ایمان و توبه فراگیر و نجات بخش برای جن و انس و ملک
نوشتاری به قلم حجت‌الاسلام و المسلمین حسین عشاقی عضو هیأت علمی گروه فلسفه پژوهشگاه
«إِنْ کُلُّ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ إِلاَّ آتِی الرَّحْمنِ عَبْداً» (۹۳ مریم).
ترجمه: هیچ کسی در آسمانها و زمین نیست مگر این که به حالت بندگی به سوی خدای رحمان می‌آید.
کلمه «آتی» درین جا به حرکت اختیاری دلالت دارد چون به «من..» که برای ذوی الشعور است، نسبت داده شده؛ و ذوی الشعور کارشان از روی اختیار است؛ پس این آمدن یک فعل اختیاری است که از ناحیه موجودات ذی شعور سرمی‌زند؛ و «عبدا» نیز حال فاعل این آمدن است؛ پس معنی آیه این می‌شود که هیچ فرد ذی شعوری در آسمان و زمین نیست مگر این که (در زمانی) از روی اختیار با حالت عبودیت و بندگی نسبت به خداوند، به سوی خدای رحمن می‌آید؛
این نحوه آمدن اختیاری همراه با اظهار عبودیت همان ایمان عمومی و توبه فراگیری است که همه جن و انس و فرشته را فرا می‌گیرد و به نجات همه مجرمان آنها منجر می‌شود؛ البته این آمدن اختیاری و عابدانه، برای مؤمنان، در دنیا تحقق می‌یابد؛ و برای کفار، بعد از تحقق عذاب درخوری در آخرت شکل می‌گیرد؛ لذا این آمدن عابدانه در آیه مقید به دنیا یا آخرت نشده است بلکه مطلق آمده است تا مؤمنان دنیوی و اخروی، هر دو را شامل شود؛ پس همه انس و جن و ملک، روزی، با اظهار عبودیت نسبت به خداوند، از اندراج در تحت عنوان «بی‌ایمان» یا «کافر» خارج شده و مندرج در تحت عنوان «مؤمن» می‌شوند؛ و بالنتیجه همه آنها نجات یافته و مشمول رحمت الهی می‌شوند؛ زیرا کیفر و عذاب اخروی، عینا همان کفر و گناهی است که به شکل موجودات موذی تجسم می یابند «إِنَّما تُجْزَوْنَ ما کُنْتُمْ تَعْمَلُون؛ ۱۶ طور» و «وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّهٍ شَرًّا یَرَه؛ ۸ زلزله» مطابق این آیات و آیات فراوان دیگر، کیفر و عذاب اخروی چیزی جز همان کفر و گناه نیست «انَّما تُجْزَوْنَ ما کُنْتُمْ تَعْمَلُون» کیفر شما فقط همان چیزی است که عمل می کردید یعنی کارهای اعتقادی و رفتاری مجرمان است که در قالب عذاب تجسم می یابند و به مجرم آزار می دهند؛
بنابراین خروج از کفر و گناه، و دخول به حریم ایمان عینا همان رهایی از عذاب و دخول در رحمت الهی است؛ پس طبق آیه مورد بحث همه جن و انس و ملک با اظهار عبودیت مختارانه به پیشگاه خدای رحمان از عذاب گناه رهایی یافته و مشمول رحمت الهی می شوند.
این نجات فراگیر در حالی است که گزاره «کافر، معذب است ابدا» بدون هیچ تخصیصی، به عموم و اطلاق خود باقی است؛ چون حکم عذاب ابدی موضوعش کافر است نه کافری که از کفر خارج شده است .
