به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، نشست دیگری از نشست‌های روایت‌های فرامرزی با عنوان “روایت به‌اشتراک‌گذاری تجربیات آموزشی و پژوهشی روانشناسی و روان‌سنجی در فدراسیون روسیه: تأکید بر مرجعیت علمی و حکمرانی در علوم انسانی و اجتماعی” با ارائه دکتر مرتضی چرخ‌آبی (عضو هیأت علمی در مؤسسه آموزش مدرسه عالی اقتصاد دانشگاه پژوهش‌های ملی روسیه (HSE)؛ پژوهشگر ارشد در دانشکده روانشناسی دانشگاه دولتی مسکو روسیه (MGO)) در روز یکشنبه ۸ مهر ۱۴۰۳ در فضای اسکای‌روم مرکز رشد و نوآوری برگزار شد.
این نشست ذیل مرکز رشد و نوآوری پژوهشگاه با همکاری سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه ریاست‌جمهوری برقرار گردید.
دکتر چرخ‌آبی گفت پس از برنده شدن بورس تحصیلی از ایران به ایتالیا رفته و بعد ۲.۵ سال به بلژیک سفر و اقامت کرده و بعد ۱.۵ سال در دانشگاه کلرمونت در آمریکا بوده و بعد به مسکو رفته و آنجا ماندگار شده است. همزمان با مسکو از اتریش پذیرش گرفت و تصمیم گرفت در مسکو بماند.
دکتر چرخ‌آبی در دانشگاه‌های روسیه فعال است و با برخی دانشگاه‌های ایران هم همکاری دارد و بنا دارد این همکاری‌ها توسعه پیدا کند. علایق پژوهشی دکتر چرخ‌آبی برای دانشجویان جدیدالورود فردای همین ارائه تبیین خواهد شد تا دانشجویان بتوانند اساتید موردعلاقه خود را انتخاب و با آن‌ها کار مشترک انجام دهند. این پژوهشگر ابتدا ۷ سال در بخش روانشناسی به صورت متمادی پژوهش انجام داده‌است و بعد به بحث آموزش منتقل شده است. در کانادا، پرتغال، جمهوری چک و… ورکشاپ‌هایی برگزار کرده و کارگاه‌های تک‌مهارتی را برگزار کرده است که هدف ورکشاپ کاملا از پیش مشخص است.
دکتر چرخ‌آبی درباره روسیه گفت: مردم عادی اعم از دانش‌آموزان و قشر کارمند که در مسکو زندگی می‌کنند در مسائل سیاسی بینش عمیقی دارند و خبرها را دنبال می‌کنند. مردم عادی وقتی در مسائل سیاسی صحبت می‌کنید انگار با استاد علوم سیاسی صحبت می‌کنید. در مترو و قطار شهروندان کتاب‌های علمی و رمان می‌خوانند و اهل مطالعه هستند. از لحاظ دین حدود ۱۰ درصد مسلمانند که حدودا ۱۴ میلیون نفر می‌شود اما احتمالا آمار قدیمی است چون طبق اطلاعات اخیر به نظر می‌رسد حدودا ۲۰ میلیون مسلمان داریم. تا سال ۱۹۹۵ روسیه درگیر مسائل داخلی بود و ارتباطات خارجی قطع شد و بعد ارتباط با دنیای مدرن فراهم شد.
دکتر چرخ‌آبی با اشاره به طرح‌های دولت روسیه برای ارتقای آکادمی‌های روسیه گفت: طرح ۵ درصد در سال ۲۰۱۳ در فدراسیون روسیه می‌خواهد ۵ درصد دانشگاه‌های روسیه در رده ۱۰۰ دانشگاه برتر دنیا (QS) باشد و برای این کار طی ۴ سال حدودا ۶۰.۵ بیلیون روبل معادل چهل هزار میلیارد تومان هزینه و بودجه اختصاص داده شد. این طرح هنوز ادامه دارد و سال ۲۰۱۳ حدودا ۵۶ دانشگاه از روسیه اپلای کردند و ۲۶ دانشگاه کاندیدای زیر ۱۰۰ دانشگاه برتر دنیا شدند و ۲۱ دانشگاه نهایی شد و آن بودجه بر اساس پیشرفت به این دانشگاه‌ها تخصیص داده شود. ۲ دانشگاه به عنوان نمونه انتخاب شد که یک دانشگاه ایالتی مسکو (MSU) است و یک دانشگاه مدرسه عالی اقتصاد یا High School of Economics (HSE) است که روی دانشگاه دوم که جزء ۲۱ دانشگاه برتر روسیه و ۱۰۰ دانشگاه برتر دنیاست تمرکز می‌شود.
