به گزارش اداره روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در گفتگویی با دکتر محمدحسن شاهنگی؛ مدیریت خدمات پشتیبانی آموزشی و پژوهشی، آخرین دستاوردهای این مدیریت را جویا شدیم که در ادامه می خوانید:
*خدمات کتابخانه‌ای شاخص در پژوهشگاه کدامند؟
در حال حاضر در کتابخانه‌های دفاتر قم و تهران ۱۳۱ نفر عضویت دارند؛ در یکسال اخیر به همت کتابداران محترم پژوهشگاه تعداد ۲۲۰۰ عنوان کتاب جدید خریداری شده است. همچنین تهیه و تولید منابع دیجیتال از دوشیوه دانلود و اسکن هماره و به صورت روزانه در دستور کار قرار دارد و بیش از ۱۰۵۰ عنوان پژوهشی در این خصوص تهیه کرده‌ایم که در دسترس اعضای محترم قرار دارد. دریافت کتب اهدایی مراکز دیگر به پژوهشگاه و بالعکس را هم دنبال می‌کنیم. دریافت کتاب‌های مازاد از مراکزی مانند کتابخانه ملی، خانه کتاب و ادبیات ایران، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی و… نیز به صورت مستمر صورت می‌گیرد.
*در خصوص طرح‌های استانداردسازی پژوهش چه فعالیت‌هایی صورت می‌پذیرد؟
عطف به مصوبات شورای پژوهشگاه، ویراست جدید شیوه‌نامه کتاب تراز پژوهشگاه جهت بهره‌گیری گروه‌های علمی، مولفان آثار و ویراستاران، در سال ۱۴۰۱ ابلاغ شده است. اهداف شیوه‌نامه کتاب تراز عبارتند از: رساندن کتب پژوهشگاه به وضعیت مطلوب در ابعاد مختلف صوری؛ روزآمدسازي کتب پژوهشگاه با بهره‌گيري از استانداردهاي جهاني کتاب‌سازی؛ ارائه معیارهای منسجم و علمی‌برای تولید کتب نخبگانی و فرهیختگانی؛ ارتقای وجوه شکلی، نشری و فنی کنونی کتب پژوهشگاه و ترسیم مطلوبیت‌ها برای تعیین خطوط کلی دستورنامه‌ها و شیوه‌نامه‌های اجرایی آتی امر کتاب. البته به جز محتوا، رعایت شاخص‌های صوری کتاب بسیار با اهمیت است، جذابیت شکلی و بیرونی، تأليف اثر با حجم مناسب، صفحه‌آرایی‌های مناسب، انطباق با شیوه‌نامه نگارش و ویرایش آثار پژوهشگاه، تنظیم فهرست مطالب و شماره‌گذاری آن‌ها مطابق با صفحات متن، رعایت رسم‌الخط‌های شیوه‌نامه نگارش و ویرایش آثار پژوهشگاه و… از جمله شاخص‌های صوری کتاب قلمداد می‌شوند. از جمله انگیزه‌های روانی اقبال مخاطبین به یک اثر، نام جذاب آن است. شورای آثار پژوهشگاه ناظر به ذوائق جامعه مخاطب، به این امر مبادرت می‌ورزند. نام اثر گذشته از حکایت‌گری از محتوای آن، به لحاظ زیبایی‌شناختی نیز باید زیبنده باشد.
*طرح‌هایی مانند طرح کتاب تراز چه اهمیتی دارند؟
لازم است تا به منظور بهینه‌‌سازی و ارتقای کیفی کتب و شناسایی آسیب‌ها و خلاءهای موجود در وضعیت آثار پژوهشگاه، تمام توان و تلاش مجموعه پژوهشگاه به کار گرفته شود و تعاریف، شاخصه‌های اساسی و سیاست‌های کلی برای تولید آثار فاخر، در قالب طرح کتاب تراز ارائه گردد تا راهنمای عمل مؤلفین کتب و دیگر عوامل مرتبط با خلق آثار پژوهشگاه و ناظرین آن باشد. منظور از کتاب تراز در این طرح، الگوی نسبتاً جامع و کم‌نقصی از جنبه‌های صوری کتاب است که راهنمای گروه‌های علمی و اعضای هیأت علمی و محققان بوده، نویسندگان آثار پژوهشگاه با درنظرداشتن آن برای رسیدن به سطح قابل قبولی از مطلوبیت آثار تلاش کنند. این الگو، نمونه ایده‌آلی از کتاب است که واقعیت موجود به کمک آن به نحو سنجیده‌ای ارتقا می‌یابد و عنداللزوم مورد سنجش قرار می‌گیرد.
