به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، حجت الاسلام والمسلمین محمدحسن قدردان قراملکی دبیر علمی همایش اجتهاد عقل گرا در گفتگویی به بیان ابعاد علمی و اجرایی این همایش ملی پرداخت که در ادامه می خوانید:
- فلسفه نام‌گذاری همایش «اجتهاد عقل گرا» چیست و چه رویکردی را دنبال خواهد کرد؟
ابتدا صحبتم را با روایتی از امیر مومنان حضرت علی علیه السلام از کتاب شریف نهج البلاغه شروع می کنم که می فرمایند: ” العقل عقلان: عقل الطبع وعقل التجربه؛ وکلاهما یؤدّى إلى المنفعه ” حضرت، عقل را به دو قسم تقسیم می کنند: عقل مسموع که از راه حواس و تجربه حاصل می شود. عقل مطبوع، عقلی که انسان از درون خودش به آن می رسد، تعقل می کند و مطلبی را خودش از درون خود می فهمد. حضرت در ادامه حدیث می فرمایند: تا عقل مطبوع ضمیمه علم مسموع نشود به کار نمی آید!
از این حدیث جایگاه مهم عقل بخصوص عقل مطبوع که از راه اجتهاد درونی به دست می آید، عقلی که انسان با اجتهاد و در درون خودش به آن می رسد روشن می شود.
عنوانی که برای این همایش از سوی شورای علمی پیشنهاد شده اجتهاد عقل گراست. یعنی دنبال تبیین اجتهادی هستیم که در آن عقل گرایی محور باشد؛ البته نه تنها محور، بلکه در کنار کتاب و سنت!
اینکه چرا پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و گروه کلام پژوهشکده حکمت و دین پژوهی به فکر همایشی با این عنوان افتاده است را بایستی اینگونه بیان کنم؛ حدود ۵ سال پیش همایشی با عنوان جریان شناسی و نقد اندیشه های اعتزال نو در پژوهشگاه برگزار شد که مقالات ارزشمندی نیز در این همایش ارائه شده بود و مجموعه مقالات آن در پنج مجلد چاپ شد. موضوع آن همایش نیز عقل بود، اما عقل نو معتزله ها که به عقل به صورت افراطی نگاه می کنند.
لازم به یادآوری است که در تاریخ اندیشه اسلام سه دیدگاه داریم: یک طیف، معتزله ها بودند که به عقل بیش از اندازه اهمیت می دادند!
طیف دوم که در مقابل عقل گرایی قرار می گیرد، طیف مقابل افراطی است. نگاه آن ها به عقل در حد بسیار پایین است؛ آنها به بهانه توجه به کتاب و سنت ، به عقل اهمیت چندانی نمی دهند و این آسیبی بزرگ برای شناخت دین مبین اسلام است. این همایش دنبال نگاه سوم به نقش عقل در علوم انسانی اسلام است.
گروه کلام به این نتیجه رسید که نباید عقل را آنقدر بالا ببریم که فراتر از کتاب و سنت دیده شود و نه در کنار کتاب و سنت هیچ اهمیتی برای عقل دیده نشود. در صدد برگزاری همایشی هستیم که در آن نگاه تفریطی به عقل مورد بررسی قرار گیرد و در همین راستا عنوان این همایش “اجتهاد عقل گرا” انتخاب شده تا یک دفاع عقلانی از جایگاه عقل صورت گرفته و جریان های بی نام و نشان مخالف جایگاه واقعی عقل مورد نقد قرار گیرند! - نهاد های همکار در برگزاری همایش کدامند؟ همایش در چه تاریخی و به چه صورت برگزار خواهد شد ؟
شورای علمی همایش ملی اجتهاد عقل گرا با حضور اعضای هیأت علمی دانشگاه ها، پژوهشگاه ها و موسسات علمی تشکیل شده است و از نهاد های همکار در این همایش می توان به دانشگاه تهران، پردیس فارابی قم، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)، جامعه المصطفی العالمیه، مجمع عالی حکمت و قطب علمی فلسفه دین اسلامی اشاره کرد.
در خصوص زمان برگزاری همایش نیز در اولین جلسه شورای علمی همایش که دی ماه سال گذشته برگزار شد به اتفاق نظر رسیدیم که اواخر فصل پاییز یا زمستان ۹۹ برگزار شود اما به علت شیوع ویروس کرونا مقرر شد همایش در سال ۱۴۰۰ برگزار گردد.
این نکته را هم باید اضافه کنم که قصد داریم نشست های علمی را در راستای این همایش برگزار کرده و حتی اگر شرایط اجازه دهد تصمیم بر آن است که این همایش بصورت مجزا در شهرهای شیراز، مشهد، اصفهان و حتی اهواز نیز برگزار شود. - حوزه های مطالعاتی همایش ملی اجتهاد عقل گرا کدامند؟
این همایش به تبیین اجتهاد عقل گرا در حوزه های مختلف علوم انسانی و دینی می پردازد. در حوزه علم اصول، دانش فقه، اقتصاد اسلامی، کلام و عقاید، جریان هایی که بهای کمتری به عقل می دهند مورد نقد قرار خواهند گرفت. محورهای همایش فی الجمله مشخص بوده و قرار است در جلسات آتی شورای علمی همایش مورد بحث واقع شده و به تصویب برسد. پس از تصویب طی فراخوانی محورهای مقالات به اطلاع مجامع علمی و فضلای گرامی خواهد رسید.
