به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، آیت‌الله علی‌اکبر رشاد رئیس و موسس پژوهشگاه در همایش یک روزه «به سوی اجتهاد» که در محل دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد، با اشاره به تفاوت میان حوزه و دانشگاه در زمینه تحصیل، ابراز کرد: در حوزه علمیه، مدت و مدرک تعیین نمی‌شود، بلکه اجتهاد هدف نهایی تحصیل علمی است که پیش روی طلبه قرار می‌گیرد.
رئیس و موسس پژوهشگاه افزود: با توجه به دوره های درسی سلف صالح به نظر می‌رسد که در گذشته این گونه بوده که تحقق ملکه اجتهاد به سرعت دست یافتنی و آثار آنان اجتهادی و نوپردازانه بوده است.
تولیت حوزه علمیه امام رضا(ع) تهران از اثرگذاری آثار علمایی مانند مرحوم شیخ انصاری گفت و یادآور شد: ایشان فروع بسیاری را در «مبسوط» آورد که نقطه عطفی تکرار ناپذیر در تاریخ فقه است که تا کنون نداشته‌ایم. مطالب و یادداشت‌های مرحوم صاحب جواهر نیز که در قالب کتاب ارائه شده‌است، از آثار دیگر ارزشمند علمای حوزه است.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه فراموش‌شدن یا از میان رفتن سنت‌های تاریخی در فقه و اصول و دروس حوزه علمیه موجب شده که امروزه دست یافتن به اجتهاد را سخت بدانند، توجه به مبانی در گذشته را عامل رشد و اجتهاد محوری دانست و غفلت از آن مانند توجه نکردن به علم کلام را از دلایل ضعف در این عرصه عنوان کرد.
وی با اشاره به اینکه همه اصول بر همه کلام مبتنی است، گفت: امروز نگاه فرانگر به علم رایج است که این نگاه معرفت‌شناسانه به همه پدیده ها از دوره کانت ایجاد شد و در کشور ما نیز فلسفه‌های خاص که وجه معرفت شناسی دارد، رشد کرده است و از این رو، به نظر می‌رسد اهتمام نسبت به پیوند زدن قواعد اصول به این مبانی و مبادی لازم است.
آیت‌الله رشاد با بیان اینکه این امر موجب مسلط شدن طلبه به علم می‌شود، اظهار کرد: اگر به مبانی اهتمام نشود، بنای انسان بر مباحث دیگران قرار می‌گیرد و فرد بر اساس آن اهتمام می‌ورزد و به رای سایرین اعتماد می‌کند.
رئیس و موسس پژوهشگاه افزود: باید حوزه علمیه در عرصه مبانی برنامه‌ریزی کند و از همین رو می‌بایست به فلسفه، اصول و فقه به صورتی عمیق‌تر پرداخت.
وی توضیح داد: امروز به فلسفه دین نیاز داریم و فقه به این مبانی نیاز دارد و علوم انسانی نیز به فقه که بخش عمده سبک زندگی انسان و مناسبات مسلمانان را تنظیم می‌کند، محتاج است.
رئیس شورای حوزه علمیه تهران افزود: سبک زندگی، حاق و واقعیت تمدن است و غرب می‌خواهد سبک زندگی خود را به سایر جهان منتقل کند، بنابراین اگر این سبک در جامعه به فرهنگ تبدیل شود، هویت ما را می‌سازد و ما یک ایرانی غربی می‌شویم. یعنی لازم نیست کسی با هزینه زیاد و وجود بی‌فایده در غرب زندگی کند، بلکه پذیرش سبک زندگی در داخل کشور کافی است و هزینه‌ای نیز ندارد.
