به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، کتاب «تاریک، روشن» (تصویر خانواده در سینمای ایران) به قلم استاد نادر طالب‌زاده در گروه ادب و هنر مرکز پژوهش‌های جوان وابسته به این پژوهشگاه سامان یافته و به زودی منتشر خواهد شد. در همین خصوص جهت بررسی مضامین کتاب، گفت و گویی با نویسنده این اثر ترتیب دادیم که متن کامل آن را در ادامه می‌خوانید.
بسمه تعالی
انگیزه شما از نگارش این کتاب در ابتدا چه بود؟
در تاریخ سینمای جهان فیلم نوآر وجود دارد که در آن سیاه نمایی البته با تعریفی خاص مطرح است؛ بخش قابل توجهی از فیلم‌های نوآر به فیلم‌های پلیسی الحاق می‌شود که یک نوع آنارشیست در آنها وجود دارد و خیلی با لقب سیاه نمایی که به فیلم‌های ایرانی داده می‌شود، تطابق ندارد. بیشتر فیلم‌های سیاه نمایی ایرانی، از قاعده نوآر پیروی نمی‌کنند و در این ژانر قرار نمی‌گیرند. سینمای پس از انقلاب از ابتدای شروع به کار خود تاکنون فراز و فرودهای فراوانی داشته است و یکی از بارزترین عرصه‌های ظهور شکاف بین جریان روشنفکری ایرانی با بدنه اجتماعی مردم بوده است. ما در این کتاب این مضوع را مشخصا با تمرکز بر روی خانواده در فیلم‌های ایرانی نشان می‌دهیم.
در این کتاب از چه منظری به فیلم‌های ایرانی نگاه می‌کنید؟
فیلمسازان روشنفکر در سینمای ایران از طریق انتخاب مغرضانه بخش‌هایی از واقعیت‌های اجتماعی به طور ناقص، با چاشنی تحریف و کنار هم گذاشتن بدبختی‌ها، حقیقت‌های اجتماعی جامعه ایرانی را وارونه جلوه می‌دهند. این جریان موجب شکل‌گیری ژانری موسوم به ژانر نکبت در سینمای کشورمان در سال‌های اخیر شده است. در ژانر نکبت، عنصر قهرمان بجای انتقاد کردن از نوع سازنده آن، مدام نق و غر می‌زند و امید را در دل بیننده فیلم ریشه کن می‌کند.
به دنبال پاسخ به چه سوالاتی در این کتاب بوده‌اید؟
اصلی ترین سوالات عبارت اند از اهداف فعالان و فیلمسازان ژانر نکبت در سینمای بعد از انقلاب چیست؟ ویژگی‌های فرمیک و محتوایی آثار متعلق به ژانر نکبت چیست؟ نتایج بروز و ظهور ژانر نکبت بر سینما و مخاطبان ما چیست؟ مرز واقعیت نمایی یا رئالیسم اجتماعی با سیاه نمایی یا نکبت نمایی کجاست؟ آیا ژانر نکبت همان گونه که برخی فیلمسازان مطرح کرده‌اند یک برچسب سیاسی است؟ و…
منظور از بازنمایی خانواده در این کتاب چیست؟
منظور از بازنمایی خانواده در این کتاب، تحلیل کمی و کیفی نهاد خانواده در سینمای ایران است؛ در این فرایند از شکل و ظاهر گرفته تا ساختار و موضوعات و دغدغه‌های اصلی اعضای خانواده صحبت می‌شود و توجهی جدی نسبت به کارکردها و آسیب‌های این نهاد اعمال می‌گردد. مراد از سینمای ایران در این کتاب، فیلم‌های سینمایی تولید کشورمان از فاصله تاریخی سال ۱۳۵۷ تا به امروز است؛ بنابراین سینمای قبل از انقلاب از دامنه بررسی این کتاب خارج می‌باشد.
بخش‌های اصلی کتاب کدامند؟
در این کتاب محورهای مهمی چون تاثیر مکاتب غربی در نمایش خانواده در سینمای ایران، بازنمایی کارکردهای خانواده در سینمای ایران، جنسیت و نقش‌های همسری در سینمای ایران، آسیب‌ها و تهدیدات متوجه خانه و خانواده در فیلم‌های ایرانی بحث و بررسی می‌شود. متاسفانه امروز باید اقرار کنیم که یک مسابقه منحوس در ترویج سیاه‌نمایی اجتماعی شکل گرفته است. محورهای اصلی این جریان، انکار داشته‌های ملت، حماسه‌های او و الغای بن‌بست‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی است. مطمئنا نسبت به این رویکرد علامت سوال‌ها و تعجب‌های بسیاری شکل خواهد گرفت.
و حرف آخر؟
سینمای ما نیازمند این است که به مردم نزدیک شود و نزدیکی به مردم توامان است، بدین معنی که سینمای ما باید حماسه‌ها، قهرمانی‌ها، کرامت‌ها و داشته‌های عظیم معرفتی و هویتی مردم خودش را روایت کند و در کنار آن خلاء‌ها، نیازها و آفت‌ها را نیز به درستی رصد کند تا بتوانیم نداشته‌هایمان را به داشته‌ها تبدیل کنیم که این رویکرد در این کتاب مورد توجه قرار خواهد گرفت.
