به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، همزمان با جشن یک‌سالگی فروشگاه کتاب اندیشه (عرضه کننده آثار و محصولات ناشران برتر حوزه دین و اندیشه) سلسله نشست‌هایی با عنوان “کتاب اندیشه” از روز شنبه مورخ ۱۷ آذر لغایت چهارشنبه مورخ ۲۱ آذرماه، با حضور صاحبنظران عرصه کتاب و فرهنگ برگزار می‌شود.
اولین نشست از این سلسله نشست‌ها با عنوان «کارنامه کتاب انقلاب اسلامی» با ارائه آقای دکتر محمدرضا سنگری مدیر گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی صبح امروز شنبه مورخ ۱۷ آذرماه جاری در محل فروشگاه “کتاب اندیشه” برگزار شد.
دکتر محمدرضا سنگری مدیر گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در ابتدای این نشست گفت: موضوع بحث بنده در مورد بازخوانی و بازگویی کارنامه کتاب انقلاب اسلامی و تاثیرات انقلاب اسلامی بر موضوع کتاب است. چند نکته به عنوان مقدمه بحث نیاز به بازگویی دارد. در مجموع تاریخ انبیا ۱۲۴ هزار پیامبر با معجزاتی آمدند و پیامبر خاتم نیز با کتاب برای هدایت انسان‌ها پای بر زمین نهاد.
وی با اشاره به آیه اول سوره بقره گفت: هرآنکس که دارای بالندگی و مقام علمی است با کتابخوانی به این مقام رسیده و اصل این کتاب‌داشتن و کتاب‌خواندن در همان ابتدای قرآن آمده است. می‌بینیم که در آیه اول از سوره بقره یعنی در ابتدای قرآن، کتاب برای ما معرفی می‌شود. البته ما با چند نوع کتاب در مواجهه هستیم و شاید هیچگاه به این نوع از کتاب‌ها در بحث‌های اینگونه کتاب و کتابخوانی اشاره‌ای نشود.
سنگری افزود: در فرهنگ قرآنی و بیان دینی جز کتابی که در بازارها و کتابفروشی‌ها دیده می‌شود، کتاب دیگری نیز وجود دارد. نخستین کتابی که در قرآن دعوت به خواندن آن شده است، کتاب خویشتن است، یعنی خودخوانی و خویشتن خوانی.
وی با اشاره به فرمایشی از امیرالمومنین(ع) گفت: در روز قیامت به ما گفته می‌شود که خودت کتاب خود را بخوان. در نگاه قرآنی همه ما مولف هستیم و هیچ شخصی وجود ندارد که در حال تالیف کتاب خویشتن نباشد. کتابی که روزی به دستشان خواهند گذاشت. خویشتن‌خوانی مهمترین نوع کتاب و کتابخوانی است. یعنی کتابی که همواره با ما همراه است. بهترین وقت برای خواندن کتاب خویش هنگام غروب و در زمان شب است که در آن لحظات گفته می‌شود خود را محاصبه کنید.
نویسنده کتاب آیینه داران آفتاب گفت: بنده به جرات عرض می‌کنم برخلاف آنچه که معمولا نسبت به کتابخوانی کوتاه، کم و محدود در ایران گفته می‌شود، انقلاب بزرگ ایران بزرگترین فرصت کتابخوانی را برای ما فرآهم آورد. ما اگر خود را نمی‌خواندیم هیچگاه نمی‌توانستیم به انقلاب دست پیدا کنیم. انقلاب محصول خویشتن خوانی ما بود و بر این اساس بزرگترین کتاب‌خوانان در جهان، ایرانیان هستند.
کتاب خدا روش بهتر خواندن خویشتن را فراهم کرده است.
مدیر گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: کتاب دومی که کمتر کسی از آن سخن می‌گوید و خداوند نیز در قرآن به آن اشاره کرده است؛ کتاب هستی است. اگر اجزا و بخش‌های قرآن؛ آیه است، پدیده‌های هستی نیز آیه هستند. مانند شب، روز، وزش بادها و رد شدن فصول. و شگفت‌تر آن است که حتی خداوند فرعون را نیز آیه می‌داند.
