به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تمدن اسلامی یکی از موضوعات مهم جامعه اسلامی است که الزامات و بایدها و نبایدهای مهمی را با خود همراه دارد.
حجت الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه، عضو هیأت علمی گروه فلسفه پژوهشگاه در سلسله نوشتارهایی به تبیین این موضوع پرداخته است. بخش نخست به نقل از خبرگزاری رسا، تقدیم خوانندگان گرامی می شود.
تمدن اسلامی واقعیتی است که در مقاطعی از تاریخ، از جمله قرن سوم تا ششم و همچنین قرن نهم تا یازدهم تحقق پیدا کرده است. تمدن اسلامی مؤلفه‌هایی دارد که یکی از آن‌ها عقلانیت و فلسفه و دیگری علم و دانش است؛ اعم از علوم طبیعی، علوم انسانی، مهندسی و پزشکی.
مؤلفه‌ی دیگر تمدن اسلامی تحقق سلامت و بهداشت عمومی در جامعه و مؤلفه‌ی دیگر اخلاق و معنویت است. منظورم از اخلاق و معنویت، دانش اخلاق نیست؛ بلکه آن رفتار اخلاقی است که از مردم نشأت می‌گیرد.
مؤلفه‌های دیگری هم می‌توان برای تمدن ذکر کرد که من در جلد سوم کتاب تمدن نوین اسلامی به تفصیل به آن‌ها پرداخته‌ام.
به هر حال، این مؤلفه‌ها در دوره‌هایی از اسلام وجود داشته و شدت آن کم و زیاد شده است. اگر بخواهیم تعریفی برای تمدن اسلامی ذکر کنیم، باید بگوییم مجموعه‌ی نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای بشری است که با مبانی و رویکرد اسلامی تحقق پیدا می‌کند.
به نظر من، تمدن یک معنای عام دارد که فرهنگ جزئی از آن است. یعنی تمدن مجموعه دستاوردهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری بشری است.
اگر این تعریف را بپذیریم، آنگاه تفاوت تمدن‌ها در مبانی، رویکردها و اهداف باعث می‌شود که انواع مختلفی برای تمدن در نظر بگیریم و از آن به تمدن اسلامی و غیراسلامی تعبیر کنیم.
بنابراین، می‌توان گفت تمدن اسلامی مجموعه‌ی دستاوردهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری مسلمانان است که با مبانی اسلامی، اهداف اسلامی و رویکرد اسلامی تحقق پیدا کرده است. این امر را می‌توان در دانش هنر، معماری و همچنین صنعت معماری در تاریخ اسلام مشاهده کرد.
