در مسائل نظری بین عارف و فیلسوف نزاعهای متعددی هست، از جمله:
۱. ماهیت «واجبالوجود بالذات»
۲. ثبوت صفاتِ در مرتبه ذاتِ حق
۳. رابطه خلق و حق
مثلاً هر دو، ماهیت «واجبالوجود بالذات» را همان وجود او قرار میدهند، و ترکب از دو حیثیت «وجود» و «ماهیت» را در مورد خداوند نمیپذیرند؛ یعنی هم عارف و هم فیلسوف ماهیت (به معنای مابه الشئ هو هو) را چیزی جز وجود خداوند قرار نمیدهند؛ با این تفاوت که عرفا ماهیت واجب را «وجود لابشرطی» که به هیچ خصوصیتی مقید نیست میدانند؛ و عموم فلاسفه ماهیت او را «وجود خاص» که دارای خصوصیتی است مخصوص به او، قرار میدهند….
در این کتاب چنین نزاعهایی مورد بررسی قرار گرفته است که در این پژوهش ملاحظه خواهید کرد.