*یکی از فعالیت‌های مدیریت خدمات پشتیبانی آموزشی و پژوهشی، نظارت بر آثار قبل از انتشار از طریق کنترل ماکت آثار است. در این زمینه چه رویکردی دنبال می‌شود؟
انطباق دقیق با عناصر ساختاری پژوهش مهم است. کتاب در شاکلهبندی خود، باید به طور دقیق، عناصر ملحوظ در ساختار خود را پوشش دهد و از ضوابط مربوط به هر کدام را مراعات کند؛ پیشگفتار، مقدمه مؤلف، متن فصول و بخش‌ها، جمع‌بندی و نتیجه‌گیری، منابع و مآخذ، نمایه‌ها و فهارس، متن پشت جلد و … باید کنترل دقیق شوند. استفاده از ادبیات معیار یکی از اصلی‌ترین موارد است. ادبیات معیار، نقش اعتباردهندگی، مرجعیت و وحدت‌دهندگی کل کتاب را دارد. بهره‌مندی از ادبیات معیار در کتاب، از سویی متن کتاب را سخافت کلامی دور می‌کند و از سوی دیگر از عناصر زبانی متروک و مهجور نیز بر حذر می‌دارد. بدیهی است بخش عمده ادبیات کتاب، مربوط به محتوای آن است، لیکن در اینجا تجلی بیرونی یا صوریِ آن مراد است.آنچه عمدتاً زبان کتاب را از معیاربودن خارج می‌کند و به عنوان آسیب قلمداد می‌شود، عبارت است از: استفاده از عناصر زبانی متروک و مهجور در سطح آوا، صرف و نحو، معانی و دستور زبان؛ گرته‌برداری‌های بی‌مورد از زبان‌های بیگانه؛ اصرار در سره‌نویسی‌های خسته‌کننده؛ شکسته‌نویسی؛ درازگویی، حشو و تکلف علمی کاذب و به‌کارنبردن ادبیات دانش مربوط. هر دانشی زبان ویژه خود را دارد.
*مدیریت خدمات پشتیبانی آموزشی و پژوهشی چه کارگاه‌های دانش‌افزایی و مهارت‌آموزی را تدارک دیده است؟
علاوه بر کارگاه های مصوب این مدیریت به طور ویژه، بسته متنوع برنامه کارگاه دانش‌افزایی و مهارت‌آموزی با محوریت «هوش مصنوعی و پژوهش» تنظیم شده که به زودی اجرایی و عملیاتی می‌شود؛ مبانی و مفاهیم کلی هوش مصنوعی، ابزارهای هوش مصنوعی در پژوهش، هوش مصنوعی در پیشاپژوهش، هوش مصنوعی و فرآیند پژوهش، هوش مصنوعی و اخلاق پژوهش و هوش مصنوعی و فناوری‌های آینده‌نگر رئوس کلی این مجموعه کارگاه است.
*طرح تشکیل پرونده علمی تحقیق برای اعضا در چه وضعیتی قرار دارد؟
طرح تشکیل پرونده علمی تحقیق (منبع‌شناسی برای اعضا) به صورت تدریجی و مرحله‌ای در حال انجام است. در این طرح، رصد مستمر موضوعی آثار و ارائه پیشنهادات تخصصی پژوهشی در قالب کتاب، مقاله، گزارش سیاستی و… به اعضا، ناظر به حوزه تمحض آنان انجام خواهد شد در همین محور صورت می‌گیرد.
*برنامه‌های این مدیریت در آینده چیست؟
یکی از مهم ترین برنامه‌های ما طرح رصد فرهنگی است؛ رصد فرهنگی عبارت است از تعبیه و پیش‌بینی سازکار و ارکان معیّن برای مطالعه، بررسی و تحلیل ارزشها، هنجارها و رفتارهای موجود در سطح فرهنگ عمومی و خرده‌فرهنگها به منظـور مسئله‌شناسی فرهنگی در سطح تودە مردم و پایش جریان‌های فرهنگی تولیدشده از سوی نخبگان. فهم روندها و رخدادهای اجتماعی، فرهنگی، سیاسی جامعه‌ای به وسعت ایران به‌دلیل پیچیدگی سیاسی و مطالبات اجتماعی گوناگون نیازمند رصد مدام و پیگیری انضمامی اتفاقات در برهه‌های مشخص است. ما نیازمند تصویری دقیق و شفاف از وضعیت فرهنگی و اجتماعی روز کشور برای انجام تحقیقات واقع‌‌بینانه هستیم؛ رصد به معنای کسب تصاویری از واقعیت موجود است، این تصاویر ممکن است مربوط به کل جامعه، یک حوزه فرهنگی خاص یا یک برنامه خاص در حال اجرا باشد و رصد فرهنگی به معنای توصیف دقیق وضعیت‌هاست. از طریق رصد مستمر و دوره‌ای حوزه‌های مختلف فرهنگ و اجتماع، هر مرکزی می‌تواند با ارزیابی سیاست‌ها، برنامه‌ها و فعالیت‌های گذشته، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی آینده‌نگرانه‌ای داشته باشند. به‌روز‌کردن ساختار منطقی-معرفتی گروه‌های علمی، حوزه‌های تمحض علمی، عناوین پژوهشی و … و پرهیز از رکود فکری ضرورتی انکارناپذیر است.
*نکته پایانی؟
کتاب، حاصل تلاش‌ها و تجربه‌هاي اهل انديشه و معرفت، عمدتاً به مثابه پایة تفکرات و تأملات انسان تلقی می‌شود و سهمی به مراتب فراتر از دیگر ابزار پژوهش و آموزش در امر انتقال دانش و فرهنگ دارد؛ به ویژه که بنیان و شالوده هستی یک پژوهشگاه بر پایه ارزشمندی پژوهش‌های آن که اغلب در قالب برونداد کتاب ارائه می‌شود، قرار دارد.
