به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در روزهای سرشار از غم و اندوهی بسر می بریم که مصادف است با ورود کاروان اُسرای کربلا به کوفه و بخصوص امروز (۱۲ محرم) که به نقلی سالروز شهادت مظلومانه سیدالساجدین(ع) می باشد؛ امام هُمامی که پس از واقعه کربلا به همراه عمه مظلومه‌شان زینب کبری(س) بار سنگین پیام رسانی نهضت عاشورا را بر دوش کشیدند و اینک جهاد تبیین، درس بزرگ و همیشه جاودانی است که ما در مکتب زین العابدین(ع) و حضرت زینب (س) آموخته ایم.
بهره گیری از سلاح جهاد تبیین در سیره زین العابدین(ع)
حجت الاسلام والمسلمین محمد جداری عالی در گفتگو با خبرگزاری حوزه بیان داشت: امام زین العابدین(ع) در سیره مبارزاتی خود عموماً از روش جهاد تبیین استفاده می‌کردند.
مدیر گروه اخلاق اسلامی پژوهشگاه در همین زمینه گفت: تلاش و همت حضرت بر این امر بوده که از سویی به شبهات متعددی که از طرف طبقه حاکم در ارتباط با حضرت سیدالشهدا(ع) و اهل بیت (ع) ترویج می شد، پاسخ می‌دادند و از سوی دیگر ماهیت آزادگی، ظلم ستیزی اسلام، پیامبر و اهل بیت را تبیین می نمودند، آن هم در شرایط خفقان آور آن زمان که حقیقتاً کار بسیار دشواری بوده است.
وی همچنین در پاسخ به این پرسش که روش مبارزه با ظلم امام سجاد (ع) پس از شهادت حضرت اباعبدالله الحسین(ع) چگونه بوده است، ابراز داشت: از جمله اقدامات حضرت سجاد (ع) در پیام‌رسانی نهضت عاشورا، سخنرانی‌ها ایشان است که معروف‌ترین آنها سخنرانی در کوفه و شام است. حضرت در خطبه کوفه ضمن بیان مظلومیت امام حسین(ع) به بی‌وفایی و نیرنگ کوفیان اشاره نموده و مؤاخذه کوفیان توسط پیامبر اسلام(ص) را گوشزد کردند. ایشان در بخشی از این خطبه می فرمایند:
«اگر حسین (ع) کشته شد، چندان شگفت نیست، چرا که پدرش با همه آن ارزش‌ها و کرامت‌های برتر نیز قبل از او به شهادت رسید. ای کوفیان! با آنچه نسبت به حسین (ع) روا داشتید، شادمان نباشید. آنچه گذشت واقعه‌ای بزرگ بود! جانم فدای او باد که در کنار شط فرات، سر بر بستر شهادت نهاد. آتش دوزخ جزای کسانی است که او را به شهادت رساندند».طبق برخی نقل‌ها، مردم که از سخنان امام متأثر شده بودند، به گریه افتادند و به امام پیشنهاد خون‌خواهی و انتقام دادند؛ اما امام با یادآوری عهدشکنی‌های آنها چنین فرمود: «از شما می‌خواهم که نه یاری‌مان کنید و نه با ما بجنگید.»
مدیر گروه اخلاق اسلامی پژوهشگاه افزود: یکی از سخنرانی‌های مهم حضرت خطبه ایشان در شام بود که به دستور یزید، مجلسی در مسجد اموی با حضور نمایندگان و سفرای کشورهای دیگر و همچنین اعیان و اشراف مجلس عظیمی تشکیل شده بود و امام سجاد (ع) را به همراه عمّه‌اش زینب (س) و جمعی دیگر از خاندان هاشمی در حالی که به ریسمانی بسته شده بودند وارد مجلس کردند و غرض از این برنامه هم قدرت‌نمایی یزید و سرمستی از پیروزی ظاهریش بر امام حسین (ع) و تحقیر و رسوا کردن اهل بیت بود. لذا خطیبی بالای منبر رفت و در مدح یزید و اجدادش و مذمت علی (ع) سخنرانی کرد. در این هنگام امام سجاد(ع) رو به سخنران کرد و فرمود: وای بر تو که برای به دست‌آوردن خشنودی بنده، خشم خدا را برگزیدی و جایگاه خود را پر از آتش کردی!
حجت الاسلام و المسلمین جداری ادامه داد: در همین جا امام سجاد (ع) از فرصت استفاده کرد و از یزید تقاضای سخنرانی کرد و فرمود: (آیا به من اجازه می‌دهی که بر فراز این چوب‌ها بروم و سخنانی بگویم که سبب خشنودی خداوند متعال گردد، و اجر و پاداشی برای این مردم در پی داشته باشد؟) و یزید نپذیرفت؛ ولی اصرار شامیان یزید را مجبور به قبول درخواست امام سجاد(ع) کرد.
