به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، حجت‌الاسلام دکتر علیرضا قائمی‌نیا مدیر قطب علمی فلسفه دین اسلامی پژوهشگاه در گفت‌وگو با مفتاح، درباره تخصصی‌شدن فقه اظهار کرد: امروزه مسائل گوناگون در حوزه‌ها و عرصه‌های مختلف مطرح می‌شود.
وی افزود: تخصصی شدن فقه در حقیقت ورود فقه به حوزه‌ها و عرصه‌های جدیدیست که مطرح می‌شود. دنیای امروز می‌طلبد افرادی در زمینه‌هایی متخصص و ممحض شوند تا بتوانند به مسائل آن پاسخ فقهی مناسبی بدهند. برای نمونه فضای مجازی، رسانه، مسائل اجتماعی، فرهنگ، ارتباطات، پزشکی و… مسائل فقهی خاص خود را دارند.
عضو هیأت علمی گروه معرفت‌شناسی پژوهشگاه با بیان این‌که تخصصی شدن فقه، سخن گفتن در مسائل جدید است، یادآور شد: فقه نظام نیز یکی از این زمینه‌هاست.
قائمی‌نیا در ادامه با تأکید بر این‌که تخصصی شدن فقه آسیب‌های خاص خود را نیز دارد، گفت: یکی از آسیب‌ها به خود حوزه‌ها باز می‌گردد، ممکن است فقیهی که درگیر این مسائل می‌شود اطلاعات مناسب و کافی درباره آن‌ها نداشته باشد.
وی ادامه داد: فردی که می‌خواهد درباره مسائل جدید اظهار نظر کند، باید آن‌ها را واقعا بفهمد. ذهنیت‌های این حوزه را به دست آورده و با این ذهنیت‌ها آشنا باشد. مسائل این حوزه را خوب بشناسد، چون با نگاه سطحی نمی‌تواند پاسخ‌های مناسب فقهی بدهد.
حجت‌الاسلام علیرضا قائمی‌نیا، دومین آسیب را عدم تشخیص موارد و مفاهیمی دانست که فرد با آن‌ها درگیر می‌شود و اذعان داشت: کسی که وارد چنین مسائلی می‌شود باید از دقت نظر بالایی برخوردار باشد تا بتواند موارد و مفاهیم درگیر با مسائل را نیز تشخیص دهد.
وی اظهار کرد: سومین موضوع، پاسخ‌های عملی به مسائل است. یک موضوع ممکن است با ده‌ها موضوع دیگر ارتباط داشته باشد به همین دلیل عملی کردن پاسخ‌ها مشکلات خاص خود را دارد؛ از این‌رو فرد باید با توجه به واقعیت‌ها حرکت کند، تنها برخورد ذهنی مشکلی را حل نمی‌کند. بسیاری از افراد که درگیر مسائل جدید می‌شوند، واقع‌گرایانه وارد نمی‌شوند به همین دلیل پاسخ‌هایشان عملی نمی‌شود.
این استاد حوزه تأکید کرد: البته تخصصی شدن فقه نیازمند اجتهاد عمومی نیز است. فرد باید اجتهاد عمومی را به دست آورد سپس وارد بحث تخصصی شود.
وی بیان کرد: از مزایا و معایب دیگر تخصصی شدن، از بین رفتن نگاه سنتی به فقه است. برای جلوگیری از این مشکل باید اصول کلی حاکم بر فقه سنتی در بحث تخصصی شدن دیده شود، همچنین تا حدودی ملکه اجتهاد در ابواب فقه برای فرد حاصل شود.
حجت‌الاسلام قائمی‌نیا با بیان این‌که چاره‌ای جز تخصصی شدن فقه نداریم، چون حوزه‌های علوم بسیار گسترده شده است، گفت: تخصصی شدن سبب می‌شود فقیه با واقعیت‌های موجود در یک زمینه آشنا شود؛ به صورت ذهنی پیش نرود بلکه به صورت ملموس موضوعات را درک کرده و حرکت کند.
وی افزود: فردی که واقعیت‌ها را از نزدیک لمس نکند، نمی‌تواند پاسخ عملی مناسبی بدهد، بلکه پاسخ‌های او ذهنی می‌شود. برای نمونه وقتی برای نخستین بار موضوع شبیه سازی مطرح شد برخی خیال کردند چیزی شبیه لقاح مصنوعی و یا پیوند اعضا است، به همین دلیل احکام و فتاوا نیز متناسب با آن صادر شد.
مدیر قطب علمی فلسفه دین اسلامی پژوهشگاه تصریح کرد: اگر فقیه تصور دقیقی از مسائل داشته و واقعیت‌های آن را بداند، نگاهش تغییر می‌کند. تخصصی شدن فقه می‌تواند فقه را متحول کند. چون واقع‌بینی، واقع‌گرایی و رسیدن به نتایج عملی از پیامدهای تخصصی شدن است.
وی ادامه داد: حوزه‌های علمیه به ناچار باید به سمت تخصصی‌شدن فقه حرکت کنند، چون دنیای جدید دنیای تخصصی شدن است. علوم دیگر نیز در حال تخصصی شدن هستند، فقه که به مراتب از این علوم گسترده‌تر است. مسلماً تخصصی شدن یک امر اجتناب‌ناپذیر است. ولی برای تخصصی شدن باید اجتهاد عمومی در فقه صورت گیرد.
