به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، نشست علمی «جامعه شناسی انتخابات ریاست جمهوری» به همت گروه مطالعات انقلاب اسلامی پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه عصر روز یکشنبه مورخ ۲۳ خردادماه ۱۴۰۰ با حضور دکتر محمد شفیعی‌فر به عنوان ارائه دهنده به صورت مجازی تحت نرم‌افزار اسکایپ برگزار شد.
دکتر شفیعی‌فر با اشاره به رفتارهای متفاوت در انتخابات ایران، تأکید کرد که با شناخت و فهم درست قواعد جامعه‌شناسی می‌توان روابط و نتایج انتخابات را تحلیل کرد. وی با مرور نظریات مربوط به تحلیل انتخابات مانند مکتب کلمبیا، مکتب میشیگان و… تلاش کرد با نظریه بومی «شکاف دو قطبی» انتخابات را توضیح دهد.
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران شکاف‌های موجود در ایران را بررسی کرد و تصریح کرد: شکاف اصلی در جامعه ایران، سنت و تجدد است و سایر شکاف‌ها مانند شکاف‌های قومی، شکاف مذهبی و شکاف طبقاتی قادر نیست که جامعه ایران را دو قطبی کند. از دوره مشروطیت خط شکاف سنت و تجدد در ایران پدید آمد و این دو گروه در برابر هم ایستادند. با شهادت شیخ فضل‌الله تجدد در ایران پیروز شد و با تأسیس پهلوی به اوج قدرت رسید. اما با پیروزی انقلاب اسلامی نیروهای سنت پیروز شدند و تشکیل حکومت دادند. اما این شکاف همچنان ادامه داشت و در تعارض دولت بازرگان و انقلابیون آشکار شد. این درگیری حتی پس از بیرون کردن بنی‌صدر هم ادامه یافت. جناح راست و چپ سنتی با یکدیگر بر سر سنت و تجدد نزاع داشتند. جاح سنتی خواهان تثبیت اصول و پیروی از سنت‌ها هستند در حالی که جناح متجدد خواهان تطبیق با شرایط جهانی و پذیرش تجدد هستند. در دهه هفتاد همین نزاع سنت و تجدد در قالب اصولگرا و اصلاح‌طلب وجود داشت. اکنون نیز در انتخابات ریاست جمهوری هم همین منازعه بر سر سنت و تجدد وجود دارد. حتی اگر روزی یکی از این دو جناح از بین برود و مثلا فقط اصولگراها باقی بماند، بر اساس این تحلیل در بین اصولگرایان هم شکاف سنت و تجدد شکل می‌گیرد و منازعه ادامه می‌یابد.
شفیعی فر گفت: در انتخابات اخیر هم شکاف سنت و تجدد و جود دارد. نامزدها در دو جبهه در مقابل هم قرار گرفته‌اند و دسته‌ای بر پذیرش قواعد و الزامات بین‌المللی تأکید می‌کنند و دسته‌ای دیگر بر حفظ اصول و دستاوردها انقلاب اسلامی. بنابراین می‌توان بر اساس «شکاف دو قطبی سنت و تجدد» انتخابات کنونی را تحلیل کرد.
وی گفت: در مورد قشربندی افراد مشارکت‌کننده می‌تون گفت که سه دسته سبد آرا داریم:
یک. سنت‌گرایان حدود یک چهارم رأی مشارکت‌کنندگان را دارند. این سبد رأی تقریبا ثابت است و در هر شرایطی به سنت‌گرایان تعلق می‌گیرد
دو. حدود یک چهارم آرا مربوط به متجددین است و البته بسته به شرایط ممکن است هواداران در انتخابات مشارکت داشته باشند و یا از مشارکت خودداری کنند. مثلا به نظر می‌رسد در این دوره متجددین رغبت کمی برای حضور در انتخابات دارند.
سه. حدود نیمی از آرا مربوط به قشر خاکستری است که بر اساس منافع رأی می‌دهند و نامزدی که بتواند منافع بیشتری برای این قشر تأمین کند- فارغ از اینکه سنت‌گرا یا متجدد است- از آرای این افراد برخوردار می‌شود.
شفیعی فر ادامه داد: نکته دیگر اینکه متجددین در دوره قبل به خواسته‌های خود تا حدی رسیده‌اند. اما سنت‌گرایان و افرادی که خواهان عدالت هستند به شدت به وضع موجود معترضند و برای تغییر شرایط انگیزه دارند. بنابراین احتمالا این افراد بیشتر در انتخابات شرکت می‌کنند و نامزدهای مورد علاقه عدالت‌خواهان بخت بیشتری برای پیروزی دارند.
با این توصیف به نظر می‌رسد که در شرایطی قرار داریم که به نوعی تنش‌های دهه شصت تکرار شده و اگر یک نامزد انقلابی پیروز شود، ضمن مبارزه با فساد باعث امیدواری مردم خواهد شد و نتیجه به نفع انقلاب اسلامی و مردم خواهد بود.
در ادامه این نشست علمی با پرسش و پاسخ و نقد حاضران در جلسه ادامه یافت.