وی گفت: امام سجاد(ع) البته با شناختی که از جو حاکم بر جلسه و به‌طورکلی شام داشت می‌دانست ازآنجاکه مردم شام از مرکز اسلام دور بودند و با سیره پیامبر(ص) آشنا نبودند و بر خلاف کوفیان، از مقام اهل بیت آگاهی نداشتند؛ نه صحبت پیامبر را شنیده بودند و نه روش اصحاب او را دیده بودند. در نتیجه مردم شام کردار معاویه و اطرافیانش را سنت مسلمانی می‌پنداشتند. لذا حضرت در این خطبه به معرفی خود، پدرش امام حسین(ع)، جدش علی (ع) و نسبتشان با پیامبر(ص) پرداخت، امام سجاد(ع) با این خطبه در راستای بیدار کردن مردم غافل شام، روشنگری کرد که آنچه یزید و عمالش بر زبان‌ها انداخته‌اند، درست نیست و پدرش، امام حسین(ع)، فردی نبوده است که بخواهد جمعیت مسلمانان را برهم بزند و در سرزمین‌های اسلامی فتنه ایجاد کند، بلکه او برای حق و به‌دعوت مسلمانان قیام کرده تا دین خدا را از بدعت‌ها بزداید.
بیان خصائص اهل بیت(ع) در کلام امام سجاد(ع)
پژوهشگر حوزوی بیان داشت: حضرت در این خطبه ضمن تبیین مهم ترین خصلت‌ها و ویژگی‌های اهل بیت (ع) به شش خصلت اشاره کردند که عبارتند از: علم، حلم، جوانمردی، فصاحت، شجاعت و محبت در دل‌های مؤمنان؛ و این خاندان را به دلیل داشتن بزرگانی چون پیامبر(ص)، امیرالمؤمنین(ع)، حمزه، جعفر طیار و حسنین برتر از دیگران می‌داند.
وی افزود: امام سجاد(ع) پس از معرفی حضرت علی(ع) و انتساب خود به پیامبر(ص) و حضرت فاطمه(س) به مظلومیت امام حسین(ع) و نحوه شهادت ایشان می‌پردازد. با مشخص شدن انتساب امام سجاد(ع) به پیامبر(ص) و فاطمه(س) و نیز بر اشکار شدن دروغ‌های معاویه و یزید درباره حضرت علی(ع)، بیان نحوه شهادت مظلومانه امام حسین(ع) می‌توانست تاثیر زیادی بر مردم شام و شکست یزید داشته باشد، به همین جهت امام سجاد(ع) در چند فراز به نحوه شهادت پدر خود می‌پردازد.
تأثر شدید شامیان پس از خطبه حضرت سجاد(ع)
این خطبه امام سجاد(ع)، پایه‌های حکومت یزید را شدیداً به لرزه درآورد. به‌طوری‌که یزید از ترس تأثیر این افشاگری و ایجاد فتنه، دستور داد تا اذان گفته شود، و موذن نیز برای خلاصی یزید از این ماجرا فورا شروع به اذان گفتن می کند. مؤذن هر جمله از اذان را می‌گفت، امام سجاد جمله‌ای می‌فرمود تا اینکه به اشهد ان محمداً رسول الله رسید. پس از بیان این فراز توسط موذن، امام سجاد(ع) اشاره به موذن کرده و از یزید می پرسد: ای یزید! این محمد که در اذان نامش برده می شود جد من است یا جد تو؟ اگر او را جد خود بدانی دروغ گفته‌ای ولی اگر جد من است، چرا عترت او را کشتی؟
مدیر گروه اخلاق اسلامی پژوهشگاه اضافه کرد: هنگامی که امام زین العابدین(ع) خطبه را ایراد کرد، مردم حاضر در مسجد را سخت تحت تأثیر قرار داد. در ریاض القدس آمده که یزید بدون اینکه نماز بخواند از مسجد بیرون رفت، اجتماع بهم خورد و امام سجاد از منبر پائین آمد. مردم به گرد حضرت جمع شده و همه از رفتار خود عذرخواهی می‌کردند. به گفته برخی از محققان پس از خطبه امام سجاد(ع) اعتراض‌ها بلند شد؛ فریاد و شیون و گریه مجلس را فرا گرفت و جمعی بدون آنکه به خلیفه مسلمین! اقتدا کنند، مجلس را ترک کردند.
