از نفی خودبینی تا وحدت و همدلی
یادداشتی از حجت‌الاسلام سیدکاظم سیدباقری مدیر گروه سیاست پژوهشگاه
از جمله قانون‌مندی‌های الهی دربارۀ جامعه اسلامی این است که سعادت و رشد جامعه مشروط به انسجام و وحدت آن است؛ اما چنین رابطه‌ای فقط در پرتو جامعۀ توحیدی عملیاتی است. توحید عملی – اعم از توحید عملی فردی و توحید عملی اجتماعی- عبارت است از یگانه شدن فرد در جهت یگانه‌پرستی خدا و نفی هرگونه پرستش قلبی از قبیل هواپرستی، پول‌پرستی، جاه پرستی و غیره و یگانه شدن جامعه در جهت یگانه‌پرستی حق از طریق نفی طاغوت‌ها و تبعیض‌ها و بی‌عدالتی‌ها. فرد و جامعه تا به یگانگی نرسد به سعادت، نائل نمی‌گردد و جز در پرتو حق پرستش به یگانگی نمی‌رسد.[۱] لذا در جهت رسیدن به این روحیۀ وحدت و همدلی و نفی خودبینی و خودپرستی، امام على (ع) برترین نیکی‌ها را مواسات و یاری برادران معرفی می‌کند:
«اَحْسَنَ الاِحْسانِ مُواساهُ الاِخوانِ»[۲] و از آن به عنوان نعمتی که خداوند به طور ویژه به افرادی خاصی عنایت می‌کند، نام می‌برد که:
إِنَّ لِلَّهِ عِبَاداً یَخْتَصُّهُمْ بِالنِّعَمِ لِمَنَافِعِ الْعِبَادِ، فَیُقِرُّهَا فِی أَیْدِیهِمْ مَا بَذَلُوهَا، فَإِذَا مَنَعُوهَا نَزَعَهَا مِنْهُمْ ثُمَّ حَوَّلَهَا إِلَى غَیْرِهِمْ.[۳]
خدای را بندگانی است که به آنان به خاطر منافع دیگر بندگان، نعمت‌هایی ارزانی داشته است و تا زمانی که از آن بذل کند و به دیگران بدهند، در دستشان باقی می‌گذارد و هنگامی که امساک ورزند، آن نعمت را از ایشان می‌گیرد و به دیگران می‌سپارد.
با این روحیه، همۀ اجزا و پیکرۀ جامعۀ اسلامی، اعم از شهریاران و شهروندان، در فرایندی همبسته به یاری هم می‌شتابند و برای حل مشکلات یکدیگر، پیوند اخلاقی، اجتماعی و سیاسی می‌یابند. حاکمان از قدرت خویش بهره می‌گیرند تا تعلق اجتماعی میان شهروندان و حاکمیت، ژرف گردد و قدرت، ابزاری شود تا منافع همگان تأمین شود؛ مردم نیز با توجه با روحیۀ همکاری و همبستگی، می‌کوشند تا به قدرت یاری رسانند، لذا مردم و حاکمیت نه تنها احساس بیگانگی نمی‌کنند بلکه با توجه به روحیۀ همیاری، به کمک یکدیگر شتافته و زمینۀ فراگیر شدن هر چه بیشتر آموزه‌های اخلاقی را در جامعه و روابط سیاسی، فراهم کنند. این امر، به ویژه در شرایط خاص و بحرانی، بیشتر خود را نشان میدهد. آن چنان که در شرایط فعلی جامعۀ ما که با ویروس کرونا در حال دست و پنجه نرم کردن است، ما به این روحیه و همکاری و همدلی، بیش از هر زمان نیاز داریم و همه باید با احساس مسئولیت به این حفظ و تقویت این روحیه یاری رسانند.
[۱]. مرتضی مطهری، مجموعه آثار شهید مطهری؛ ج ۲، ص ۱۱۷
[۲]. عبد الواحد بن محمد؛ تمیمى آمدى؛ غررالحکم؛ ص ۳۲۰
[۳]. نهج البلاغه، ۲۵۵