این استاد و عضو هیأت علمی گفت: در این ارائه ابتدا بخش آموزش اعم از ساختار دانشگاه، اساتید، دانشجویان، کلاس درس و سیستم نمره‌دهی و سپس بخش پژوهش اعم از آزمایشگاه‌ها و پژوهشگران، بودجه‌های پژوهشی و دستیار پژوهشی بررسی خواهد شد.
ابتدا درباره ساختار دانشگاه پژوهش‌های ملی روسیه و مدرسه عالی اقتصاد باید گفت در سال ۱۹۹۲ تأسیس شد. سال ۲۰۱۲ وارد رنک کیو اس شد که بین رتبه ۵۰۰-۵۰۵ ام دنیا قرار گرفت. از سال ۲۰۱۲ تاکنون حدود ۴۰۰ دانشگاه با این دانشگاه همکاری علمی دارند. در این دانشگاه امروزه ۴۲ برنامه کارشناسی و کارشناسی ارشد و ۵۰۰۰ استاد دانشگاه وجود دارد و ۴ شعبه در ۴ شهر مختلف زده است. معیارهای آموزشی این دانشگاه مهم است مثلا مهم است که چند نفر از اساتید این دانشگاه در ساختار دولتی فعالیت می‌کنند. رنک دانشگاه از ۲۹۸ به ۴۰۰ رسیده است. کسانی که در دانشگاه‌های ۱ تا ۱۰۰ دنیا تحصیل کرده‌اند می‌دانند که در دانشگاه ۱ تا ۴۰۰ مشغول به کار شدند افتخار محسوب می‌شود.
این دانشگاه بنا بر رشته‌های مختلف از حیث رنک جهانی و رنک فدراسیون روسیه وضع خوب و نسبتا مطلوبی دارد. بیش از ۵۰۰۰ استاد دانشگاه و پژوهشگر در مدرسه عالی اقتصاد فعالند و تعداد اساتید روسی بیش از غیرروسی است. اساتید به ۲ دسته تقسیم می‌شوند؛ ۱. اساتید با ساعت تدریس (تدریس‌محور + پژوهش‌محور) ۲. اساتید بدون ساعت تدریس (پژوهش‌محور). دانشجویان روسی و غیرروسی در این دانشگاه فعالند. دانشجویان روسی از طریق یک آزمون شبیه کنکور سراسری در ایران می‌توانند به دانشگاه راه پیدا کنند. دانشجویان روسی عموما کم‌حرف، مؤدب و وقت‌شناسند. دانشجویان خارجی در کنار دانشجویان روسی تحصیل می‌کنند اگر برنامه روسی انتخاب کنند یک دوره پیش‌نیاز یک‌ساله باید بگذرانند و می‌توان برنامه انگلیسی‌زبان را هم انتخاب کرد.
این پژوهشگر روانشناسی و آموزش اظهار کرد: دانشجویان خارجی با برنامه‌های بورسیه المپیاد درهای باز (open all doors) می‌توانند برای تمام مقاطع تا سطح پسادکتری به زبان انگلیسی می‌توانند تحصیل کنند. بورسیه تحصیلی دارند و تحصیل برایشان رایگان است. کلاس‌ها به صورت ترکیبی از حضوری و آنلاین است. هر سال آموزشی ۴ ماژول ۲ ماهه دارد. هر ماژول شامل لکچر تک‌جلسه و چندجلسه‌ای دارد. کلاس‌ها معمولا بین اساتید بر اساس تجارب و تخصص در زمینه نظری و عملی تقسیم می‌شود. در کلاس ارتباط دوطرفه است. سؤالات کلاسی در گروه‌های تلگرامی در ساعات غیرکلاسی پرسیده می‌شود.
