به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، به مناسبت روز جهانی فلسفه، همایش ملی «فلسفه منطق فهم دین» برگزار خواهد شد. در این رویداد، استادان و محققان برجسته کشور به طرح دیدگاه‌ها و دستاوردهای خود خواهند پرداخت.
در راستای برگزاری این همایش، حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر محمد عرب‌صالحی، رئیس پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی، به همراه دکتر رمضان علی‌تبار، دبیر علمی همایش، با آیت‌الله شیخ محمد جواد فاضل لنکرانی دیدار و گفت‌وگو کردند. در این جلسه، محورهای همایش و موضوع سخنرانی‌ها مورد بررسی و هماهنگی قرار گرفت.
در جریان دیدار، دکتر عرب‌صالحی توضیحات اولیه را ارائه کرد و سپس دکتر رمضان علی‌تبار با ارائه گزارشی از روند برگزاری همایش، اهداف علمی و فرهنگی آن را تشریح کرد و محورهای اصلی همایش را معرفی نمود.
«منطق فهم دین» عبارت است از: سازِکار و روش فهم دین و تولید معرفت دینی از منابع معتبر با ابتنای بر مبادی و مبانی اسلامی. به عبارت دیگر، منطق فهم دین، عهده‌دار شناخت سازِکارها و قواعد فهم دین و مبادی و مبانی آن است؛ بنا بر این، منطق فهم دین، به مثابه دستگاه روشگانی جامع، افزون بر روش (اصول، قواعد، ضوابط و فرایندها)، به مبادی و مبانی نیز می‌پردازد.
دبیر علمی همایش در ادامه اشاره کرد: «فلسفه منطق فهم دین» به عنوان یکی از شاخه‌های فلسفه مضاف، عهده‌دار مطالعه فلسفی ـ عقلاني (توصیف، تبیین، تنسیق و توصیه) درباره منطق فهم دین است و در این زمینه به موضوع، ماهیت، منابع، قلمرو، مبادی، مبانی، غایت، کارکرد، رویکردها، آسیب‌شناسی و نسبت و مناسبات منطق فهم دین با علوم و رشته‌های علمی همگن و مرتبط می‌پردازد.
علی‌تبار افزود: منطق فهم دین، به لحاظ محتوای دین، به شاخه‌هایی مختلفی نظیر منطق فهم عقاید، منطق فهم احکام، منطق فهم اخلاق، منطق فهم تربیت، منطق فهم و تولید علم طبیعی، منطق فهم و تولید علوم انسانی اسلامی و امثال آن، تقسیم می‌شود. منطق فهم دین به لحاظ منابع و ابزارهای معرفتی نیز به منطق فهم و تفسیر قرآن، منطق فهم حدیث، منطق کاربست عقل و منطق کاربست فطرت و قلب طبقه‌بندی خواهد شد. هر کدام از اقسام یادشده، دارای سطوح و ساحت‌های مختلفی نظیر سطح پارادایم، مبانی، مبادی و روش (اصول، قواعد و ضوابط) می‌باشد. به عبارت دیگر، هر کدام از انواع مختلف منطق فهم دین، مشتمل بر مبانی و روش می‌باشد.
وی در ادامه تأکید کرد: یکی از محورهای مهم همایش قلمرو منطق فهم دین و نسبت و مناسبات آن با دانش‌های مرتبط به ویژه علم اصول فقه است که این مسأله می‌تواند یکی از موضوعات سخنرانی در روز همایش باشد به ویژه به اعتقاد ما، اصول فقه، بخشی از دستگاه منطق فهم دین است نه مساوی با آن. البته اصول فقه، هر چند به روش احکام فقهی و استنباط آن می‌پردازد؛ اما برخی اصول و قواعد آن، مشترک بوده و در تمامی حوزه‌های دین (عقاید، اخلاق، معارف) قابل استفاده است؛ مثلاً اصول و قواعد ناظر به الفاظ، حجت‌ها، أمارات و… اختصاص به فقه مصطلح ندارد و در فهم دیگر حوزه‌های دین نیز قابل استفاده است. البته بهره‌گیری از این اصول، در مراجعه به متون و منابع دینی در حوزه‌های دیگر دین، منطق متفاوتی می‌طلبد.
همچنین برخی حوزه‌های معرفتی دین به ویژه علم دینی و علوم انسانی اسلامی، دارای ویژگی‌ها و مختصات روش‌شناختی است که دانش اصول فقه، عهده‌دار آن‌ها نیست؛ مثل قواعد فلسفی، برخی قواعد فهم اخلاق، قواعد و براهین کلامی، روش مطالعات میدانی و قواعد علوم انسانی، قواعد عرفانی، قواعد ناظر به فهم سایر حوزه‌های دین (قواعد ناظر به عقل، فطرت و…)، قواعد علم دینی و…. در حالیکه اصول فقه نیز دارای مسائل و حوزه‌های خاصی است که در سایر علوم، مطرح نیست؛ برخی مسائل اختصاصی اصول فقه عبارتند از: مسأله حقیقت شرعیه، صحیح و اعم، اوامر، انواع حکم، اقسام واجب، مقدمه واجب، مسأله ضد، نواهی، اجتماع امر و نهی، مفاهیم، اجماع، اصول عملیه (استصحاب، برائت، تخییر واحتیاط)… که مختص فهم احکام می‌باشند.
در پایان، حضرت آیت‌الله فاضل لنکرانی نیز ضمن تقدیر از تلاش‌های برگزارکنندگان، بر اهمیت پرداختن به مباحث بنیادین دین‌پژوهی به ویژه منطق فهم دین تأکید کردند و نکاتی را در جهت تعمیق محتوای همایش بیان فرمودند. از جمله مسائل مورد تأکید ایشان، نسبت و مناسبات منطق فهم دین و علم اصول فقه بوده است.
