شیوع کرونا را می‌توان شر گزاف دانست؟ اگر همه جنبه‌های این پدیده بررسی شود نشان می‌دهد که خیر آن بسیار بیش از شر و کاستی آن است. پیشرفت دانش، توجه انسان به معنویت و جهش اخلاقی در برخی جوامع، بهبود وضعیت محیط زیست، بازنمایی کاستی‌های تمدن مدرن، ایجاد زمینه‌هایی برای اصلاح برخی نظام‌ها و ساختارهای حکومتی و مانند آن در جوامع انسانی از موارد خیر و برکت شیوع این بیماری است که نتایج آن تا نسل‌ها در جوامع بشری باقی خواهد بود.
عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصریح کرد: نگاه انسان به شیوه مدیریت حیات خود بر مبنای عقل خود بنیاد و به تعبیری غرب بنیاد حتی در حوزه‌های اخلاقی به شدت به چالش کشیده شد و نشان داد مسیری که انسان مدرن در پیش گرفته نتیجه‌ای جز تباهی ندارد.
وی افزود: بنابراین شیوع یک بیماری، انسان را در مسیری قرار داد که نسبت به مسیر حیات خود و نحوه تحقق سعادت خود باز اندیشی کند. کرونا نشان داد بن مایه تفکر غرب و تفکر جدید چه اندازه تهی است و اخلاقیات را نابود کرده است. نیاز انسان به وحی و ارتباط با خدا و دستاوردهای بدیل ناپذیر آن دوباره آشکار شده و خسارتهای ناشی از مغفول داشتن آن هرگز جبران نمی‌شود. بنابراین تغییر نگاه ما نسبت به شرور و چنین وقایعی می‌تواند یکی از راه‌حلهای پاسخ به چنین پرسش‌هایی باشد. البته در این زمینه پیوندهای علی و معلولی و نظام ضروری عالم و نقش انسان در پدید آمدن این مسائل نیز حایز اهمیت است.
حجت الاسلام شاکرین در ادامه به مسئله دعا و انتظار انسان برای اجابت آن پرداخت و گفت: در مسئله اجابت دعا باید نگاه خود را عمیق‌تر و دقیق‌تر کنیم. علامه طباطبایی (ره) می‌فرماید امکان ندارد دعا شود و اجابت نشود اما دو نکته هست که باید در آن دقت شود. اول اینکه دعا واقعا محقق شود و دوم اینکه اجابت شکل‌های مختلف دارد. نباید اجابت دعا را منحصر در ظاهر آنچه ما خود می‌پسندیم بدانیم. دعا حتما اجابت می‌شود اما ممکن است ما متوجه اجابت شدن آن نشویم. کسی که دعای خاصی برای خود می‌کند مثلا در مورد ازدواج یا مانند آن در کنه این دعا خوشبختی خود را طلب می‌کند. خداوند که خیر او را می‌خواهد دعای او را برآورده می‌کند اما ممکن است در مصداق با آنچه فرد به دنبال آن است متفاوت باشد یعنی فرد خوشبخت شود اما نه به واسطه مصداقی که خود به دنبال آن بوده و گمان می کرده خیرش در آن است.
دکتر حمیدرضا شاکرین در پایان گفت: در مورد همین بیماری کرونا یکی از نتایج آن ارتباط با خدا، دعا و آرامش معنوی و درونی انسان است که امروزه اثبات شده ارتباط بسیار محکمی با سلامت جسم دارد و در سلامت جسم مؤثر است. بنابراین دعا در حال اجابت شدن است. اما اگر منظور این است که با یک دعا همه مشکلات برطرف شود باید حقیقت چنین دعایی هم در انسان بوجود آید یعنی انقطاع کامل انسان از غیر خدا واقع شود. بنابراین هم سطح دعای ما و درجه دعای ما مطرح است و هم باید توجه داشت که اجابت دعا شکل‌های مختلف دارد و اجابت دعا ممکن است در مصداق دیگری انجام شود.