سیستم نمره‌دهی بر اساس وزارت آموزش و پرورش روسیه از ۱ تا ۵ نمره است. در دانشگاه پژوهش‌های ملی این نمره‌دهی متفاوت است و از ۱ تا ۱۰ و کمتر از ۴ عدم قبولی است. در سیستم نمره‌دهی امتحان پایانی سرفصل و منابع مشخص بوده و امتحان کتبی یا شفاهی است. در سیستم نمره‌دهی زاچوت مواردی از قبیل حضور مرتب در کلاس، عمق یادگیری او از مطالب کلاس براساس نظر استاد تعیین می‌شود. سیستم نمرده‌دهی زاچوت یا دانشجو قبول می‌شود یا نمی‌شود که عمدتاً اساتید به دانشجویان نمره قبولی می‌دهند. در سیستم نمره‌دهی سه گونه دیپلم وجود دارد. دیپلم آبی برای نمرات خوب، دیپلم قرمز برای تحصیل عالی و خوب است و دیپلم قرمز با مدال افتخار تمام نمرات عالی است.
دکتر چرخ‌آبی به بحث پژوهش پرداخت و گفت: در بخش پژوهش آزمایشگاه‌ها و مراکز پژوهش و توسعه (آر-دی/ R&D) را داریم که هدفش ساخت و توسعه رویکردهای جدید، کشف و توسعه روش‌های خلاقانه و ارتباط فعال و مولد با سازمان‌های خارج از دانشگاه است. یکی از نمونه‌ها یک آزمایشگاه (آر-دی) است که با عنوان مؤسسه آموزش (Institute of Education) از کاخ کرملین ۱۰ دقیقه پیاده فاصله دارد. در این مؤسسه ۲۵۰ عضو هیأت علمی پژوهشی وجود دارد که برخی خود را وقف صنعت و برخی وقف تألیف و تحقیق آکادمیک و برخی درگیر کارهای اداری هستند. در آزمایشگاه‌ها و مراکز پژوهش و توسعه (آر-دی)، استاد، تیم دانشجویی-پژوهشی را تقویت می‌کند و برای فاند اپلای می‌کنند. آزمایشگاه داخلی تشکیل می‌شود و با همکاری‌های بین‌المللی یک آزمایشگاه بین‌المللی را ایجاد می‌کند و بعد دپارتمان آموزشی تشکیل می‌شود و در مراحل بعدی اگر بتواند ارتقا و گسترش پیدا کند مدرسه یا مؤسسه و حتی دانشکده را تأسیس کند. پژوهشگران چه روسی و چه غیرروسی ۳۶ ساعت در هفته مشغول کارند.
حقوق غیرروسی‌ها بیش از حقوق روسی‌هاست. سیستم نمره‌دهی پژوهشی با رُبات هوشمند آیزاک (Isaac the robot) تعیین می‌شود. برای ارتقای درجه علمی نباید حداقل نمره کمتر از ۱۸ باشد. بودجه‌های پژوهشی به این شکل است: ۱. فاند پژوهشی اساتید (سالانه ۳۰۰۰ یورو)، ۲. فاند داخلی مراکز و مؤسسات پژوهشی (سالانه ۱۵۰۰۰ یورو)، ۳. فاند داخلی دانشکده‌ها (سالانه ۳۰۰۰۰ یورو)، فاند تأسیس آزمایشگاه مشترک آینه (۹۰۰۰۰ یورو برای سه سال)، ۵. فاند آکادمی علوم روسیه (پروژه‌های یک‌ساله و مگای پنج‌ساله)، ۶. فاند سالانه وزارت علوم روسیه (تفکیک براساس دانشگاه)، ۷. فاند شرکت‌ها و سازمان‌های دولتی (بانک، نفت و گاز). ۱۳% ماللیات دولتی و ۲۵% حق‌الزحمه دانشگاه از کل مبلغ فاند دریافتی کاسته می‌شود. برای بودجه‌های پژوهشی نحوه درخواست از طریق تیم آزمایشگاه یا مؤسسه پژوهشی است. تقریبا در تمامی درخواست فاندهای دانشگاهی حضور حداقل ۳ دانشجو ضروری است. برخی درخواست‌های فاند باید دارای کلیپ معرفی اعضای تیم و نقش معیّن هرکدام از آن‌ها باشد.
