به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، همزمان با هفته پژوهش، در راستای سلسله گفتگوهای علمی با مدیران گروه‌های پژوهشکده‌های علمی پژوهشگاه، سراغ حجت‌الاسلام و المسلمین محمدباقر پورامینی مدیر گروه کلام اسلامی و الهیات جدید پژوهشگاه رفتیم. در این بخش نظر شما را به گفتگو با وی جلب می‌نمائیم:
اولویت‌های سال ۱۴۰۳ گروه کلام اسلامی و الهیات جدید چه بود و تا به الان چه حدی محقق شد؟
گروه کلام اسلامی یکی از گروه های موثر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی است که از آغاز به دلیل تولید آثار در حوزه کلام اسلامی و ورود جدی و مسئولانه در مباحث جدید علم کلام و فلسفه دین به نوعی مرجعیت نخبگانی یافت و شورای علمی و اعضاي گروه و همچنین آثار منتشره آن در حوزه های فلسفه کلام، کلام شیعی و کلام تطبیقی سرآمد بود؛ نزدیک به ۱۰۰ اثر مکتوب و ورود علمی به هنگام اعضای گروه در تحولات علمی و مجامع فرهنگی و نخبگانی حوزوی و دانشگاهی گواه این مدعاست .
در سال جدید به دلیل شرایط، نیازها و اقتضائات جامعه، طرح ارتقاء گروه مصوب گردید و ضمن بررسی روند گذشته و حال و ناظر به تحولات آتی ، اهداف و رویکردهای گروه بر محور بندهای ذیل ارتقاء یافت:
۱.استنباط، تبیین و تنسیق عقاید اسلامی و دفاع از آنها با توجه به نیاز و زبان زمان؛
۲.بازپژوهی کلام اسلامی و نقادی آراء مهم در پرتو تعالیم اهل بیت (ع)؛
۳.نظریه پردازی و نوآوری در قلمرو معرفتی و موضوعی گروه؛
۴.ایجاد بالندگی در کلام اسلامی با رویکرد تمدنی و با تکیه بر منشور گام دوم انقلاب اسلامی؛
۵.تاسیس و توسعه الهیات کاربردی ، الهیات مضاف و کلام اجتماعی؛
۶.مطالعات انتقادی در حوزه الهیات جدید و الحاد معاصر؛
۷.نقد مکاتب و جریان های معارض و پاسخگویی به شبهات کلامی؛
۸.آینده پژوهی ، نیازسنجی و رصد موضوعات مسائل الهیاتی و کلامی.
همانگونه که دقت دارید افزون بر اهداف پیشین، بر اساس ماموریت های ریاست محترم پژوهشگاه، برای بالندگی کلام اسلامی، رویکردهای جدیدی همچون رویکرد تمدنی، آینده پژوهی، تکیه بر گام دوم منشور انقلاب اسلامی، ورود در حوزه الهیات کاربرد و الهیات مضاف، و هم همچنین مطالعات انتقادی در حوزه الهیات جدید و الحاد مدرن نیز در حوزه ماموریت های اصلی گروه قرار گرفت و برنامه اجرایی آن نیز آغاز گردید .