سنگری افزود: در کتاب هستی دو دعوت برای مطالعه این کتاب وجود دارد؛ یکی دعوت می‌کند به مطالعه پدیده‌های هستی و رفت و آمد فصول و وزش بادها و گردش در زمین و دوم سرگذشت ملت‌ها و تمدن‌هایی که آمدند و رفتند. می‌گوید بروید و در زمین گردش کنید و ببینید که سرگذشت بدکاران و ظالمان چگونه است.
نویسنده کتاب چهل روز عاشقانه با ذکر حدیثی از امام حسین(ع) در خصوص عدم خودبرتربینی گفت: کتاب جامعه، کتابی دیگر پیش روی ماست. دیدن دیگران، اوج و فرودها و اذت و ذلت‌ها در جامعه. دیدن انسان‌ها، دیدن سرنوشت و رشد آنها، همگی کتاب است که باید سعی کرد و آنها را خواند.
دکتر سنگری با توجه به تاکیدات دین مبین اسلام به کتاب و کتابخوانی تصریح کرد: قرآن عظیم‌ترین و زیباترین و زنده‌ترین و زایاترین کتاب است و راه را به روی ما برای تعمق در آن نبسته است. همچنین کتابی است که توسط بزرگان، توصیه به خواندن شده است.
وی افزود: بعد از قرآن دعوت دائمی به خواندن است. یکی از راه‌های شناخت رشد، ارزش‌ها و اعطلای یک جامعه این است که ببینیم آن جامعه چقدر کتابخوان است و کتاب در متن آن جامعه چه تاثیری داشته و چه جایگاهی دارد. همچنین باید دید که کتاب چقدر در سبد زندگی افراد قرار دارد و آن جامعه به چه میزان به توسعه کتابخوانی اصرار می‌ورزند.
محمدرضا سنگری مدیر گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با ایجاد تصویری از وضعیت چهل ساله انقلاب اسلامی در عرصه کتاب و کتابخوانی گفت: بانک اطلاعاتی ایران حدود چند ماه پیش آماری از وضعیت نشر کتاب داده است که تاکنون یک میلیون و سیصد و سی هزار کتاب به چاپ رسیده است و این در حالی است که در سال گذشته یکصد هزار کتاب چاپ شده است.
سنگری با اشاره به موضواعت متعدد صنعت نشر ایران پس از انقلاب گفت: موضوعاتی که کتب این چهل سال انقلاب را در بر می‌گیرد در دوازده بخش یا قلمرو تقسیم‌بندی می‌شود.
قلمرو اول: بخش آموزشی و کمک درسی است که ۱۸ درصد از این تقسیم‌بندی را به خود اختصاص داده است. الان حدود ۱۴۳ میلیون کتاب در آموزش و پرورش چاپ می‌شود و فقط این کتاب‌ها یکسال تحصیلی و برای یک دانش آموز کارایی دارد و در پایان سال نیز این کتاب‌ها از بین می‌رود.
قلمرو دوم: عرصه دین است که ۱۶ درصد کتاب‌های ما را به خود اختصاص داده است که بخاطر جمهوری اسلامی بودن و دینی بودن کشور، این موضوع بدیهی و قابل قبول است.
قلمروی سوم: کودک و نوجوان است که ۱۴ درصد از این دسته‌بندی دوازده‌گانه را به خود اختصاص داده است.
قلمروی چهارم: ادبیات است با ۱۳ درصد از کتاب‌های چاپ شده چهل سال انقلاب.
قلمروی پنجم: علوم عملی است با ۱۲ درصد از مجموع کتاب‌های ما در عرصه‌های گوناگون علوم مثل شیمی و فیزیک و ریاضی و … .
قلمروی ششم: علوم اجتماعی با ۸ درصد از کل آمار چاپ کتب در سال‌های پس از انقلاب.
