به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، به نقل از خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) کتاب «جهان فرهنگی قرآن» نوشته سید حسین فخر زارع از سوی سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی روانه بازار نشر شده است. کتاب حاضر در هفت فصل با عناوین کلیات، نظام گفتمانی جهان فرهنگی قرآن، مبانی هستی شناختی جهان فرهنگی و قرآن، مبانی معرفت شناختی جهان فرهنگی قرآن، مبانی انسان شناختی جهان فرهنگی قرآن، مبانی روش شناختی در جهان فرهنگی قرآن و شاخصه ها و ویژگی های جهان فرهنگی قرآن سامان یافته است.
در بخشی از مقدمه کتاب می‌خوانیم: «جهان فرهنگی مشتمل بر حوزه‌های از ادراکات نظام یافته است که هویت و زندگی اجتماعی انسان‌ها را تابعی از خود قرار می‌دهد و چهارچوب سازمان بخش تمام پدیده‌های موجود در جهان و پیامدهای آن است و در آن شناخت ماهیت جهان ساختار معرفتی جایگاه انسان در جهان دامنه و اشکال روابط انسان با این جهان و روش یا روش‌های مواجهه انسان با تمام پدیده‌های هستی مورد پویش قرار می‌گیرد.
این جهان معنای بازآفرینی سپهری است که جهان واحدی را که به صورت نمادین در حوزه انسانی و جامعه انسانی تبلور یافته است، برای نفوس متعدد بر اساس منطق عمیق واحدی به نمایش می‌گذارد. این هویت معنایی حقیقت افراد انسانی است که در یک فضای مفهومی و در ترکیبی اتحادی به هم پیوسته‌اند و زمانی که به عرصه زندگی و فرهنگ انسان ها وارد شود شکل متفاوتی از ساختار و روابط ایجاد می‌کند. بخشی از این فضای معنایی به واسطه کنش‌های انسانی و در حیطه روابط مختلف انسانی تنزل می‌یابد و فرهنگ متناسب با خود را می‌آفریند ولی این تمام مسیر حرکت انسان نیست بلکه به تناسب فعال شدن عقل و قوای عقلی و مراجعه به ظرفیت وجودی فطرت و پرده برداشتن از آن بیشتر در کل حیات انسانی تجلی می‌یابد.
جهان فرهنگی به مجموعه‌ای از عناصر بینشی، پردازش‌های ذهنی و باور داشت‌های بنیادی قلمداد می‌شود که بر پایه غایات و اصول اولیه و فرض‌های بنیادین استوار است و الگوهای مجرد و حوزه‌ای از ادراکات نظام یافته را در بر می‌گیرد که با نهادینه شدن آنها هویت و زندگی انسان‌ها را نیز تابعی از خود قرار می‌دهد.
پژوهش حاضر به منظور کشف چنین سازه منطقی و فضای ساز واره آیات قرآن بوده که با چارچوب بخشیدن به آن خصلت پارادایمی آن را نشان داده است و نظام نشانه‌ای آن می‌تواند وسیله‌ای برای هویت یابی و ساماندهی جامعه و فرهنگ باشد. اصولا ایجاد نظام یا نظام‌های مختلف و ترسیم صحیح زندگی انسان مستلزم سامانه‌ای روشمند است که بر اساس آن باورها و ارزش‌ها و کنش‌های فردی و اجتماعی برحسب پیوستگی منطقی و صحیح تعریف و تبیین می‌شود. از مزایای این کار متشکل بودن آن است ساختارهای انتزاعی و انضمامی است که در عین اینکه میزان دقت تحلیل را افزایش می‌دهد و امکان الگوسازی دقیق نیست در آن وجود دارد و همزمان که سامان دهنده زندگی اجتماعی است، نوعی چشم‌انداز فراتاریخی را فراهم می‌کند که صحنه گسترده‌تری است یعنی می‌تواند از ساختارهای ذهنی و جامعه گرفته تا ساختار جهان طبیعی و اجتماعی را لحاظ کند.»