داوری درخواست کاملاً محرمانه بوده و از طریق یک فرم الکترونیکی ارزیابی صورت گرفته و درخواست‌ها براساس نمره دریافتی رنک‌بندی می‌شود. برخی دیگر از درخواست‌ها مخصوص درخواست تأسیس آزمایشگاه به صورت دومرحله‌ای است که در مرحله دوم اعضای تیم باید یک ارائه شفاهی پیش روی داوران انجام دهند. در تجربه دکتر چرخ‌آبی از یکی از پروژه‌های پژوهشی با کمک دانشجویان دست به تدوین یک طرح درس (Syllbus) برای یک درس مستقل در مقطع کارشناسی ارشد زدند. دستیار پژوهش با کردیت درسی توسط استاد و ساعت درسی تعیینشده و با فاند پژوهشی که ۲۰ ساعت در ماه است و ساعتی ۳۵۰ روبل است. دستیار آموزشی بعد از مصاحبه و گزینش تعیین می‌شود و وظایفش توسط استاد مشخص می‌شود. برای هر یک از ماژول‌ها حداکثر ۲ دستیار آموزشی می‌توان گرفت. برای هر ماژول تحصیلی حدود ۱۵۰۰۰ روبل می‌توان پرداخت کرد. پس از معرفی و تأیید استاد، پرداخت پایان ترم توسط دانشگاه به دستیار آموزشی انجام می‌شود.
این پژوهشگر گفت: یک مؤسسه بریتانیایی آماری را اعلام کرده که ۲% دانشجویان پراستناد علمی از کشورها و دانشگاه‌های مختلف را لیست می‌کنند. از سپتامبر ۲۰۲۳ تا سپتامبر ۲۰۲۴ تولیدات علمی سنجیده شده و آمار بسیار به‌روز و جدید است. در حوزه پزشکی بالینی، شیمی، مهندسی، فناوری‌های راهبردی، فیزیک و نجوم، کشاورزی و شیلات؛ فناوری اطلاعات و ارتباطات، زیست‌پزشکی، علوم زمین و محیط زیست، زیست‌شناسی، آمار و ریاضیات، بهداشت عمومی و خدمات پزشکی، اقتصاد و تجارت، علوم اجتماعی، ارتباطات و متن‌پژوهی، مطالعات تاریخی، روانشناسی و علوم شناختی، فلسفه و الهیات، هنرهای تجسمی و نمایشی به ترتیب لیست شده و در علوم اجتماعی کلا ۳ نفر، در ارتباطات کلا ۲ نفر، در مطالعات تاریخی ۱ نفر و از روانشناسی تا هنرهای تجسمی هیچ یک از ایرانیان انتخاب نشده‌اند. می‌بایست این موضوع را علت‌کاوی کرد.
در پایان نشست پرسش‌وپاسخ اتفاق افتاد و برخی سؤالات و موضوعات برای بحث و تبادل نظر مطرح گردید؛ از جمله: ۱. آیا زیرساخت لازم برای ارتباط با مراکز پژوهشی خارج از ایران وجود دارد؟ ۲. آیا دانشگاه‌های فعال باید فاند پژوهشی بیشتر یا کمتری دریافت کنند؟ ۳. فرصت‌های موجود در بریکس و سهم ایران در رهبری علمی انجمن‌ها و رشته‌های علمی مختلف چیست؟ ۴. چرا ایران سهم ضعیفی در تولیدات علمی علوم انسانی و اجتماعی دارد؟ ۵. ملزومات کار علمی مشترک با روسیه؟
