به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدکاظم سیدباقری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه ۱۶ اسفند، در کمیسیون حکمرانی عادلانه همایش «امام علی(ع)؛ عدالت و معنویت در جهان امروز» گفت: وقتی به سیره امام علی(ع) و اندیشه ایشان می‌نگریم می‌بینیم میان عدالت و اعتدال رابطه تکاملی و تعاملی وجود دارد که زمینه را برای پویایی جامعه اسلامی فراهم می‌کند.
وی افزود: ایشان در تعریف عدالت فرمودند ایتاء کل ذی حق حقه؛ طبیعی است که وقتی این مسئله رخ می‌دهد که اعتدال در تمام رفتارها و گفتارها و کردار حاکمان وجود داشت باشد؛ لذا در بحث عدالت سیاسی بحث از ارزشی است که فراگیری آن به رعایت حقوق سیاسی کمک می‌کند.
این پژوهشگر ادامه داد: به تعبیر فارابی وقتی از روند عدالت و اعتدال خارج شویم از معنویت هم و اخلاق هم دور شده‌ایم؛ علامه طباطبایی هم عدل را به دوری از افراط و تفریط معنا کرده است؛ زیرا حقیقت عدل، توزان و برابری در امور است، یعنی به هر کسی حقی که شایسته آن است داده شود.
سیدباقری بیان کرد: در اندیشه ابن‌مسکویه و غزالی هم عدالت را شرائطی می‌دانند که انسان بر اساس حکمت عمل می‌کند و خواجه نصیر نیز معتقد است حکمت و عفت و شجاعت وقتی با روند تسالمی به هم برسند کمک می کند تا جامعه به عدالت برسد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه عدالت در اندیشه و منش امام علی(ع) اصالت ذاتی دارد، اظهار کرد: ایشان ظلم را ام‌الرذائل و مادر همه بدی‌ها می‌داند و در عرصه سیاسی و اجتماعی هم استبداد را منشأ ظلم و بی‌عدالتی می‌دانند؛ امام فرمود کسی که از قصد و اعتدال دوری کند ستم کرده و کسی که اعتدال را سرلوحه کارش قرار دهد عدل ورزیده است.
این محقق تصریح کرد: وقتی به عرصه تعامل میان عدالت و اعتدال می‌رسیم جلوه و ظهور آن در بیان فیض کاشانی در ذیل یکی از آیات قرآن وجود دارد؛ او آورده ایمان به خدا و رسولش وقتی همراه با یقین باشد نهایت حکمت و ثمره عقل است؛ از این‌رو مجاهدت با مال سخاوتمندی و مجاهده با نفس، شجاعت است و به شرط به کارگیری عقل در حد اعتدال عدل است و عدل در جان‌نشسته انسان است که او را به اعتدال می رساند؛ بنابراین کسی که خودش ظالم است نمی‌تواند در جامعه عدل برقرار کند.
سیدباقری با اشاره به خطاب امام علی(ع) به مالک اشتر افزود: ایشان خطاب به مالک فرمود نگویی من حاکمم، امر می‌کنم و دستور می دهم و بقیه باید اطاعت کنند؛ زیرا این امر فساد و تباهی به قلب وارد و دین انسان را سست می کند؛ بنابراین تو نمی‌توانی در حق رعیت خودت به دلخواه رفتار کنی؛ از این رو در اندیشه امام(ع)، عدل زمینه را برای اجرای اخلاق انسانی در جامعه فراهم می‌کند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در مورد جایگاه مصلحت در بحث عدالت هم اظهار کرد: وقتی امور جامعه در فرایند اهم و مهم قرار گرفت امر اهم که ملاک تشخیص مصلحت است خارج از فرایند عدالت نیست؛ یعنی مصلحت هم وقتی در فرایند معقول و سنجیده باشد عادلانه است.
سیدباقری همچنین بیان کرد: مهم این است که عدالت و اعتدال در جان حاکم بنشیند وگرنه کسی که انسان خوبی است، ولی فاقد شناخت عادلانه باشد اساساً به مرحله حاکمیت نمی‌رسد.
