از نگاه دین و عرفان برای مواجه با مصیبت کرونا چه کنیم؟

از نگاه دین و عرفان برای مواجه با مصیبت کرونا چه کنیم؟

یادداشتی از حجت‌الاسلام دکتر علی فضلی عضو هیأت علمی گروه عرفان پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

می‌دانیم همه مردم جهان از این مصیبت رنج می‌­برند. یک بیماری دامن‌گیر که نه فقط جسم مردم که تمام زندگی مردم را هدف گرفته و بسیاری از اسباب آرامش و آسایش بشر را از بین برده است.

می‌دانیم که پزشکان و پرستاران و همه دستنکاران تلاش وافر کرده و می­‌کنند که ما را از دست این مصیبت رنج­آور رها کنند که باید صمیمانه از آنان تشکر نمود.

شکی نیست که این تلاش‌­ها در راستای تدبیر عقلی زندگی بشر لازم و ضروری بوده و هست. لیک هم چنان که می‌­دانیم در سبک زندگی معنوی، تدبیر عقلی و تلاش همسوی آن فقط یکی از ارکان است و رکن دیگری که فوق العاده مهم است و پس از رخداد مصیبت باید به آن توجه ویژه داشت، دعاست. پرسش اینجاست که در این دعا از خدا چه بخواهیم؟

پاسخی که نخست به ذهن می‌­رسد و متون دینی نیز بر آن تأکید فراوان دارند، دعا برای رفع این مصیبت جانکاه است که درست است. می­خواهم یک گام به عقب برگردیم و بپرسیم: یکی از ریشه‌­های این مصیبت چیست که همه به آن مبتلا هستیم و باید آن را در خود ریشه کن سازیم؟

در فرهنگ دینی و اخلاقی و عرفانی ریشه مصیبت‌­ها گناه است که از روی عمدی و یا از روی سهل­‌انگاری از ما سر زده است. به فرموده حضرت امیر علیه السلام: « هیچ بلایی و کم شدن روزی نیست مگر به واسطه گناه » [خصال،ج ۲، ص ۶۱۶] به تعبیری مصیبت­‌هایی که به ما می­‌رسد دست آورد رفتارها و دست پروده کردارهای ناپسند خود ماست و با این که بسیاری از آن رفتارها و کردارها را خدا بخشیده، ولی همان اندکش، تأثیر بسیاری بر زندگی ما می‌­گذارد و اسباب راحتی زندگی بشر را مختل ‌می‌­کند و آنان را ناکارآمد می‌­سازد و آسایش و آرامش را از ما می­زداید. (وَمَا أَصَابَکُمْ مِنْ مُصِیبَهٍ فَبِمَا کَسَبَتْ أَیْدِیکُمْ و یَعفُو عَن کَثیرٍ ) [شوری/۳۰] حضرت امیر علیه السلام می­فرماید: « خداوند بندگان خود را هنگام ارتکاب گناه، با کمبود میوه‌­ها، و جلوگیری از نزول برکات، و بستن در گنج­‌های خیرات، مبتلا می‌سازد. » [خطبه ۱۴۳ نهج البلاغه]

پس برای ریشه کن ساختن این بلای عظیم و رنج آور باید سفری به صحرای درون خویش داشته باشیم. با یاد گناهان خویش و با دلی شکسته به درگاه خدا رویم و در پیشگاهش عاجزانه و متضرعانه ناله زنیم که از گناهان ما درگذر؛ بر سجاده نیاز بنشینیم و بر گذشته خویش زار زار بگرییم تا خدا به مهرش نظری بر ما بیاندازد و گناهان ما را ببخشد و این مصیبت را از ما دور سازد. (اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتى تُنْزِلُ الْبَلاَّءَ)

البته در کنار استغفار و توبه نباید از صدقه غافل شد که یکی از اعمالی که موجب تطهیر دل از گناه می­‌شود، مهرورزی به نیازمندان است که به دعا خیر آن دل­شکستگان، خدا به ما رحمی کند و این بلا را از ما دور کند. به فرموده حضرت امیر علیه السلام: « با صدقه و صله رحم، گناهان خود را پاک کنید و خود را محبوب پروردگارتان گردانید.» [تصنیف غررالحکم و دررالکلم، ص ۳۹۵، ح ۹۱۵۲]

در مفاتیح الجنان از امام صادق علیه السلام دعایی روایت شده که فرازی آن چنین است: « اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ احْفَظْنِی مِنْ کُلِّ مَعْصِیَهٍ وَ مِنْ کُلِّ بَلِیَّهٍ وَ مِنْ کُلِّ عُقُوبَهٍ وَ مِنْ کُلِّ فِتْنَهٍ وَ مِنْ کُلِّ بَلَاءٍ وَ مِنْ کُلِّ شَرٍّ وَ مِنْ کُلِّ مَکْرُوهٍ وَ مِنْ کُلِّ مُصِیبَهٍ وَ مِنْ کُلِّ آفَه…»