فناء در حقیقت محمدی، راه وصول به حریم قرقگاه محمد و آل محمد
نوشتاری از حجت الاسلام والمسلمین حسین عشاقی عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
جمله «اللهم أدخلنی فی کل خیر أدخلتَ فیه محمدا و آل محمد و أخرجنی من کل سوء أخرجتَ منه محمدا و آل محمد» هم، بخشی از دعای قنوت نماز عید فطر است و هم بخشی از ادعیه ماه مبارک رمضان (مقنعه شیخ مفید ص ۱۷۲) معنای این فراز از دعا این است که خدایا (در سلوک معنوی) مرا داخل کن به هر خیری که محمد و آل محمد (ص) را داخل کردی، و نیز مرا خارج کن از هر بدی که محمد و آلش را از آن خارج کردی. در اینجا این پرسش به نظر می‌آید که برخی خیراتی که محمد و آل محمد در آن داخل شدند، مختص به آنان است و برای سایرین، دست‌نایافتنی است؛ زیرا نیاز به ورود به مرحله ولایت و مقام عصمت دارد؛ درین صورت چگونه ما در این ادعیه، همه مراتب کمال آنها را برای خود از خدا درخواست می‌کنیم!؟ آیا این یک دعای ناشدنی نیست؟ آیا می‌توان هم حریم قرقگاه مقامات محمد و آلش را حفظ کرد و هم طمع به رسیدن آن مقامات را داشت؟
به نظر نگارنده پاسخ مثبت، و جمع بین دو سوی مسئله جایز و شدنی است؛ یعنی هم از سوئی، برخی مقامات عالیه محمد و آلش برای دیگران دست‌نایافتنی است و هم از سوی دیگر درخواست از خدا برای رسیدن به چنین مقاماتی، بلکه رسیدن به چنین مراتبی، جایز و شدنی است؛ اما البته باید توجه داشت رسیدن و ورود به حریم قرقگاه مقامات آنها، تنها با فنای انانیت انسان در حقیقت محمد و آل محمد ممکن می‌گردد؛ و در حقیقت، بازگشت معنای چنین دعائی این است که خدایا مرا در حقیقت محمد و آل محمد، فانی کن تا هر آنچه به محمد و آل محمد انتساب دارد به من هم که بعد از فناء، چیزی جز حقیقت آنها نیستم، انتساب یابد.
توضیح این که همانگونه که در قوس نزول، و به مقتضای «اول ما خلق الله نوری»، صادر نخستین، حقیقت محمدیه (ص) است که جامع همه مراتب تفصیلی تجلیات حق در قوس نزول است؛ و سپس این حقیقت یگانه، بسط و نشر یافته و به صورت حقائق متکثر و موضوعات متفرق ظاهر شده و تجلی می‌یابد؛ در قوس صعود نیز و در مسیر بازگشت کثرات به حضرت حق به مقتضای « أَلا إِلَى اللَّهِ تَصیرُ الْأُمُور» (۵۳ شورى) همه کثرات بواسطه رجوع به صادر نخستین، و از طریق او به صیرورت الى الله نائل می‌گردند؛ چون به مقتضای «کَما بَدَأَکُمْ تَعُودُون» (۲۹ اعراف) مسیر بازگشت همان مسیر صدور است؛ و طریق حشر، همان طریق نشر است؛ بنابراین همه کثرات و از جمله انسانها از طریق فنای انانیت‌شان در صادر نخستین که همان حقیقت محمدیه است به صیرورت الی الله کارشان پایان می‌یابد؛ ازین‌رو همه سالکان إلى الله که باختیار و انتخاب خود و با دستورات سلوکی با سرعت بیشتری به صیرورت الى الله نائل می‌گردند ابتدا باید در حقیقت محمدیه فانی گردند و در اینجاست که سالکان الی الله داخل در هر خیری می‌گردند که محمد و آلش در آن داخل شده‌اند و از هر بدی که محمد و آلش از آن خارج شده‌اند خارج می‌گردند؛ و این در حالی است هیچ غیریّتی از آن سالکان باقی نمانده تا گفته شود این خیرات مخصوص محمد و آل است و برای دیگران دست‌ناپافتنی است؛ بنابراین بعد از فنای سالک در حقیقت محمدیه، هم سالک به همه‌ی خیرات محمد و آلش رسیده و هم مقام اختصاصی محمد و آلش به غیر نرسیده و حریم قرقگاه مقامات محمد و آلش محفوظ مانده است. لذا روزه‌داران سالک در ادعیه ماه رمضان و در نماز عید فطر از خدا می‌خواهند «اللهم أدخلنی فی کل خیر أدخلتَ فیه محمدا و آل محمد و أخرجنی من کل سوء أخرجتَ منه محمدا و آل محمد».
