به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، دومین پیش نشست علمی همایش شرق شناسی در جهان معاصر (با تکیه بر آراء ادوارد سعید) با عنوان نشست «ادوارد سعید و رویکردهای جدید به شرق‌شناسی» دوشنبه مورخ ۳۰ مهرماه سال جاری توسط گروه غرب شناسی پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه با همکاری مرکز مطالعات عالی بین‌المللی دانشگاه تهران به صورت حضوری و مجازی برگزار شد.
دکتر مهدی فدایی مهربانی؛ نویسنده و پژوهشگر حوزه فلسفه در این نشست با بیان اینکه ادوارد سعید از این جهت که یک فلسطینی است باید مورد مطالعه بیشتر قرار بگیرد، گفت: به تعبیر یکی از شاعران افغانی بی‌وطن کسی نیست که در غربت زندگی می‌کند بلکه کسی است که در وطن خودش هست و باز بی‌وطن است. کل کتاب شرق‌شناسی ادوارد سعید و دغدغه او هم همین است لذا اهمیت اندیشه ادوارد سعید این است که وقتی از روشنفکر سخن می‌گوید او را تحت این مفهوم بحث می‌کند؛ او دغدغه دارد که ما با روشنفکرانی مواجهیم که در وطن، بی‌وطن هستند.
این پژوهشگر افزود: اهمیت اندیشه سعید این است که وقتی از روشنفکر سخن می‌گوید را ذیل مفهوم شرق‌شناسی درک می‌کند و می‌فهمد؛ همچنین در نگاه سعید درباره روشنکفری، مسائل انضمامی را به روشنفکری پیوست می‌دهد لذا برای او مسئله فلسطین جزء این بحث قرار می‌گیرد؛ او رفته و سنگ پرتاب می‌کند زیرا نماد مقاومت محسوب می‌شود؛ آن گفتمان شرق‌شناسانه آنقدر قوی بود که حتی پرتاب سنگ در برابر جنایتکاران اسرائیلی را هم کار تروریستی تلقی می‌کرد.
فدایی مهربانی با بیان اینکه ادوارد سعید روشنفکری را در نسبتی با دانش تعریف می‌کند، گفت: از دید وی این بحث جدی است که چطور دانش و آکادمی استعماری می‌شود؟ با نگاه او ما در وطن خودمان نشسته‌ایم ولی در عمل شاید با گفتمان شرق‌شناسانه مسائل را تحلیل می‌کنیم یعنی ادوارد سعید قصد دارد بگوید روشنفکر وجدان بیدار جامعه است و باید نسبت به جامعه خود متحد باشد و احساس مسئولیت کند.
فدایی مهربانی گفت: شرق‌شناسی در نگاه ادوارد سعید شیوه تسلط بر شرق است؛ او می‌گوید استمرار گفتمان شرق‌شناسی غرب‌محور به این معناست که ما یک غربی داریم که در جایگاه فاعل شناسا است و یک شرقی را در برابر غرب داریم که بقیه دنیاست و سوژه غرب در مطالعه است. از نگاه ادوارد سعید شرق‌شناسی یک گفتمان است و شرق خارج از این گفتمان نمی‌تواند فهم شود.
وی با بیان اینکه به عبارت دیگر شرق هویت مستقلی ندارد، اظهار کرد: ادوارد سعید توضیح داده است که چگونه این گفتمان در شرق، جنبه آکادمیکی پیدا کرده است؛ درد ادوارد سعید این است که این سنت آکادمیک غربی به شرق هم راه پیدا کرده و شرق‌شناسان به مطالعات شرقی با همان روش و زاویه می‌پردازند.
روشنفکر بی وطن در نگاه ادوارد سعید
این نویسنده و پژوهشگر اظهار کرد: ادوارد سعید می‌گوید روشنفکر است که می‌تواند موضوعات انضمامی جامعه را فهم کند به شرط اینکه در گفتمان شرق‌شناسی به مسائل نپردازد؛ او روشنفکران را به دو دسته روشنفکران سازگار و ناسازگار تقسیم می‌کند؛ از دید او روشنفکران ناهمساز روشنفکران بی‌وطن هستند یعنی در وطن جغرافیایی خود هم که هستند متعلق به وطن غربی به لحاظ فکری و اندیشه‌ای هستند.
فدایی مهربانی بیان کرد: کل پروژه فکری این افراد به زعم ادوارد سعید، شرق‌شناسانه است یعنی روشنفکران سرزمین شرق، شرق‌شناسانه و غربی به مطالعه شرق می‌پردازند. از منظر وی شرق از منظر شرق‌شناسان غربی، حوزه فاقد عقلانیت است و ما همانطور که مجانین را مورد مطالعه قرار می‌دهیم شرق را هم باید مطالعه کنیم.
