به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجت‌پور، عضو هیأت علمی گروه قرآن پژوهی پژوهشگاه، ۲۵ خردادماه، در نشست مجازی «الهیات و یاری» گفت: مراد از هنجارسازی این است که قواعدی به صورت رسمی و دائمی مورد قبول قرار بگیرند که مردم به صورت طبیعی و فراگیر آن را انجام دهند و اگر کسی آن را انجام ندهد مستحق مجازات باشد.
وی افزود: اینکه امر به معروف و نهی از منکر در اندیشه دینی مطرح است، مراد آن است که چیزی تبدیل به هنجار شده و جامعه آن را مطالبه کند، در این صورت امر به آن توجیه دارد و برعکس نهی از برخی امور معنادار می‌شود. واژه‌هایی مانند زکات، صدقه، انفاق، تعاون و … در فرهنگ اسلامی و قرآنی مطرح هستند و به نحوی خاص، جامعه را برای کنشگری در این زمینه یعنی الهیات یاری راهبری کرده‌اند.
بهجت‌پور با بیان اینکه سیر نزول تدریجی قرآن، محقق‌کننده فرایندهای تبدیل یک عنصر دینی به فرهنگ است، تصریح کرد: در قرآن یک عمل مالی را با تعابیر مختلف به کار می‌برد؛ گاهی صدقه، گاهی زکات، خمس و جهاد مالی تعبیر شده است. واژه زکات در تعبیر قرآن به معنای آن است که مال و عطایی که انسان به دیگری می‌کند با هدف رفع موانع معنوی از خود است؛ قرآن در به‌کاربردن واژه زکات، آن را در جایی به کار برده که هدف از مجاهدت مالی رسیدن به آزادی معنوی است تا او از دل‌بستگی به مال رها شود؛ زیرا اگر نتوانیم از علائق مادی دست بکشیم زنجیرها مانع سعادت ما می‌شوند.
عضو هیأت علمی گروه قرآن پژوهی پژوهشگاه بیان کرد: در اینجا کم‌کردن و کسر مال و نقش‌های اجتماعی اعطای مال مطرح نیست، ولی وقتی از انفاق استفاده می‌کند، مسئله از جنس حمایت و رفع مشکلات اجتماعی است. انفاق، پرکردن خلأ و حفره‌های زندگی مردم است و انفاق‌کننده تلاش می‌کند تا نقش و سهمی در ایجاد عدالت و رفع فاصله طبقاتی داشته باشد.
بهجت‌پور اظهار کرد: صدقه هم این است که ما همان مال را می‌دهیم، ولی قصدمان اصلاح رابطه خودمان با خداست؛ مدعی هستیم که خدایا به تو ایمان داریم، به اینکه رزاق هستی و دستورات تو سبب ایمان می‌شود و مرا از شقاوت دور می‌کند؛ اثبات درستی این ادعاها از راه‌هایی صورت می‌گیرد که یکی از آن صدقه است.
ایجاد دوقطبی برای جریانات اجتماعی
عضو هیأت علمی گروه قرآن پژوهی پژوهشگاه با بیان اینکه در جهاد مالی، هم جنبه زحمت فوق طاعت و دست کشیدن از همه چیز مطرح است، اضافه کرد: قرآن متنی ناظر به یک واقع است و حضور پیامبران هم اجتماعی است؛ این حرکت اجتماعی برای آنکه گفتمان دینی و اسلامی جای خود را باز کند، از ایجاد جریان دوقطبی شروع می‌شود.
وی تصریح کرد: اگر بخواهیم الهیات یاری را در قرآن تحلیل کنیم، باید بدانیم تبیین دین در سیر نزول این بود که وارد جامعه شده، جامعه را ارزیابی و مورد انتقاد قرار داده و در ازاء آن گفتمان خود را طرح کرده است؛ قرآن در مرحله اول آسیب‌های اجتماعی دوره نزول را مطرح و جامعه مخاطب را مورد انتقاد قرار می‌دهد؛ به همین دلیل پیامبران کار خود را با هشدار شروع می‌کنند و سپس طرح الهی را تبیین کرده‌اند.
این مفسر قرآن تصریح کرد: قرآن وقتی می‌خواهد فرهنگ جامعه جاهلی را بکوبد می‌فرماید نه تنها اینها به مساکین، طعام نمی‌دهند بلکه دلشان آن قدر نرم نیست که دیگران را به این امر ترغیب کنند.
وی افزود: در همین جریان کرونا شاهد بودیم که برخی گفتند کرونا پیرها را از بین می‌برد؛ لذا بهتر است، باشد و کشور نفس راحتی بکشد؛ یعنی نیچه‌ای فکر کردن؛ در حالی که قرآن در سوره فجر فرموده که جامعه‌ای که به فکر دیگران نباشد و تحریض و تشویق به نیکی و کمک و انفاق به دیگران نکند، ارزشی نیست و مال او هم پایدار نیست.
وی تأکید کرد: تبیین دوجانبه و دوقطبی‌سازی جریان حق و باطل در بحث یاری، یکی از مهم‌ترین کارها در بحث الهیات یاری است. انفاق در سیر نزول ابتدا اعتقادسازی شده و بعد تبدیل به برنامه دینی موظفی شده است که دو رساله علمی در مورد سیر انفاق مالی در قرآن با راهنمایی بنده در حال انجام است.
عضو هیأت علمی گروه قرآن پژوهی پژوهشگاه با بیان اینکه در ایران ادبیات یاری ادبیات گسترده‌ای است و بخش انبوهی از ملت ایران فهم انفاق و ادبیات انفاق را در زندگی خودشان دارند و روحیه بخل در ایران به شدت پایین است، اظهار کرد: گروه‌های اجتماعی حوزه تا حدود ۱۷ میلیارد تومان برای خدمات به بیماران کرونا از مردم جمع‌آوری کرده است؛ لذا دست با سخاوت ملت ایران را باید فشرد و گفت‌وگوهای ما هم با هدف کیفی‌سازی و اعتلا و رشد این باورها و تعمیق نسلی است.