چند رخداد مهم پژوهشی ناظر به ارتقاء گروه در سال ۱۴۰۳ تا به حال انجام شده است؟
ورای فعالیت های پژوهشی جاری ، تلاش شد درحوزه ارتقائی گروه ، چند اقدام در حوزه تصنیف و نشست های علمی صورت گیرد:
- تولید چند اثر پژوهشی درزمینه نقد الحاد علم پایه معروف به الحاد جدید
- ورود به مباحث الهیات هوش مصنوعی و الهیات کوانتوم
- نشست علمی الهیات تعزیت(ماهیت ، مضامین و عرصه ها ) / آقایان فرمانیان ، حبیب الله بابایی، پورامینی
۴. برنامه ریزی در برگزاری چند نشست در زمینه مطالعات انتقادی الهیات جدید
۵. مطالعات و اقدام برای تولید یک اثر تحقیقی پیرامون الهیات مقاومت و همچنین برگزاری چند نشست علمی
اشاره کردید که گروه در زمینه گفتمان مقاومت کارویژه دارد ؛ توضیح بیشتری ارائه کنید ؟
مفهوم مقاومت به عنوان یک پدیده موفق در اندیشه اسلامی و الهیات عملی مورد توجه قرار دارد و در تمامی لایه های اجتماعی بر توحید ، ایمان به خدا و باور به نصرت الهی استوار است . الهیات مقاومت به دلیل حضور ایمان در عرصه عمل ، مبارزه و ایستادگی ، در ادبیات دینی و سیاسی، انظار را متوجه خود ساخته است
آنگونه که رهبر معظم انقلاب فرمودند «مقاومت یک سخت‌افزار نیست که بشکند یا از هم فرو بریزد یا نابود بشود. «مقاومت» یک ایمان است، یک تفکّر است، یک تصمیم قلبی و قطعی است؛ مقاومت یک مکتب است، یک مکتب اعتقادی است. چیزی که ایمان یک عدّه مردم است، چیز قراردادی نیست». از این رو امروزه الهیات مقاومت به دلیل حضور ایمان در عرصه عمل در ادبیات دینی و سیاسی انظار را متوجه خودش ساخته است و می توان الهیات را در محورهای معرفت شناختی، خداشناختی، راهنماشناختی، انسان شناختی و جهان شناختی ، تحلیل و مبانی آن را استخراج نمود.
گروه کلام در سال جاری چند نشست علمی برگزار کرد :
- نشست علمی الهیات مقاومت / آقایان ایزدهی ، کاشی زاده ،پورامینی
- نقش مقاومت در الهیات تقریب / با حضور آقایان جبرئیلی، فراتی و ماموستا عبدالسلام محمدی
در ادامه هم به صورت جدی این حوزه دنبال خواهد شد.
آیا برنامه‌ای برای برگزاری نشست‌های مشترک با دیگر مراکز پژوهشی نیز داشتید؟
در جلسه مشترکی که گروه کلام اسلامی و الهیات جدید با گروه شیعه شناسی و مدیران دانشکده الهیات دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران صورت گرفت برگزاری نشست مشترک پیش بینی شد . همچنین با مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات حوزه های نیز یک نشست علمی برگزار خواهد شد. برای برگزاری سه نشست «الهیات محیط زیست»، «الهیات جنسیت» و «الهیات حکمرانی» نیز به صورت مشارکتی با دو نهاد بیرونی صحبت شده است
آیا حوزه‌های تمحض تعریف شده در گروه متناسب با نیاز جامعه هدف تغییر کرده‌اند؟
دو عضو محترم گروه دو طرح تحقیقاتی مهمی را در این زمینه آغاز کردند
استاد ترخان در سال جاری طرح تحقیقی خود را با عنوان (هوش مصنوعی و چالش‌های کلامی) آغاز کرده اند و در این تحقیق تلاش می کنند چالش ها و پیامدهای الهیاتی و کلامی هوش مصنوعی قوی را بررسی کنند . بهرحال هوش مصنوعی و توسعه آن می‌تواند اعتقادات و باورهای دینی را با آسیب‌هایی روبه‌رو کند اما پاسخ در حوزه نظری و برون‌رفت در حوزه عملی، ممکن و دست‌یافتنی است.
استاد قدردان قراملکی نیز طرح تحقیقاتی خود پیرامون علت العلل را به اتمام رسانیده اند، این طرح در حوزه نقد الحاد معاصر است و در این تحقیق نظریه مه بانگ و سایر نظریات فیزیک دانان در تبیین خلقت جهان با نظریه متالهان (که نیاز به آفریدگار را مطرح می کنند ) بررسی شده است. محقق تلاش کرده است که مدعیات بعضی فیزیکدانان در تعارض با الهیات و عقل و قواعد فیزیکی است .
البته محققان همکار گروه در زمینه نقد الحاد معاصر دو اثر دیگر را نیز به نام های «برهان نظم و نئوداروینیسم» و «خدا و کیهان‌شناسی مدرن» به انجام رسانیده اند . طرح تحقیقانی «علیت در فیزیک و تأثیر آن در الهیات نیز در حال انجام است.
