به گزارش اداره روابط عمومی و اطلاع رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، کرسی علمی ترویجی «بنیادهای سیاست خارجی حضرت امام خمینی(ره)» سیزدهمین جلسه از سلسله جلسات چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی با موضوع کلی ((انقلاب اسلامی و سیاست خارجی)) توسط گروه مطالعات انقلاب اسلامی پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه، روز دوشنبه مورخ ۲۰ اسفندماه جاری با ارائه دکتر سلیمانی برگزار شد.
دکتر غلامعلی سلیمانی عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در این نشست بنیان‌های نظری را چنین تعریف کرد: مبانی‌ای که در فهم یک موضوع به ما کمک می‌کند و سیاست خارجی مجموعه ابزارهایی است که در ارتباط یک کشور با سایر کشورها به کار گرفته می‌شود. ایشان سیاست خارجی جمهوری اسلامی را کاملا متمایز از دیگر کشورها دانست و تأکید کرد که سیاست خارجی جمهوری اسلامی کاملا متأثر از اندیشه‌ی امام خمینی است.
وی گفت: در فهم سیاست خارجی امام خمینی(ره) دو منبع قابل تصور است: یکی رفتارها و واکنش‌های امام خمینی در مواجهات بین‌المللی و دیگری رجوع به مبانی فکری و نظری امام خمینی است که همین روش در این ارائه مد نظر قرار گرفته است.
به باور دکتر سلیمانی بنیادهای نظری سیاست خارجی امام خمینی مبتنی بر توحید است که یک هستی‌شناسی، انسان‌شناسی و معرفت‌شناسی خاصی را دنبال می‌کند و همگی به فطرت اشاره دارند.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران تصریح کرد: برای رسیدن به اندیشه‌ی امام خمینی باید به سیستم باورهای ایشان مراجعه نمود و اجزای این سیستم را باید شناخت.
سلیمانی تلاش کرد با بررسی سیستم باورهای امام خمینی(ره) به مؤلفه‌های آن دست بیابد. ارتباط میان حکمت عملی(ایدئولوژی) با حکمت نظری (جهان‌بینی) در نظام باورهای امام خمینی دارای ارتباط منطقی است.
وی افزود: هستی از نظر امام خمینی فراتر از دنیاست و اصالت خیر در آن برقرار است. معرفت‌شناسی امام خمینی کاملا متأثر از فلسفه‌ی صدرایی است. در اندیشه‌ی امام خمینی انسان دارای ابعاد مختلف است و دارای وظایف و تکالیفی است.
به اعتقاد دکتر سلیمانی چیزی که می‌تواند میان این مقولات با اندیشه‌ی سیاست خارجی پل بزند و رابطه برقرار کند، «فطرت» است.
سلیمانی گفت: از نظر امام خمینی فطرت مسیر صحیح حرکت انسان در همه‌ی ابعاد و از جمله در سیاست خارجی را مشخص می‌کند. البته ممکن است انسان بر خلاف فطرت هم حرکت کند و مختار بودن انسان ایجاب می‌کند که انسان قدرت انتخاب بین فطرت و انحراف را دارد. به اعتقاد امام خمینی اگر در فضای بین‌الملل قدرت در اختیار افراد منحرف از فطرت حقیقیه قرار بگیرد «استکبار» حاکم می‌شود و این وضعیتی است که اکنون شاهد آن هستیم.
وی افزود: امام خمینی دوگانه‌ی مستضعفین و مستکبرین را برقرار می‌کند. در این فضا سیاست خارجی باید به گونه‌ای تنظیم شود که به نفی استکبار، صدور ارزش‌های انقلاب، حمایت از مستضعفین ،خلع سلاح و… منجر گردد. هدف این است که بشر به فطرت حقیقیه باز گردد. با این ابزار می‌توان رفتارهای امام خمینی در سیاست خارجی را توضیح داد. مثلا اگر امام خمینی به جای دولت‌ها، ملت‌ها را مورد خطاب قرار می‌دهد به این علت است که مردم و ملت‌ها را به فطرت نزدیک‌تر از دولت‌ها می‌داند.
دکتر سیدرضا موسوی به نقد مباحث دکتر سلیمانی پرداخت. اولین نقد ایشان این بود که مبانی نظری بیان شده بسیار مطول هستند. در عین حال ایشان تأکید کرد که این مشکل در دانشگاه‌های ایران عمومیت دارد و معمولا دچار فربگی چارچوب نظری هستیم.
وی ادامه داد: در حالی که اگر این بخش در چند صفحه خلاصه شود و در عوض نتایج و تحلیل‌ها را مفصل بحث کرد هیچ خللی به کلیت بحث وارد نخواهد شد و اتفاقا بیشتر قابل استفاده خواهد بود.
موسوی گفت: جای خالی مطالعه‌ی موردی به خصوص در مورد جنگ تحمیلی و رفتار امام خمینی در این باره، نقد بعدی دکتر موسوی بود که عنوان شد.
دکتر علی حمزه‌پور ناقد بعدی این کرسی علمی ترویجی بود. ایشان با تمایز قائل شدن میان بنیان‌های نظری و بنیان‌های عملی تأکید کرد که در این تحلیل صرفا به بنیان‌های نظری توجه شده بود و البته سطوح و ابعاد مختلف در بررسی بنیان‌های نظری هم دیده نشده بود. مثلا سطح کارگزاران، نهادها، و… مورد بررسی قرار نگرفته بود.
نکته‌ی دیگر از نظر ناقد این بود که در مقام بیان، اهداف تبدیل به راهبرد یا روش شده‌اند. مثلا گزاره‌ی «دعوت» به عنوان یکی از اهداف سیاست خارجی معرفی شده است که در واقع یک روش در سیاست خارجی است.
حمزه‌پور برخی از اهدافی که در اینجا گفته شد را مختص سیاست خارجی ندانست و مواردی مانند پیگیری سعادت انسان را یک هدف عمومی معرفی کرد.
دکتر حمزه‌پور به برخی از خلأها و جای خالی‌هایی که در بحث وجود داشت اشاره کرد و برطرف نمودن آنها را باعث غنای بحث بررسی مبانی سیاست خارجی امام خمینی معرفی نمود.
در ادامه سایر حضار به ارائه‌ی نقد و نظر خود پرداختند. پرسش از ارتباط این بحث با علوم شناختی، چارچوب مناسب برای درک تقابل استکبار و استضعاف و… از جمله مواردی بود که حاضران جلسه در مورد مباحث دکتر سلیمانی بیان نمودند.