در پشت جلد این کتاب نیز می‌خوانیم: «جهان فرهنگی قرآن به عنوان گفتمانی جاودانه الگوی تمام عیاری برای به سامان کردن ارزش‌ها و هنجارهایی است که به موازات حیات دنیوی انسان تأمین سعادت اخروی او را نیز در نظر دارد. این الگوی برتر به دنبال برپا ساختن یک سازه نظام مند است که با منطق گفتمانی خود از عمق تا افق تمام لایه‌های فرهنگ و جامعه را تسخیر کرده و به آن شکل آسمانی می‌دهد.
گرانیگاه این جهان فرهنگیِ متکی و متعلق به مفهوم مهم توحید است که ذخیره شگرفی از معنادهی را در خود دارد. این کانون معرفت بخش عناصر و نشانه‌هایی را بر پایه مبانی غایات اصول و فرض‌های بنیادین حول خود مقوله بندی می‌کند که به تمام آنها صبغه‌ای الهی می‌بخشد و با ادراکات نظام یافته‌ای که در زندگی انسان نهادینه می‌کند، هویت فرهنگی و اجتماعی انسان‌ها را تابع خود می سازد.»
جنبه جدید بودن تحقیق
این تحقیق چند گام اساسی را برای کشف و بازتولید جهان فرهنگی منبعث از آیات قرآن به عنوان گفتمان در پیش دارد: نخست فلسفه دانش اجتماعی در غرب و الگوهای معرفتی و خاستگاه‌های آن در ذیل گفتمان رقیب شناخته می‌شود؛ دوم جوانب و توجیه‌مندی حیات بشر و منطق فهم و دریافت جهان زیست در ساحات مختلف که در قرآن آمده است بررسی می‌شود؛ سوم نقاط همسانی و جدایی هر دو گفتمان شناخته می‌شود و ضمن سیری محتاطانه در برخی موضع گیری‌ها نوعی تقارب میان تولیدات دو نظام معنایی و معرفتی ایجاد می‌شود و البته در بسیاری موضع‌گیری‌ها نقاط افتراق مشخص می‌شود و ضمن کشف روشمندی و مبنا پردازی بر اساس نظام معنایی قرآن به پیراستن الگوهای معرفتی موجود برای تاسیس و کشف جهان فرهنگی جامع و منسجم پرداخته می‌شود.
در فرآیند سیر این مراحل و با توجه به خاستگاه ژرف معرفتی و جوهر مهم روش‌شناختی که از آیات قرآن استخراج می‌شود، سعی بر این است که چشم‌اندازی روشن برای حیات معقول انسان در فضای گفتمانی قرآن ترسیم شود. در چنین حیات آگاهانه نیروها و فعالیت‌های زندگی انسانی در مسیر هدف‌های تکاملی نسبی تنظیم می‌شود و شخصیت انسانی که تدریجاً در این فرآیند ساخته می‌شود وارد هدف اعلای زندگی می‌شود. در این جهان فرهنگی قرآنی که به عنوان گفتمان ترسیم می‌شود توجه به چهار رابطه کلیدی انسان از نظر دور نیست؛ رابطه با خود، رابطه با دیگران، رابطه با هستی و جهان و رابطه با خداوند که برخی از این روابط بنیادی در اغلب جهان بینی‌های موجود یافت نمی‌شود. همچنین در این گفتمان پی نیل به یک وحدت کلی است که تمام اجزا و ارکان با نقشه ها و کارکردهایی که دارند در ساختار یکپارچه‌ای ترسیم می‌شوند و هر جزئی از آنها بخشی از زندگی واقعی انسان را شکل و معنا می‌دهند.
کتاب «جهان فرهنگی قرآن» نوشته سید حسین فخر زارع با شمارگان ۱۵۰ نسخه در ۴۶۷ صفحه به بهای ۷۹ هزار تومان از سوی انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر شده است.