وی با اشاره به اینکه فقه با رویکرد فردی برای احکام فرد انسان، فقه اجتماعی مربوط به احکام جامعه و در مرتبه بالاتر، فقه فرهنگ‌ساز که فقه‌الحضاره نام دارد، به طور طبیعی در طول یکدیگر هستند، اظهار کرد: انسان موجودی اجتماعی است و شریعت می‌بایست این زندگی را تبیین کند و حکومت نیز زمینه‌ای برای ایجاد فرهنگ است. انقلاب اسلامی نیز بر همین اساس یعنی از فردپروری به حکومت اسلامی رسید و این امر نیز مقدمه تمدن‌سازی است که این نگاه، همان فهم جامع، دقیق و فرانگر به فقه می‌باشد.
رئیس و موسس پژوهشگاه اضافه کرد: باید علوم انسانی اسلامی ایجاد شود؛ زیرا علوم اسلامی به ما موضوع‌شناسی می‌دهد و وقتی فهم موضوعی مانند اقتصاد را داشته باشیم، می‌توان فقه اقتصاد اسلامی را بیان کرد.
وی در ادامه به سهم طلبه در تحصیل اشاره کرد و با اذعان بر اینکه این سهم در حال حاضر حذف شده است، توضیح داد: طلبه در درس خواندن باید زحمت بکشد، اما تلخیص، ترجمه و … موجب می‌شود که او بدون زحمت درس بخواند، در نتیجه مجتهد نمی‌شود.
آیت‌االه رشاد با بیان اینکه با رایج شدن کتاب‌ها و روش‌های جدید، سهم طلبه در تحصیل صفر شده و در حالی که ادبیات عرب نماد درس حوزه علمیه بوده است، امروز متون به صورت ترجمه در دسترس است، اذعان کرد: خسارت آثار سوء ترجمه‌ها و تلخیص‌ها به گونه‌ای است که اگر من در مقام و شان فتوا بودم، به طور قطع ترجمه کتاب‌ها را برای حوزه علمیه حرام اعلام می‌کردم.
تولیت حوزه علمیه امام رضا(ع) تهران، تعطیلی زیاد دروس را خسارتی برای حوزه دانست، اظهار کرد: اگر نسلی که در گذشته با زحمت درس خوانده است، نباشد و نسل امروز نیز با استفاده از متون ترجمه تحصیل کند و سر کار بیاید، برای آینده حوزه فاجعه در راه خواهد بود.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار کرد: سبک درسی باید مانند شیوه مرحوم میرزا به طور اجتهادی و تحقیق وار باشد تا همان طور که از کرسی درس او افراد بسیاری به عنوان مجتهد تربیت شدند، طلاب مجتهد زیادی فعالیت علمی کنند.
وی، قاعده‌سازی برای محاسبه رشد و سنجش مراحل اجتهاد برای هر فرد را لازم دانست و گفت: مرحله‌گذاری و ایجاد قواعدی برای سنجش یک طلبه در عرصه اجتهاد موجب می‌شود که بتوان فهمید که او اصول و فقه را در دوره سطح تا چه حدی آموخته و در چه مرحله‌ای از یادگیری است و در مقطع خارج که باید پژوهش‌وار کار کند، در چه مرحله‌ای هست.
آیت‌الله رشاد افزود: مرحله‌بندی و سنجش سطح علمی لازمه کار در مسیر طلبگی و اجتهاد است که به نوعی معرفت‌شناسی برای فرد نیز محسوب می‌شود.
رئیس شورای حوزه علمیه تهران به جمع‌بندی مطالب خود پرداخت و ایراد کرد: حیث معرفتی یک سری علوم را رها کرده‌ایم که باید احیا و یا ایجاد کرد و طلبه نیز باید مشارکت، زحمت و مشق اجتهاد کند و مطالب را استدلالی بیاموزد نه اینکه طوطی وار یاد بگیرد.
رئیس و موسس پژوهشگاه با تاکید بر اینکه لباس طلبگی یونیفرم کار نیست، بلکه هویت یک طلبه است، اظهار کرد: او باید از ابتدای طلبگی مجتهد تربیت شود و از صرف تا فقه و اصول را استدلالی بیاموزد نه اینکه متون را طوطی‌وار یاد بگیرد.