رتبه هفتم: تاریخ و جغرافیا با ۵ درصد آرا است که اگر کسی این موضوعات را با هم مقایسه کند درخواهد یافت که ما در چه عرصه‌هایی با ضعف محتوایی روبرو هستیم.
سنگری فلسفه و روانشناسی را با ۳ درصد آثار در درجه بعدی قرار دارد و گفت: یک هزار و سیصدم مجموع آثار چاپ شده انقلاب اسلامی توسط پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر شده است، که این آمار نشاندهنده آن است که پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با ۱۰۰۹ عنوان کتابی که به چاپ رسانده در جایگاه مناسبی قرار دارد و قابل ستودن است.
وی افزود: زبان، هنر، علوم طبیعی و ریاضیات نیز هرکدام با ۳ درصد آمار در رتبه‌های بعدی قرار داشته و در نهایت نیز کلیات در قلمروی دوازدهم قرار دارد.
نویسنده کتاب قلم‌های قدبلند گفت: از منظری دیگر نیز می‌توان آمارهایی را به زبان آورد. به عنوان مثال تا سال ۱۳۸۹ تعداد عناوین چاپ اول با عناوین تجدید چاپ برابر است ولی از آن به بعد ۶۲ درصد کتاب‌ها چاپ اول بوده و ۳۸ درصد آن نیز تجدید چاپی است و این معلوم می‌شود که انقلاب هرچه جلوتر آمده، تعدا چاپ‌های جدید بیشتر شده است و تعدا چاپ دوباره یا چندباره کاهش پیدا کرده است.
سنگری تصریح کرد: همچنین ۷۷ درصد تولید در تهران است و ۲۳ درصد تولید در دیگر استان‌ها قرار دارد که به این معنا است، که تهران به تنهایی سه برابر دیگر شهرها به تولید کتاب می‌پردازد. آیا این معادله قابل قبول و پذیرفته است؟ به نظر می‌رسد این تمرکز در تهران خیلی مناسب نباشد و باید این موازنه در دیگر شهرهای ایران نیز انجام شود.
مدیر گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ابراز داشت: سال ۱۳۹۱ سال سقوط چاپ کتاب بود. میانگین شمارگان سیر نزولی داشته و در سال ۱۳۹۶ به ۱۴۷۰ نسخه برای هر کتاب رسیدیم که اگر کتاب کودک و نوجوان از آن حذف شود به حدود ۱۰۰۰ نسخه برای هر کتاب خواهیم رسید.
وی با توجه به آمار تولید کتاب در دهه‌های مختلف پس از پیروزی انقلاب اسلامی تصریح کرد: در دهه ۶۰ معدل ۷۰۰۰ نسخه است. در دهه ۷۰ معدل به ۵۰۰۰ نسخه می‌رسد و در دهه ۸۰ به ۳۵۰۰ نسخه و نهایتاً در دهه ۹۰ معدل به حدود ۲۵۰۰ نسخه می‌رسد و در حال حاضر هم معدل تیراژ کتاب به حدود ۱۰۰۰ نسخه رسیده است.
نویسنده کتاب روایت عطش و آتش افزود: قیمت کتاب‌ها نیز رو به رشد است و از سال ۱۳۹۰ جهش قیمت داشتیم. چنانچه میانگین قیمت در سال ۱۳۹۰ فقط ۵۱۰۰ تومان بوده است و در سال ۱۳۹۶ به ۱۷۷۰۰ تومان رسیده است. یعنی در فاصله حدود ۶ سال قیمت بیش از سه برابر شده و این می‌تواند دلیلی برای نخریدن کتاب باشد.
وی با اشاره به شمارگان کتاب‌های پس از انقلاب اسلامی گفت: کل کتاب‌های ثبت شده پس از پیروزی انقلاب اسلامی چهار میلیارد و صد و شصت و سه میلیون و پانصد و نود و پنج هزار و پانصد و سی و هفت (۵۳۷/۵۹۵/۱۶۳/۴) نسخه است. ما در چهل سال حدود چهارصد سال گذشته فکر و ایده‌ی تبدیل شده به کتاب داشته‌ایم و در موجموع رشد و اعطلای ما در زمینه فرهنگ قابل توجه بوده است.
سنگری ادامه داد: آمار دیگری نیز وجود دارد و بیان کننده آن است که ما در سال ۱۳۵۷ حدود ۶۰۰/۱۰۶ نسخه و در سال ۱۳۸۵ حدود ۳۰۰ هزار نسخه کتاب داشته‌ایم. این تفاوت نسخه‌ها و شمارگان در دوران پیش از انقلاب و پس از آن کامل قابل لمس و مشهود است. و نکته جالب دیگر اینجاست که کاغذ در عرض یک سال گذشته ۱۵۲ درصد افزایش داشته است. که البته این نکته در افزایش قیمت کتاب و عدم استقبال در خرید کتاب را می‌تواند درپی داشته باشد.
نویسنده کتاب آیینه در کربلا گفت: با رشد سریع نشر الکترونیک و استفاده از وب به عنوان ابزار جدید، در حال تغییر سبک کتابخوانی هستیم. الان بزرگترین مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی که بزرگترین مرکز متون دیجیتالی است، دارای ۴۰ هزار عنوان کتاب عربی – فارسی بوده که حدود ۱۲ هزار عنوان از آنها تایپ و تصحیح شده است. و در همین فضا یک میلیون مقاله نیز وجود دارد.
محمدرضا سنگری تاکید کرد: یکی دیگر از کتابخانه‌هایی که بنده آن را برای دانشجویان خود توصیه کرده‌ام، کتابخانه جنگ حوزه هنری است. در این کتابخانه ۱۷ هزار کتاب وجود دارد. که نشاندهنده عرصه‌های جدید بوجود آمده در ادبیات ماست که قابل توجه است. از این چندین هزار کتاب، ۲۵۰۹ عنوان خاطره است و نشان دهنده آن است که این جامعه به گذشته خود افتخار می‌کند و خاطرات گذشته را به صورت کتاب در اختیار دیگر نسل‌ها قرار می‌دهد. این موضوع نشاندهنده آن است که ما به گذشته خود می‌بالیم و آن را طرح می‌کنیم.
وی افزود: یادنامه و زندگینامه ۴۶۷۶ عنوان از این عناوین کتاب است. نسل ما چراغ و مصباح زیاد دارد و باید اینها را قدر دانست.
دکتر سنگری با توجه به گسترش انواع مطبوعات در کشور گفت: ما در این موضوع نیز که هر مقاله از آن (مطبوعات) می‌تواند خود حکم یک کتاب را داشته باشد، افزایش فوق‌العاده‌ای داشتیم. سال ۱۳۵۶ تعداد مطبوعات در ایسران ۱۰۰ عدد بوده و الان حدود ۷۵۰۰ عنوان مطبوعات در کشور وجود دارد.
مدیر گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در پایان با اشاره به کتابخانه مرکزی پژوهشگاه و منابع متعددی که در آن کتابخانه وجود دارد گفت: ما در مجموعه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی وضع نسبتاً خوبی داریم که قابل توجه است ولی متاسفانه از این کتابخانه به خوبی استفاده نمی‌شود. ۳۲۰۰۰ عنوان کتاب فارسی – عربی که مجموعاً به ۲۵۰۰۰ عنوان کتاب می‌رسد در این مجموعه وجود دارد و ۵۷۰۰ عنوان کتاب لاتین نیز موجود است که در ۶۲۰۰ جلد فراهم آمده است. فایل کتب لاتین این کتابخانه ۱۶۰۰۰ نسخه و فایل کتب عربی نیز ۱۴۰۰۰ نسخه است که امیدوارم در مجموعه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی زمینه برای بهره‌گیری پژوهشگران بیرونی از این منابع فراهم آید.
